Label  Harmonia Mundi bracht de opname uit van Bachs Johannes passie o.l.v. René Jacobs. De uitvoering is overdonderend. Zeker waar het de haast acterende Turbae koren betreft. Het is de bekroning van een indrukwekkende carrière, het is een mijlpaal in de Johannes passie discografie.

Dynamische Turbae

Een getoonzette passie bestaat uit recitatieven, aria’s, koralen, koorpartijen en Turbae. In een Turba of (meervoud) Turbae, beeldt het koor een groep mensen uit. Het koor zingt in een passie koralen of interpelleert anticiperende koorpartijen met reflectie of commentaar, maar in een Turba is de koorzang een actief onderdeel van het verhaal. De Turbae zijn daarom altijd de boeiendste en meest dynamische koorpassagen in een passie. Het koor beeldt uit en acteert als het ware de reactie van het volk of van een groep waarover in het voorgaand recitatief sprake was. Ze verklanken en beelden haat, huichelarij, onverschilligheid of spot uit van omstaanders, Schriftgeleerden of soldaten. In de Johannespassie acteren de Turba-koren de rol van joodse omstaanders, van een joelende menigte, priesters, Romeinse soldaten of discipelen.

Handig onderverdeeld

De scènes van de verschillende delen of akten kunnen makkelijk afzonderlijk beluisterd worden. Na het inleidend maar fenomenaal Exordium “Herr, unser Herrscher”, volgt een eerste scène die nl. op één onderverdeeld spoor (Track 2) is opgenomen : 2a. Evangelist, Jesus: Jesus ging mit seinen Jüngern über den Bach Kidron, 2b. Turba: Jesum von Nazareth!, 2c. Evangelist, Jesus: Jesus spricht zu ihnen, 2d. Turba: Jesum von Nazareth! en 2 e. Evangelist, Jesus: Jesus antwortete. In Verurteilung und Kreuzigung is de scène onderverdeeld in 7 episoden, opgenomen op Track 21 : 21a.Evangelist: und die Kriegsknechte flochten eine Krone von Dornen, 21b. Turba: Sei gegrüsset, lieber Jüdenkönig!, 21c. Evangelist, Pilatus: Und gaben ihm Backenstreiche, 21d. Turba: Kreuzige, kreuzigz!, 21e. Evangelist, Pilatus: Pilatus sprach zu ihnen, 21 f. Turba: Wir haben ein Gesetz en 21g. Evangelist, Pilatus, Jesus: Da Pilatus das Wort hörete. Ook het deel  Tod Jesu op de 2^de cd heeft een dergelijke scène, 27a.Evangelist: Die Kriegsknechte aber, da sie Jesum gekreuziget hatten, 27b. Turba: Lasset uns den nicht zerteilen en 27c. Evangelist: Auf dass erfüllet würde die Schrift. Dit alles kan gescheiden van recitatieven, aria’s en koralen, handig afzonderlijk beluisterd worden.

Vier versies

Bach herzag zijn Johannes-Passion wel vier keer, en dit over een periode van 26 jaar, van 1724 tot 1749. Het is de versie uit 1749, daterend van een jaar voor zijn dood, die hier werd opgenomen. Maar, de versie uit 1725, muzikaal al even schitterend, is hier ook volledig opgenomen en kan worden gedownload. Niet uitstellen want de vergelijking tussen die twee versies onthult de onderliggende betekenis van deze weergaloze muziek. Bach componeerde de Johannes-Passion in 1724 in drie maanden tijd. Op 7 april van dat jaar, op Goede Vrijdag, werd de Johannes-Passion voor het eerst uitgevoerd in de Nicolaïkirche in Leipzig. Een jaar later verving hij het openingskoor door een ingetogen koraalbewerking. Waarom weten we niet. Bach bleef wijzigingen aanbrengen zodat er uiteindelijk vier versies ontstonden (naast deze uit 1724 en 1725 zijn er ook de versies uit 1728 en 1749).

Dramatisch en dynamisch

Jezus als Messias werd in het openingskoor door Bach treffend muzikaal gekarakteriseerd. Er wordt niet verwezen naar zijn komende lijdensweg, maar naar zijn koningschap “Herr, unser Herrscher”. Soldaten en dienaren van de hogepriesters en Farizeeën zingen opgewonden en militant “Jesum von Nazareth”. Jezus’ lijden is geen smartelijk en beklagenswaardig menselijk lijden (Helft mir klagen!) maar een fase in zijn terugkeer naar de hemel. Jezus ervaart geen innerlijke conflicten. Het accent ligt in de Johannes-Passion dus niet op Zijn lijden. Jezus is hier een krachtige, hippe persoonlijkheid. Bachs Johannespassie is daarom dramatisch en dynamisch.  De swingende muziek zorgt voor een Jesus Christ Superstar imago.

Centrale rol van het koor

De Johannes Passion is ondanks de vele momenten van gebed, meditatieve koralen en contemplatieve aria’s een passie met opgewonden tot hysterische koren, waarin Bach met grote expressie bv. publieke woede uitdrukt. Had Bach opera’s gecomponeerd, krijgen we hier een idee van hoe ze zouden hebben geklonken. Maar Bach was geen operacomponist. De schilderachtige, contrareformatorische pracht en praal, behoorde niet tot zijn ingetogen en devote, Lutherse wereld. René Jacobs plaatst met het RIAS Kamerkoor, het Staats- und Domchor en de Akademie für Alte Musik Berlin, de overweldigende dramaturgische eenheid van deze uitzonderlijke compositie op de voorgrond. En dit vanuit de centrale rol van het koor. Tenor Güra is daarbij een soevereine en superieure Evangelist.

Grandioze carrière

Met meer dan tweehonderdvijftig opnamen op zijn naam en een intense, grandioze carrière als zanger, dirigent, musicoloog en leraar, heeft René Jacobs een uitzonderlijk vooraanstaande positie verworven op het gebied van de vocale klassieke muziek en Barokmuziek. Hij richtte zich op het contratenor repertoire van de barok, waarmee hij zijn reputatie vestigde. In 1977 richtte hij het ensemble Concerto Vocale op waarmee hij dit toen nog grotendeels onbekend repertoire in Europa en in Japan uitvoerde. Hij begon vervolgens aan een reeks innovatieve opnamen voor Harmonia Mundi, die onderscheidingen van de internationale pers wonnen.

Operadirigent

Zijn carrière als operadirigent begon in 1983 met de productie van Cesti’s “L’Orontea” op het Innsbruck Festival, waarvan hij tot 2009 directeur was. Zijn passie voor de Venetiaanse opera resulteerde in grandioze uitvoeringen van twee opera’s van Cavalli, “La Calisto” en “Eliogabalo”. In de Berliner Staatsoper en in de Muntschouwburg in Brussel dirigeerde hij Telemanns “Orpheus” en “Der geduldige Socrates”, Grauns “Cleopatra e Cesare”, Gassmanns “Opera seria”, Keisers “Croesus”, Mozarts “Così fan tutte” en Haydns “Orlando Paladino”. Hij dirigeert sinds 1998 regelmatig op het Festival van Aix-en-Provence, in het Théâtre des Champs-Élysées en in de Salle Pleyel in Parijs, en in het Theater an der Wien in Wenen. In Wenen en Berlijn dirigeert hij nog steeds zijn grandioze operaproducties.

Top

Jacobs ervaring met barokopera komt hem hier ten goede. Solisten zijn optimaal, koren en instrumentaal ensemble zijn top, en de wijze waarop René Jacobs de Turbae koren uitvoert is dé reden waarom u deze opname absoluut niet mag missen. Uniek!

Johann Sebastian Bach Johannes-Passion Werner Güra Johannes Weisser Sunhae Im Benno Schachtner Sebastian Kohlhepp RIAS Kammerchor Staats- und Domchor Berlin Akademie für Alte Musik Berlin René Jacobs 2 cd + dvd Harmonia Mundi HMC 802156-58