Bij “Onyx” verscheen de nieuwe cd van violist James Ehnes en pianist Andrew Armstrong. Beiden bieden een diepgaande lezing van ernstige maar prachtige muziek, gecomponeerd onder oorlogsomstandigheden. Heel bijzonder.
Oorlogsmuziek
Na een hartstochtelijk kritische ontvangst van hun cd met de Vioolsonaten van César Franck en Richard Strauss (Onyx 4141), richtten violist James Ehnes (°1976) en pianist Andrew Armstrong (°1974) nu hun aandacht op drie Vioolsonaten, gecomponeerd in de jaren van de Eerste Wereldoorlog. Het gaat over de Vioolsonaten van Debussy, Elgar en Respighi, aangevuld met een gevoelige “Berceuse” van Jean Sibelius.
Zes korte stukjes
Want, ook Sibelius’ bijzondere “Berceuse” dateert uit de oorlogsjaren toen Finland geïsoleerd was van de rest van Europa. Sibelius was krap bij kas en bezig met het componeren van zijn 6de – en 7de symfonie en de planning van zijn 8ste. De zes korte stukjes op.79 (Souvenir, Tempo di menuetto, Danse caractéristique, Sérénade, Tanz-Idylle en Berceuse) uit 1915-1917, waren aantrekkelijk voor uitgevers die op hun hoede waren voor grootschalige werken met weinig kans op commercieel succes of rendement tijdens de vijandelijkheden.
De Vioolsonate van Elgar
De Vioolsonate was één van de drie kamermuziekwerken (een Strijkkwartet, een Pianokwintet en een Vioolsonate) die Elgar min of meer gelijktijdig componeerde tegen het eind van de Eerste Wereldoorlog. Hij componeerde die werken in Brinkwells, de country cottage die de Elgars huurden in de buurt van het landelijk Fittleworth in Sussex. Hoewel hij eerst aan zijn Strijkkwartet met het dromerig “piacevole” werkte dat Lady Elgar omschreef als “captured sunshine”, voltooide hij eerst de Vioolsonate.
Elgars gereserveerde stemming
Elgar was zelf een competent violist en pianist en dus werd de Vioolsonate in iets meer dan een maand voltooid. Pianokwintet, Kwartet en Vioolsonate werden op één en hetzelfde Wigmore Hall concert in mei 1919 uitgevoerd door Elgars boezemvriend, de violist William Henry “Billy” Reed, (de auteur van het boek “Elgar As I Knew Him” (1936)). De anderen waren violist Albert Sammons, altist Raymond Jeremy, cellist Felix Salmond en pianist William Murdoch. Hoewel de Vioolsonate Elgars bekende muzikale vaardigheden weergaf, had de oorlog Elgars stemming en dat van zijn publiek veranderd. De stemming van de Vioolsonate is dan ook eerder gereserveerd. Hoewel de Sonate in Engeland af en toe nog eens wordt gespeeld, heeft ze in tegenstelling tot Elgars meer substantiële werken, niet echt een plaats weten te behouden in het concertrepertoire.
Oorlogssonaten
Debussy overleed in 1918 en had zoals Elgar tijdens de oorlogsjaren weinig gecomponeerd. De Vioolsonate was zijn laatste compositie, bedoeld als onderdeel van een cyclus van zes sonaten voor diverse instrumenten die hij wou componeren voor zijn “petite mienne”, de mooie Emma Bardac, zijn tweede vrouw. Het is echter bij drie sonaten gebleven. Wel voltooide hij nog in 1915 het sublieme “En blanc et noir” voor twee piano’s. De eerste twee sonaten van de cyclus waren de Cellosonate gecomponeerd met zicht op zee in het Normandische Pourville en de Sonate voor fluit, altviool en harp, beide uit 1915. De tweede uitvoering na deze in Boston van de Sonate voor fluit, harp en altviool, was in december 1916 ten huize van Jacques Durand, Debussy’s uitgever. De uitvoerders waren Albert Manouvrier (fluit), Darius Milhaud! (altviool) en Jeanne Dalliès (harp). De première van de Vioolsonate was op 5 mei 1917 in de Salle Gaveau in Parijs. De toen 25-jarige Gaston Poulet (1892-1974) was de violist en Debussy bespeelde de piano. Het was Debussy’s laatste publiek optreden.
Indrukwekkende studies
Geboren in 1976 in Brandon, Manitoba in Canada, begon James Ehnes zijn vioolstudie op 4-jarige leeftijd. Vijf jaar later werd hij protégé van de bekende Canadese violist Francis Chaplin (1927-1993). Ehnes studeerde dan bij Sally Thomas aan de Meadowmount School of Music en zette zijn studie bij haar verder aan de Juilliard School. Hij studeerde in 1997 af aan Julliard en won de Peter Mennin prijs voor “Outstanding Achievement in Music”. In oktober 2005 werd James geëerd door de Brandon University met een Doctor of Music degree (honoris causa). In juli 2007 werd hij de jongste persoon ooit verkozen tot Fellow van de Royal Society of Canada. James Ehnes bespeelt de fameuze “Ex Marsick” Stradivarius uit 1715 uit de prive! Collectie van David Fulton.
Gelauwerde opnamen
Violist James Ehnes wordt algemeen beschouwd als één van de meest dynamische en boeiendste artiesten in de wereld van de klassieke muziek. De “Daily Telegraph” omschreef James Ehnes dan ook terecht als één van de begaafdste en meest expressieve kunstenaars van de laatste jaren. Hij trad onder meer op in meer dan 25 landen op vijf continenten en was te zien en te beluisteren met ’s werelds bekendste orkesten en dirigenten. Ehnes’ uitgebreide discografie met meer dan 20 opnamen werd vereerd met vele internationale onderscheidingen en prijzen, waaronder een Grammy en vijf Juno awards. Voor het bijzonder interessant label Onyx heeft hij al drie opvallende opnamen gemaakt, nl. één met de magistrale Vioolconcerti van Barber, Korngold en Walton (Grammy en Juno winnaar), één met Elgars Concerto (Gramophone Award) en de CD-DVD opname van zijn recital “Homage”, een eerbetoon aan de instrumenten uit de collectie van David Fulton. Ehnes bespeelt in deze documentaire 14 verschillende, Cremonese instrumenten uit Fultons collectie. In een andere film “Violin Masters: Two Gentlemen of Cremona” uit 2010, bespelen James Ehnes, Joshua Bell, Midori Seiler, Itzhak Perlman e.a. Stradivari en Guarneri del Gesù violen uit de collectie van Fulton.
Warme toon
Zowel bij Debussy, Elgar, Respighi als bij Sibelius, valt Ehnes’ doorleefde en bezielde, warme toon op, alsook zijn doordachte en doelgerichte frasering. Hoewel dit ernstige muziek is en sommige uitvoerders desondanks opteren voor een lichtere interpretatie van zowel de Debussy als de Elgar Sonate, leggen Ehnes en Armstrong, heel intelligent, meer gewicht in de schaal. In het eerste deel van de Elgar Sonate laten ze bv. de drijvende, bijna mechanische pianopartij ter ondersteuning van het openingsthema, contrasteren met het romantisch tweede thema. Aan het begin van het derde thema verschijnt dan stilaan meer licht.
Respighi en Sibelius
Pianist Armstrong is meer op de voorgrond in de Respighi Sonate, een uitspatting van hyper-romantiek zolang beide uitvoerders de expressie kunnen aanhouden, waar beiden niet het minste probleem mee hebben. Ottorino Respighi (1879-1936) was zelf violist. Zijn totaal onbekende Vioolsonate uit 1917 getuigt van een gedreven, heroïsch laatromantische wereld, schijnbaar ongedeerd door de verwoestingen van de oorlog. Na deze sonate is Sibelius’ afsluitende, weemoedige “Berceuse” een lyrisch, intieme verademing. Dit is een heel bijzondere cd van twee heel bijzondere musici. Ik kan u die cd ten zeerste aanbevelen.
cd Onyx ONYX4159 Debussy Elgar Respighi Sibelius Violin Sonatas James Ehnes Andrew Armstrong