Bij Leuven University Press verscheen  een boek over Bachs Goldbergvariaties. Ignace Bossuyt tekende alweer voor de kwaliteit.

Briljante synthese

De Goldbergvariaties (1741) van Sebastian Bach zijn werken waarmee Bach tijdens het laatste decennium van zijn leven hulde bracht aan de traditie van het contrapunt, zo stelt Bossuyt. In dit monumentaal werk, een Aria mit verschiedenen Veränderungen, realiseerde Bach een briljante synthese tussen het constructieve en het emotionele. De variatiereeks vertoont een doordachte cyclische opbouw, gekoppeld aan virtuoze en expressieve, stilistische verscheidenheid.

Voor het eerst in het Nederlands

Met zijn boek schreef Ignace Bossuyt de eerste monografie in het Nederlands over dit meesterwerk. Naast een algemene schets van de slapeloze nachten van graaf Hermann Carl von Keyserlingk, het wonderkind Johann Gottlieb Goldberg en Johann Sebastian Bachs ongenoegen in Leipzig, geeft hij een heldere toelichting bij elk van de 30variaties.

Basso-ostinato

Gepubliceerd in 1741 als vierde deel van de Clavier Übung, streefde Bach naar een synthese tussen de eigentijdse Franse en Italiaanse stijlen, zo lezen we. De Goldbergvariaties gaan uit van een baspatroon van 32 noten dat het hele werk door als basis terugkeert. De variaties zijn dus basso ostinato-variaties. Bach wisselt constant van maat, aantal stemmen, tempo, compositie- en speeltechniek, van genre, van stijl en van expressie. Bij het begin van elke variatie worden in het boek eerst enkele basisgegevens vermeld. De aansluitende tekst gaat dan met notenvoorbeelden dieper in op de specifieke kenmerken.

Variabele factoren en bouwstenen

Deze kenmerken noemt Bossuyt variabele factoren. Hij bedoelt het metrum, het tempo, de toonaard, het aantal stemmen, het gebruik van één of twee manualen, registratie, compositietechniek, stilistische (al dan niet dansant) en expressieve factoren (affectieve contrasten), en regelmatige plaatsing en trapsgewijze opbouw van de canons. Deze bouwstenen, zo schrijft Bossuyt, manipuleert Bach op allerlei manieren, onder meer door inversie, verkorting of verlenging, en ritmische wijziging in contrast met het respect voor de traditie door de toepassing van de ‘stile antico’, de contrapuntische schrijfwijze.

Jammer dat een discografie ontbreekt maar een beschouwing bij speculatieve getallensymboliek, een literatuurlijst en de interessante verklaring van termen, vervolledigen dit boek dat kennis en inzicht biedt in één van de belangrijkste klavierwerken ooit gecomponeerd. Een boek van de professor op zijn best. Warm aanbevolen.

Ignace Bossuyt, ‘De Goldbergvariaties van J.S. Bach’, Universitaire Pers Leuven

https://www.stretto.be/de-oratoria-van-alessandro-scarlatti/#more-1082

https://www.stretto.be/prof-ignace-bossuyt-over-bachs-h-moll-messe/#more-1057