Pierre Trouillez, de Belgische kerkhistoricus, theoloog en priester, die als docent kerkelijke oudheid en dogmatiek verbonden is aan meerdere Belgische bisdommen, vertelt het verhaal van de Frankische kerk in de vroege middeleeuwen, van 500-850, en de invloed van de kerk op de geschiedenis. Hij stelt daarbij dat het christendom in deze periode voorwaarden heeft geschapen voor de Europese eenwording eeuwen later.
Het Frankische Rijk groeide tussen de 3de– en de 10de eeuw uit tot een grootmacht. Na de val van het Romeinse rijk ontstonden in West-Europa diverse nieuwe staten onder beheer van de invallende Germaanse groepen. Deze slaagden erin een efficiënte bestuurlijke structuur op te zetten. De christelijke kerk was inmiddels voldoende georganiseerd om daarin een ondersteunende rol te vervullen.
Na de val van het Romeinse rijk ontstonden in West-Europa diverse nieuwe staten onder beheer van de invallende Germaanse groepen. Deze waren minder barbaars dan gedacht, want zij slaagden erin een efficiënte bestuurlijke structuur op te zetten. De christelijke kerk was inmiddels voldoende georganiseerd om daarin een ondersteunende rol te vervullen. Dit boek beschrijft hoe de Merovingische en Karolingische koningen hun territoria konden uitbreiden en verspelen door allerlei familiale twisten en oorlogen. De kerk vormde daarin een verlengstuk van de politiek. De missionering door Engelse en Ierse monniken, waaronder Bonifatius, was vooral een machtsinstrument van de Frankische heersers. De politieke bemoeienis met de kerk leidde echter ook tot verzaking en corruptie. Karel de Grote wist dit proces te keren, met als paradoxaal hoogtepunt zijn kroning tot keizer door de paus. Het boek besteedt ook aandacht aan de theologische en liturgische ontwikkelingen in de vroege middeleeuwen. Ondanks de vele verwikkelingen blijft het boek overzichtelijk, mede door de enthousiaste schrijfstijl.
De Franken drongen vanaf 274 n.Chr. het huidige Rijnland binnen. Ze namen geleidelijk de lokale machtspositie over van de Romeinse elite die voor een deel wegtrok naar Gallië. Halverwege de 4de eeuw kwam er een samenwerkingsverband tot stand tussen de zogenaamde Salische Franken en de Romeinen, waardoor deze Salische Franken de beschikking kregen over het gebied Toxandrië (de Kempen tussen Breda en Antwerpen). Van daar uit wisten zij zich rond het jaar 500 uit te breiden over een groot deel van het huidige Zuid-Nederland, België en Noordoost-Frankrijk, het huidige Nederlands en Belgisch Limburg, Oost-België en Luxemburg. Clovis (ca. 466-511) verenigde alle Franken tot het Merovingisch Rijk.
Het verhaal van de Kerk in het Frankische Rijk startte rond 550 in de vroege middeleeuwen. In het boek worden de lotgevallen van de Kerk geschetst in de verschillende Germaanse rijken die zich na de ondergang van het West-Romeinse Rijk in 476 op het grondgebied ervan hebben ontwikkeld. Terwijl het West-Romeinse Rijk van de kaart geveegd was, bleef het Byzantijnse of Oost-Romeinse Rijk, met hoofdstad Constantinopel, in alle glans voortbestaan. In een tijd dat de Grote Breuk van 1045 tussen katholieken en oosters-orthodoxen nog in het verre verschiet lag, deelden dat rijk en het pauselijk Rome hetzelfde katholiek geloof. De Angelsaksische en Scandinavische rijken, Friesland en grote delen van het huidige Duitsland, wachtten nog op missionering.
Na de historische oriëntatie van de Merovingers tot de Karolingers en de “vadsige Koningen”, de laatste Merovingische koningen in de periode van de hofmeiers (634-751), beschrijft Trouillez de Kerstening van Germanië, vanaf de eerste missionering van Romeins Germanië (Hessen en Thüringen) tot Bonifacius, de “apostel van Duitsland”. “Op de nieuwe start van de Frankische Kerk volgde het koningschap bij de gratie Gods en de “Republiek van de Heilige Petrus””, zo lezen we. De auteur beschrijft vervolgens Rome en de dreiging van de Longobarden, het koningschap van Pepijn de Korte en de geboorte van de Pauselijke Staat. Na Friesland en de christelijke God en Willibrord, de “apostel van Friesland”, die met Bonifatius de christenheid een eigen gezicht gaf, vertelt Trouillez over de Longobarden in het vizier van Karel de Grote en de moeizame onderwerping en kerstening van de Saksen.
Na deze hoofdstukken evolueren we naar de christelijke keizer van het Westen, de Pauselijke Staat van Paus Leo III, de ‘keizermaker’, het belang van Rome en Aken, en de ontwikkeling van een theocratisch koningschap, de koning-priester en de koning-theoloog, de christelijke vorst en de moslimwereld, en de christelijke grondwet van het rijk. Na het hoofdstuk over de Karolingische renaissance en de voortgezette kerkhervorming, beschrijft de auteur ten slotte de Frankische liturgie op Romeinse leest, de praktijk van boete en vergeving, de Strijd tegen het heidendom op twee fronten en de heiligen en hun relieken. Ter afronding volgt de toelichting van het florissant cultuurleven en een interessante slotbeschouwing over de geest van Europa. Eindnoten, kaarten, een literatuuroverzicht en het register vervolledigen het boek. Uitzonderlijk interessant en essentieel. Zeker lezen !
Pierre Trouillez (°1946) behaalde in 1968 zijn kandidatuur wijsbegeerte en letteren, Germaanse filologie aan de Katholieke Universiteit Leuven. Vier jaar later, in 1972, werd hij in het aartsbisdom Mechelen-Brussel tot priester gewijd en in 1994 promoveerde hij in Leuven tot doctor in de godgeleerdheid. Vanaf 1979 was hij docent kerkgeschiedenis en dogmatiek verbonden aan het grootseminarie van Hasselt. In de periode 1987-1995 was hij verbonden aan het centrum voor Kerkelijke Studies te Leuven en aan het Theologicum van het Diocesaan Seminarie Mechelen. Tot 2001 was hij als docent verbonden aan het Hoger Instituut voor Godsdienstwetenschappen in Brussel (Ganshoren). Tevens is Trouillez verbonden aan de Hogere Instituten voor Godsdienstwetenschappen van de bisdommen Hasselt en Antwerpen. Hij schreef eerder o.a. “De Kerk van Constantijn (4de-5de eeuw)”, “Van Petrus tot Constantijn. De eerste christenen” en “De Germanen en het christendom. Een bewogen ontmoeting (5e-7e eeuw)”.
Pierre Trouillez De Franken en het christendom (500-850) Uitg. Omniboek
304 bladz. ISBN 9789401908474
https://www.stretto.be/de-franken-in-belgie-en-nederland/#more-3035