Het is handig voor een recensent wanneer musici zichzelf voorstellen. Het is fijn voor de recensent om dan te mogen constateren dat hun voorstelling strookt met de klank. In het bijhorend boekje stellen de musici zich nl. als inleiding tot de tekst met achtergrondinformatie van Beate Angelika Kraus, voor als bedachtzame, contrasterende temperamenten die eerder een momentopname uitgebracht hebben dan wel een ultieme registratie. Inderdaad bedachtzaam en oprecht.

Dit bedachtzaam avontuur begon in 2012 toen Gilles Ledure, directeur van Flagey, Lorenzo Gatto en Julien Libeer het aanbod deed om de complete sonaten voor viool en piano van Beethoven te presenteren. Nu is hun première opname van reeds drie sonaten verschenen, waaronder de beroemde Kreutzer Sonate. De cd werd opgenomen in de magnifieke Salle de musique van het Théâtre populaire romand, een akoestisch perfect uitgebalanceerde concertzaal uit 1955, in La Chaux-de-Fonds, de geboorteplaats van Le Corbusier in Zwitserland.

Vioolsonaten waren in de eerste plaats pianosonaten met toevoeging van het (begeleidend) solo-instrument dat grotendeels de rechterhand van de pianopartij volgde. Pas later groeide het genre uit tot volwaardige kamermuziek met een muzikaal, Hegeliaanse dialectische wisselwerking en dialoog tussen twee even belangrijke partijen. De oorspronkelijke titel van op.12 was “Tre Sonate Per il Clavecimbalo o Forte-Piano con un Violino”. De Sonate op. 24 verscheen met als titel “Sonate pour le Piano Forte avec un violon”.

Het titelblad van op. 47 luidde “Sonata per il Piano-forte e dun Violino obligato, scritta in uno stile molto concertante, quasi come d’un concerto”. Beethoven componeerde de sonate op.47 voor de violist en mulat George Augustus Bridgetower (1778–1860). George werd in het Poolse Biała Podlaska een stad in het woiwodschap Lublin geboren maar zijn vader was een zwarte lijfeigene uit Barbados of Ethiopië in dienst van Prins Esterházy, de broodheer van Joseph Haydn. In 1802/1803 maakte George als violist een concertreis naar Wenen, waar prins Lichnowsky hem voorstelde aan Beethoven. Beethoven droeg de sonate op aan Bridgetower met de woorden “Sonata mulattica Composta per il Mulatto Brischduaer gran pazzo e compositore mulattico” (grote dwaas en mulattencomponist).

Beate Kraus van het Beethoven archief in Bonn gaat in het bijhorend tekstboekje in detail. De werken op deze opname, schrijft ze, kwamen binnen een paar jaar tot stand, de schetsen voor op.12 nr.2 dateren van 1797/98, de eerste publicatie verscheen in december 1798/januari 1799. De Sonate op.23 werd in de zomer/herfst van 1800 geschetst en uitgegeven in oktober 1801. Deze vierdelige Vioolsonate (op.23) heeft een beknopt hoofdthema maar een breed uitgesponnen neventhema. De eerste uitvoering van de in korte tijd gecomponeerde sonate op.47 (waarbij Beethoven teruggreep naar het in het voorjaar van 1802 gecomponeerd oorspronkelijk slotdeel van de Vioolsonate op. 30 nr.1), vond waarschijnlijk plaats op 24 mei 1803. Deze compositie werd echter pas in april 1805 uitgegeven. Beethovens 3 Vioolsonaten op.30, opgedragen aan de Russische tsaar Alexander I, waren reeds in 1803 uitgegeven.

De Vioolsonate nr. 4 in la klein op.23, werd gecomponeerd in 1801. Ze werd dat jaar in oktober gepubliceerd en opgedragen aan Moritz Graaf von Fries. De sonate verscheen een jaar na de compositie van Beethovens eerste symfonie en was oorspronkelijk bedoeld om samen met de Vioolsonate nr.5 te worden gepubliceerd. Beide sonaten werd echter gepubliceerd op verschillend papierformaat, zodat de opusnummers moesten worden gesplitst. De 5de Vioolsonate, “Frühlingssonate”, werd uitgegeven als op.24. In tegenstelling tot de eerste drie sonaten, werd de 4de Vioolsonate toch wel gunstig ontvangen door de critici.

Beethoven componeerde zijn drie vioolsonaten op.12 in 1797-98 en droeg ze op aan Antonio Salieri. Qua vorm, schrijft Beate Kraus, lijken de sonaten van op.12 nog sterk op elkaar. Ze hebben een allegro openingsdeel in sonatevorm en een rondo als afsluiting. Het middenstuk is bepalend voor het individueel karakter. Het middelgedeelte van op.12 nr. 2 bestaat bv. uit een lyrisch Andante più tosto Allegretto, dat door zijn duidelijke structuur het rustpunt vormt. De eerste beweging vervolgt ze, heeft eveneens een opvallend kenmerk, de coda duurt nl. langer dan het thema en krijgt zo extra gewicht. Toen Beethoven zijn 10de en laatste Sonate voor piano en viool voltooide in 1812, het jaar van zijn hartstochtelijke brief aan een anonieme vrouw, “die Unsterbliche Geliebte”, was het 14 jaar geleden dat hij in 1798 zijn eerste drie Sonaten op.12 publiceerde. Ontdek met deze cd hoezeer Beethovens stijl veranderde over de jaren heen.

Nu is het precies de transparantie van Beethovens klassieke stijl, letterlijk dan, die hier door beide musici zo mooi wordt weergegeven. Beiden slagen er in om het intiem en bescheiden dubbelspel van piano en viool zo te laten klinken dat het contrasterend evenwicht tussen piano en viool exact uitgebalanceerd wordt. Lorenzo Gatto’s toon is magnifiek en de stevige vingers van Julien Libeer zorgen voor een vloeiend, soepel en beheerst legato spel. Gatto’s manier van strijken past wonderwel bij het fluweel zacht legato spel van Libeer. Zijn toon is nl. ook zacht, teder en innemend. Beide musici verklanken hier effectief oprecht hun muzikale bedachtzaamheid. Heel, heel mooi.