Muzikaal Erfgoed

Robert Schumann (1810-1856) was één van de belangrijkste figuren van de Duitse romantiek. Samen met Felix Mendelssohn-Bartholdy bedacht hij, in het bijzonder in zijn Leipzigse periode (1828-1844), de stijl en de klank van het tijdperk. Zijn symfonieën en concerti, kamermuziek en liederen, en vooral zijn pianowerken behoren tot de belangrijkste composities van de Duitse 19^de eeuw. Zijn oeuvre is dan ook een integraal onderdeel geworden van de Europese muziekcultuur.

Dankzij Clara

De naam Robert Schumann wordt over het algemeen gelieerd aan pianomuziek, liederen en aan Clara Schumann, geboren Wieck, zijn vrouw en talentvolle pianiste, met wie hij een tumultueuze relatie had. Het leven van Schumann werd vaak vertroebeld door perioden van depressie en emotionele beroering, en wel in die mate dat hij de laatste twee jaar van zijn leven doorgebracht in een inrichting, gekweld door opwellingen van paranoia en waan, gecombineerd met geheugenverlies. Ondanks of misschien wel dankzij zijn turbulente emotionele toestand, is Schumann erin geslaagd om honderden composities te voltooien, variërend van grootse orkestwerken tot intieme liederen en zelfs een volwaardige opera.

Vruchtbare jaren

Het jaar 1840 werd bekend als het jaar van zijn Liederen. Onder zijn vele geïnspireerde liedcomposities was de cyclus “Frauenliebe und-leben”. In 1841, niet lang nadat hij met Clara was getrouwd, werd hij geïnspireerd door haar aanmoediging om voor orkest te componeren. In februari van dat jaar componeerde hij zijn eerste symfonie (‘Frühling), in april-mei schetste hij zijn Ouverture, Scherzo en Finale op.52 en maakte hij een ontwerp van wat in mei zijn magistraal Pianoconcerto zou worden. In hetzelfde jaar voltooide hij een tweede symfonie in re klein, hoewel het nog tien jaar zou duren vooraleer ze gepubliceerd werd, waardoor het zijn vierde is geworden.

Grote productiviteit

Het volgend jaar werd bekend als het jaar van zijn Kamermuziek. Ondanks zijn wrok dat Clara’s populariteit als pianiste zijn eigen bekendheid als componist overtrof, slaagde Schumann erin om zijn gefrustreerde emoties in compositorische productiviteit te veranderen. In februari 1842 begon hij aan zijn eerste twee Strijkkwartetten die hij in de zomer voltooide, en in juli componeerde hij een derde. Het Pianokwintet werd in oktober gecomponeerd en in november voltooide hij zijn Pianokwartet. In deze zeer productieve periode verkende de componist, veelal op instigatie van Clara, een reeks stijlen, met ingewikkelde fuga’s en lichtere motieven uit Haydns en Mozarts tijd. In 1843 begon Schumann te werken aan oratoria, waaronder “Das Paradies und die Peri” en twee Requiems, maar zijn echte ambitie was om een opera te componeren. Schumann voltooide het middeleeuws verhaal van Genoveva naar het gelijknamige toneelstuk van Friedrich Hebbel (1813-1863), als opera in 1848. Het werk is een scene-opera, gekenmerkt door recitativische frasering en een prachtige lyrische orkestpartij.

Geestelijk drama

Gedurende zijn hele leven componeerde Schumann voor de piano, geïnspireerd door zijn, in het begin althans, geheime en verboden liefde voor Clara (hij kreeg pas toestemming om met haar te trouwen in 1840 na een lange juridische strijd). Veel van zijn pianowerken componeerde hij nog tijdens de laatste fase van zijn leven, toen hij in de psychiatrische inrichting in Endenich nabij Bonn verbleef. Maar liefst 14 van de 45 cd’s op deze release zijn gewijd aan Schumanns pianomuziek. Schumanns zwaarmoedigheid werd nog versterkt door toenemende chronische neuritis die waarschijnlijk ook verantwoordelijk was voor het feit dat Schumann vereenzaamde en zich isoleerde en dat dit alles uiteindelijk eindigde in een drama. Na een mislukte zelfmoordpoging, hij stortte zich in 1854 in Oberkassel nabij Düsseldorf van een brug, de Oberkasseler Pontonbrücke, in de Rijn. Hij bracht zijn twee laatste levensjaren door in de nieuwe psychiatrische instelling “Anstalt für Behandlung und Pflege von Gemütskranken und Irren” van Dr. Franz Richarz in Bonn-Endenich. Daar had hij echter steeds meer last van waanbeelden en woede aanvallen. Hij weigerde uiteindelijk voedsel en op jonge leeftijd overleed Schumann.

Oude en nieuwe opnamen

Onder de vele uitvoerders is Arleen Auger, die de prachtige 9 liederen “Frauenliebe und –leben” op tekst van Adelbert von Chamisso uit 1830 uitvoert, evenals Peter Schreier, die zich concentreerde op liederen op tekst van Heine. Nieuwere opnamen omvatten Schumanns kamermuziek, uitgevoerd door het Quartetto Savinio, de erfgenamen van het Quartetto Italiano, samen met het Quartetto Klimt en het Daniel Quartet. Deze release openbaart het integraal oeuvre van Schumann met een mix van oude en nieuwe opnamen en is daarenboven heel mooi uitgegeven.

Schitterende uitvoerders

Andere uitvoerders zijn Peter Damm, Hansheinz Schneeberger, Klara Würtz, Francesco Dillon, Andrea Cortesi, Marco Venturi, Ronald Brautigam, Michael Endres, Wolfram Schmitt-Leonardy, Peter Frankl, Norman Shetler, Britta Stallmeister, Eberhard Büchner, Walter Olbertz, Gesa Hoppe, Magdalena Hajossyova, Dietrich Fischer-Dieskau, Edda Moser, Siegfried Lorenz, het Rundfunkchor Berlin, Chorus Musicus Köln, Studio Vocale Karlsruhe, het Rundfunk-Sinfonieorchester Leipzig, de Bamberger Symphoniker, de Nordwestdeutsche Philharmonie, het Warsaw Philharmonic Orchestra, het Renner Ensemble en het Gewandhausorchester Leipzig, het Radio Luxembourg Orchestre, Das Neue Orchester, Franz Konwitschny, Arie van Beek, Wolf-Dieter Hauschild, Christoph Spering, Kurt Masur en Antoni Wit. Niet te missen!

SCHUMANN EDITION diverse uitvoerders 45 cd  Brilliant Classics 1095020BRC