Het Belgisch label Phaedra bekommert zich al een kwarteeuw op hoog niveau om het rijk, Vlaams muziekrepertoire. In hun schitterende reeks ‘In Flanders’ Fields’ verscheen nu met muziek van Mortelmans, Aerts en de Boeck, zo maar eventjes hun 97ste cd!
Deze nieuwe cd in de reeks ‘Flanders’ Fields’ is gewijd aan het vocaal werk van drie Vlaamse componisten. Men koos een selectie uit de opera “De Kinderen der Zee”, de concertaria ‘Ellen’ voor tenor en orkest uit 1895, en het prachtig lied ‘Als de Ziele luistert’ op tekst van Guido Gezelle, van Lodewijk Mortelmans (1868-1952), naast liederen en operafragmenten van August de Boeck (1865-1937) en het lied ‘In Flanders’ Fields’ van Peter Aerts (1912-1996). Indringende, laatromantische muziek met een lyrisch, expressief karakter en mooie orkestraties.
In het bijbehorend boekje zijn alle gezongen teksten opgenomen. Lees meteen “De ballade van de Zee’ van Rafaël Verhulst uit de opera “De kinderen van de Zee”, en luister dan naar de interpretatie van Werner Van Mechelen in de rol van Petrus. In het boekje zit ook een uitvoerige toelichting, ook in het Nederlands.
In het bijbehorend boekje schrijft Jan Dewilde dat, hoewel Mortelmans in het begin van zijn carrière een aantal interessante orkestwerken heeft geschreven, hij zich vooral zou manifesteren als lied- en pianocomponist. Zijn pianostukken hebben meestal een liedachtig karakter en zijn veeleer intimistische miniaturen dan virtuoze concertstukken, schrijft Dewilde. In zijn beste liederen met pianobegeleiding lukte hij er wonderwel in om een volstrekt psychologische eenheid van tekst en muziek te realiseren. Mortelmans componeerde vooral op gedichten van Guido Gezelle, maar koos ook teksten van o.a. Goethe, Baudelaire en Pol de Mont. Verschillende van deze liederen, waaronder zijn onvolprezen Gezelle-lied ‘Als de Ziele luistert’ (1913), wellicht het mooiste lied dat ooit gecomponeerd werd in Vlaanderen, voorzag Mortelmans van een fijnzinnige orkestbegeleiding.
De concertaria ‘Ellen, een lied van de Smart’ voor tenor en orkest werd gecomponeerd in 1895. Voor deze concertaria koos Mortelmans beroep een fragment uit de eerste zang van Frederik Van Eedens (1860-1932) dichtbundel ‘Ellen, een lied van de Smart’ uit 1891.
De ‘Kinderen der Zee’ is Mortelmans’ enige opera, zo lezen we. Vermoedelijk was die opera bedoeld om in 1918 het zilveren jubileum van de Koninklijke Vlaamse Opera in Antwerpen luister bij te zetten, maar WO I besliste daar anders over. Uiteindelijk werd het seizoen 1919-1920 uitgeroepen tot jubileumseizoen, waarbij tijdens een feestweek in maart 1920, twee populaire Vlaamse opera’s werden hernomen (“Herbergprinses” van Jan Blockx en “Quinten Massys” van Emile Wambach). Op 27 maart 1920 ging ‘De kinderen der Zee’ in wereldpremière. Het libretto was van toneelauteur Rafaël Verhulst (1866-1941) (foto). De ondertitel was ‘dramatisch zangspel in drie bedrijven’.
Als geheel, schrijft Jan Dewilde, toont het werk een conflict tussen het realistisch karakter van de tekst van Verhulst en de meer ideële en psychologische aanpak van Mortelmans, die hier dicht bij het muziektheaterwerk van Wagner aanleunt. Waar Verhulst op de intrige focust, diept Mortelmans in zijn muziek de tragiek van het noodlot uit. Hij gebruikt daartoe ‘Leitmotiven’ die vooral een gemoedsgesteltenis reflecteren. Het orkest, met een bijzonder rijk coloriet, speelt dan ook een dramatische rol van betekenis, vervolgt hij.
Ontgoocheld door de negatieve ontvangst van zijn werk, verbood Mortelmans om de opera nog op te voeren, maar hij stelde wel een suite van vocale en instrumentale stukken samen die in 1942 in Antwerpen werd uitgevoerd. Op die manier kan Mortelmans’ meesterlijke opera dan toch, zij het fragmentarisch, overleven. Nu hebben wij de muziek, dankzij het label Phaedra, de prachtige muziek blijvend op cd.
Een mooi initiatief op deze cd is ook de keuze voor het lied ‘In Flanders’ Fields’ van de omzeggens totaal vergeten Peter Aerts (1912–1996) uit Kessel-Lo, een leerling van Karel Candael en August L. Baeyens. De toonzetting van dit pakkend gedicht van John McCrae uit 1915, wordt door tenor Peter Gijsbertsen treffend dramatisch en expressief geïnterpreteerd. Een ontdekking.
Vooral in de periode van 1910 tot 1920 wijdde August de Boeck zich intensief aan het componeren van liederen op Franse teksten. Het is een liedkunst die sterk doet denken aan het oeuvre van Gabriel Fauré of aan de vroege liederen van Claude Debussy. In het bijbehorend boekje lezen we dat nadat Maurice Ravel tijdens een bezoek in Brussel enkele van deze liederen had leren kennen, hij spontaan reageerde met: “C’est aussi beau que Fauré!” Stel u voor!
August de Boeck componeerde drie liederen op verzen van de grote, Gentse symbolistische dichter Charles Van Lerberghe (1861-1907), schrijft Jozef de Beenhouwer in het boekje. Heel bekend werd het prachtig, meeslepende ‘C’est en toi, bien-aimé’ (december 1917), gecomponeerd op een gedicht uit de bundel ‘La Chanson d’Ève’. August de Boeck werd in de eerste helft van de vorige eeuw vooral bekend met vijf opera’s, waaronder ‘Winternachtsdroom’ (1902) en ‘La Route d’Émeraude’ (1913-1920). Uit deze beide meesterwerken werden voor deze cd twee schitterende aria’s gekozen. In de magnifiek gezongen ‘Aria van Prinses Zonnestraal’ uit ‘Winternachtsdroom’ bejubelt de prinses, terwijl ze zichzelf op de harp begeleidt, een door haar geweven zonnebloem als een symbool van hoop en leven. In de al even mooie ‘Cantilène van Francesca’ uit ‘La Route d’Émeraude’ vertolkt de passionele Francesca haar vurig verlangen naar haar geboorteland Spanje.
De uitvoerders zijn de Vlaamse sopraan Liesbeth Devos, de Nederlandse tenor Peter Gijsbertsen, en de schitterende Vlaamse bariton Werner van Mechelen, die vorig jaar nog Klingsor zong in Bayreuth! De Württembergische Philharmonie Reutlingen staat o.l.v. de Vlaamse dirigent Dirk Vermeulen. Magnifiek. Bravo! De cd werd opgenomen in juli 2017 in Reutlingen in het Zwarte Woud. Een meer dan sublieme uitgave van prachtige, maar dan ook prachtige muziek van drie grote, grote Vlaamse componisten. Niet te missen!
In Flanders’ Fields 97 Mortelmans Aerts De Boeck Liesbeth Devos Peter Gijsbertsen Werner van Mechelen Württembergische Philharmonie Reutlingen Dirk Vermeulen cd Phaedra PH 92097
