Frédéric Chopin componeerde in totaal zes werken voor piano en orkest, waaronder twee concerti. De beide Pianoconcerti zijn voldoende bekend, de andere werken helemaal niet. Nu zette de geniaal getalenteerde Canadese pianist van Poolse origine Jan Lisiecki (°1995), deze prachtige maar zelden gespeelde en zelden opgenomen composities van Chopin in de schijnwerpers. Jans release van Chopins beide Piano concerti opgenomen toen hij nauwelijks 13 en 14 jaar oud was! met de Sinfonia Varsovia o.l.v. Howard Shelley, en uitgegeven door het Narodowy Instytut Fryderyka Chopina (NIFCCD 200), werd in 2010 meteen geprezen als één van de opwindendste bijdragen aan het 200 jarig jubileumjaar van Chopin.
Deze twee sublieme live-opnamen waarvoor Jan Lisiecki in mei 2010 de prestigieuze “Diapason Découverte” kreeg, plaatsten hem op de kaart als veelbelovende nieuwkomer en resulteerde in een exclusief opname contract met Deutsche Grammophon. Dit alles werd zijn visitekaartje en zijn internationale carrière kon beginnen. Nu is zijn droom, alle werken voor piano en orkest van Chopin te spelen en op te nemen, uitgekomen. De vier composities werden opgenomen met het NDR Elbphilharmonie Orchester o.l.v. Krzysztof Urbanski (°1982), gastdirigent van dit prestigieus orkest. Op de cd staan het Andante Spianato & Grande Polonaise Brillante In Es op.22, de Krakowiak, Concert-Rondo in F op.14, de Variaties op Mozarts “La ci darem la mano” op.2, de Fantasie op Poolse melodieën in A op.13, en als bis, Chopins Nocturne in cis klein, op. Posth.
“Andante spianato et grande polonaise brillante”
Chopin componeerde zijn “Andante spianato et grande polonaise brillante” in Es op. 22 tussen 1830 en 1834. De Grande polonaise brillante in Es, bestemd voor piano en orkest, werd eerst in 1830-1831 gecomponeerd. In 1834 componeerde Chopin een Andante Spianato in G voor piano solo, dat hij aan de Polonaise toevoegde en afrondde met een fanfare-achtige sequentie. Het gecombineerde werk werd gepubliceerd in 1836 en werd opgedragen aan zijn leerlinge Barones Frances Sarah d’Este. Aan haar droeg Chopin ook zijn Fantaisie-Impromptu op. 66 op. Deze maakte deel uit van een album voor de barones met werk van verschillende componisten, Cherubini, Rossini, Moscheles en Hiller. De Grande Polonaise Brillante is een werk voor piano en orkest, hoewel de pianopartij vaak solo gespeeld wordt. Het Andante Spianato (“spianato” betekent vlak, symbolisch verwijzend naar de Poolse vlakte of Niż Polski), werd voor piano solo als inleiding tot de Polonaise gecomponeerd nadat Chopin een langverwachte uitnodiging ontving om op één van de conservatoriumconcerten van François Habeneck in Parijs te spelen. Het was de enige keer dat Chopin ooit de term “spianato” gebruikte als karakteraanduiding van een compositie.
Chopins eerste werk, gecomponeerd op zevenjarige! leeftijd, was een polonaise. De Grande Polonaise Brillante van 1830-31 was de laatste die hij voor vele jaren zou componeren. Chopin componeerde de Polonaise tijdens zijn laatste maanden in Warschau. Ze werd in 1831 in Wenen voltooid. Vanuit Wenen vertrok Chopin richting Parijs om nooit nog naar Polen terug te keren. De Grande Polonaise Brillante behoort zoals de naam laat vermoeden tot Chopins technisch meest veeleisende composities, snelle dalende tertsen, snelle en moeilijke octaaf- en akkoordsprongen, tremoli in tertsen, snelle toonladers en snelle arpeggio’s in beide handen, gebroken akkoorden en het gebruik van een breed scala aan toetsen.
Rondo à la Krakowiak
Chopins Rondo à la Krakowiak in F op. 14 is werd gecomponeerd in 1828 en werd opgedragen aan prinses Anna Zofia Sapieżanka, wiens intellectuele en artistieke schoonmoeder, Izabela Czartoryska, (Anna was gehuwd met prins Adam Jerzy Czartoryski), veel invloed had op het vormen van het ontluikend Pools patriottisme en Pools romantische esthetiek, met name in haar paleis met museum in Puławy. De Krakowiak, een levendige traditionele dans uit de omgeving van Krakau, begint met een zachte pentatonische episode in 3/4 maat, waarin de levendige, gesyncopeerde krakowiak in 2/4 maat wordt geïntroduceerd. Het Rondo à la Krakowiak werd in 1828 in Warschau onder begeleiding van Chopins toenmalige leraar Józef Elsner (1769-1854) gecomponeerd. Chopin citeerde als onderdeel Paganini’s Capriccio nr. 24 en componeerde er een schitterende variatie op.
Variaties op “Là ci darem la mano”
Chopins variaties op “Là ci darem la mano” op. 2, werd gecomponeerd in 1827, toen hij slechts 17 jaar oud was. “Là ci darem la mano” is het prachtig duet gezongen door Don Giovanni en Zerlina in de 1ste akte van Mozarts “Don Giovanni”, en het is deze bewerking die Schumann aan het adres van zijn leeftijdsgenoot deed opmerken, “Hoed af, mijne heren! Een genie!”. De variaties op “Là ci darem la mano” was Chopins eerste compositie voor piano met orkest. Chopin speelde de variaties vaak zonder begeleiding wat de aanleiding was om later enkel nog voor piano solo te componeren, hoewel hij in 1834 nog aan een derde concerto werkte. In 1841 publiceerde hij het Allegro de Concert, bedoeld als de eerste beweging van een onvoltooid concerto. De variaties werden op 11 augustus 1829 in het Weense Kärntnertortheater gespeeld, met Chopin als solist. De publicatie van de variaties volgde in 1830, opgedragen aan zijn vriend Titus Woyciechowski. De compositie bestaat uit een uitgebreide Largo Introductie, Mozarts Thema, 5 variaties en een schitterende coda Alla Polacca in 3/4.
Fantasie op Poolse melodieën
Fantasie op Poolse melodieën in A, op. 13, was het tweede van Chopins concertante werken, gecomponeerd in 1828-1830. De compositie wordt ook soms aangeduid als “Grande fantaisie” of “Fantaisie brillante”. Chopin zelf noemde het zijn “Potpourri op Poolse thema’s” en had het lange tijd op zijn repertoire. Na een Largo introductie volgt de episode gebaseerd op “Już miesiąc zaszedł psy się uśpiły” (“over maanlicht en slapende honden”). Dit populair Pools volkslied op tekst van Franciszek Karpiński’s idylle “Laura i Filon”, was het lievelingslied van Chopins moeder. Daarna komt een melodie in de stijl van een dumka misschien wel gebaseerd op de Oekraïense rondedans of kolomyjka van de Hoetsoelen, uit een opera van Chopins landgenoot Karol Kurpiński (1785-1857) waarmee in 1817 de dood van de Poolse held Tadeusz_Kościuszko werd herdacht. De compositie eindigt ten slotte met een levendige en briljante Kujawiak, “Jedzie Jasio od Torunia” (“Jedzie Jasio uit Torun”). De Fantasie werd in het Teatr Narodowy (Nationaal theater) op 17 maart 1830 op hetzelfde concert gespeeld als Chopins Pianoconcerto nr. 2 in f klein. Dirigent was Karol Kurpiński. Ze werd opnieuw gespeeld op 11 oktober van hetzelfde jaar op het concert waarbij dan Chopins 1ste Pianoconcerto in e klein werd gespeeld. Chopin droeg zijn Fantasie op aan de toen heel populaire Duitse pianist en componist Johann Peter Pixis (1788-1874). De Fantasie werd in 1834 gepubliceerd.
Deze cd mag u voor geen geld ter wereld missen. Het is één van de allermooiste Chopin opnamen ooit gemaakt. Het is een opname die bewijst dat engelen bestaan. Eén van hen heet Jan Lisiecki. Ongelooflijk mooi ! Su-subliem!
CHOPIN Works for Piano and Orchestra Jan Lisiecki NDR Elbphilharmonie Orchester Krzysztof Urbanski cd Deutsche Grammophon 4796824