Op de Labels Cobra en Erato verschenen twee verschillende interpretaties van kamermuziek die behoort tot de beste ooit gecomponeerd. Brahms rijke, muzikale conversatiekunst uit zich ook hier weer in interessante en doordachte visies.
Innovatief en gedurfd
Na hun twee succesvolle cd’s “Statements” met werk van Haydn, Webern en Sollima (COBRA 0035) en “(R)evolutions” (COBRA 0037), gewijd aan de Tweede Weense School, brengt het prijswinnend, Spaans Cuarteto Quiroga (naar de violist Manuel Quiroga), een andere innovatieve en gedurfde opname, “Frei aber einsam”. Cuarteto Quiroga heeft zich gevestigd als één van de meest dynamische en unieke kwartetten van haar generatie en werd onlangs benoemd tot kwartet-in-residence van de Fundación Museo Cerralbo in Madrid. Het kwartet heeft internationale erkenning van critici en publiek gewonnen door zijn gedurfde en originele benadering van het strijkkwartet repertoire. Hoewel gedomineerd door de klank van de 1ste viool, spelen ze precies, perfect uitgebalanceerd, vervat in consequent warme tinten.
Drie noten als basis
“Frei aber Einsam – ‘vrij maar eenzaam’ – was het motto dat Brahms deelde met zijn vriend de violist Joseph Joachim. Dit motto vormt de motivische basis van alle bewegingen van zijn tweede kwartet. Elke letter staat voor een muzieknoot (FAE, fa-la-mi ). Het melancholisch karakter van dit motto is vaak te vinden in Brahms’ muziek. Begonnen in 1865 voltooide Brahms de kwartetten in 1873 in het Beierse Tutzing aan de Starnberger See. Ze werden in première gespeeld in december 1873 in Wenen door het Hellmesberger Quartett. Brahms droeg zijn beide strijkkwartetten op aan zijn vriend, de chirurg Theodor Billroth.
Combinatie van romantiek en classicisme
Het Artemis Quartet nam eerder Brahms Strijkkwartet op. 51 nr. 2 op, gecombineerd met het Strijkkwartet van Verdi. Het ensemble combineert nu op hun nieuwe cd Brahms intens 1ste kwartet met zijn 3de Kwartet, twee werken die de Artemis cellist, Eckart Runge, beschrijft als opmerkelijk en veelzijdig. “Brahms combineert een romantische geest met de structuur en de vormen van het classicisme. Er is een bijna symfonische aanpak, maar tegelijkertijd zijn de kwartetten doordrongen van een gevoel van warmte, directheid, vriendschap en liefde, verweven met een spirituele, tijdloze schoonheid, aldus Runge.
Compositorische maturiteit
Vergelijkbaar met zijn symfonieën in de schaduw van Beethoven, was Brahms reeds 40 jaar oud wanneer hij het eerste van zijn drie gepubliceerde strijkkwartetten (op. 51, nr. 1) in 1873 voltooide. Hij zou alle kwartetten die hij eerder had gecomponeerd hebben vernietigd. Het derde kwartet (op. 67) volgde in 1875 in Ziegelhausen nabij Heidelberg, het jaar vóór de première van zijn 1ste symfonie en tien jaar na de publicatie van zijn pianokwintet dat het Artemis Quartet overigens opnam met pianist Leif Ove Andsnes (Erato, 0094639514328).
Vol ideeën, contrast en emotie
Brahms componeerde drie opmerkelijk, veelzijdige kwartetten die lang beschouwd werden als vrij conservatief omdat hun structuur en thematische werking in de traditie van Beethoven zijn gecomponeerd. Maar, niemand minder dan de vernieuwer Schoenberg noemde Brahms in zijn essay “Brahms the Progressive”, een revolutionaire traditionalist. Deze kwartetten steken vol ideeën, contrasten en emotie. Ze zijn uitdagend om te spelen – vooral het eerste – want er is zo veel thematisch materiaal. Het 3de kwartet heeft niet hetzelfde dramatisch gewicht als het eerste. Het wordt gekenmerkt door een zekere lichtheid en speelsheid en is misschien minder ambitieus opgevat dan de eerste twee kwartetten. Het is zachter en lichter en voelt meer aan als een late compositie. Maar er zijn wel enkele verbazingwekkende kenmerken. Er is het Mozartiaans openingsthema, er is de manier waarop de eerste beweging wordt geciteerd in de laatste beweging en er is het belang van de altviool in de derde beweging. Het fundamenteel karakter van het werk is vriendelijk, maar het bevat veel interessante tot gedurfde ideeën. Subliem.
Cuarteto Quiroga Brahms Frei aber einsam String Quartets Op. 51 cd Cobra COBRA0048
Brahms String Quartets Nos. 1 & 3 Artemis Quartet cd Erato 2564612663