Tijdens zijn verblijf in Parijs zag Frank Wedekind “Lulu, clowneske danseuse”, een pantomine, van Felicien Champsaur. Daarin werd de draak gestoken met een filosoof die gevoelloos wilde analyseren wat alleen te ervaren is. Wedekind smeedde het plan dit gegeven in een drama te verwerken. Hij zag verband met de cholera-epidemie die in 1892 Hamburg teisterde en met de gruwelijke verhalen over de Londense moordenaar Jack the Ripper. Uiteindelijk werd het een opera van Alban Berg.

Het zou een tragedie in vijf akten worden, getiteld “Die Büchse der Pandora”. Wegens de censuur verschenen aanvankelijk enkel de eerste drie akten onder de titel ‘Der Erdgeist’. Twintig jaar nadat Alban Berg het stuk van Wedekind had gezien, besloot hij in 1929 zijn persoonlijke relatieproblemen en de daarbij horende intriges te verwerken in wat zijn tweede grote drama zou worden. De seksuele krachten dienden onderdrukt en alleen de dood was daartoe in staat. Die krachten heette Wedekind ‘Lulu’ …Berg liet zijn opera in 1935 onvoltooid achter. Hij overleed dat jaar. Friedrich Cerha voltooide in 1977-1978 de orkestratie van de 3^de akte.

Lulu heeft geen moeder, geen vader, heeft zelfs geen naam. Men noemt haar Nellie, Mignon, Eva of Lulu en zij pretendeert geen van ze allen of ze allen samen te zijn. Zij is een moordenares zonder berouw, zonder moraal, gevoel of besef van goed of kwaad. Ze is een naïef, onschuldig, bevallig kind, eeuwenoud en herboren, zonder verleden of toekomst. Ze is volkomen vrij en altijd slaafs, immer dezelfde en steeds verschillend. Ze leeft van liefde maar heeft er niet de minste binding mee. Ze is de belichaming van het instinctmatige, van het irrationele. Ze is schoonheid in al haar facetten, vergankelijk, eeuwigdurend, verrukkelijk, bedroefd, vernielzuchtig en verlossend. Het personage van de schrijver Alwa (Matthias Klink) noemt Lulu dan ook ‘Eine Seele, die sich im Jenseits den Schlaf aus den Augen reibt’.

Naast Lulu (Marlis Petersen) is er Gräfin Geschwitz (Daniela Sindram), een zelfingenomen, lesbische vrouw, die in de ban raakt van Lulu’s perverse schoonheid. Een gecomplexeerde vrouw die opkijkt naar Lulu’s meedogenloze volharding in haar omgang met mannen, maar wier kleinmenselijke gevoeligheid ze volledig inziet. Ze blijft Lulu trouw, ‘Ich bleibe dir nach in Ewigkeit’. De schizofrene dualiteit in Lulu’s bestaan volgt haar tot in de dood. Sterft ze door zelfdestructie of is ze het slachtoffer van haar ongeluk? Het mysterie is een open vraag gebleven. De ziel van de vrouw, ‘Das wahre Tier, das wilde, schöne Tier’, is niet te doorgronden. Slaafse gebondenheid aan onweerstaanbare, vrouwelijke schoonheid stort de man in het verderf.

“Lulu”, Alban Bergs mysterieuze opera in een nieuwe productie van Dmitri Tcherniakov, was één van de belangrijkste producties van het seizoen 2014/2015 van de prestigieuze “Bayerische Staatsoper”. Een ideale setting voor dirigent Kirill Petrenko’s eerste beeldopname Als zintuiglijke en ondoordringbare opera, schildert het meesterwerk van Berg de soms bestiale intensiteit van de menselijke relaties van haar die men “Lulu”, noemt, de ware femme fatale, draagster van een raadsel dat veel verder gaat dan de ontknoping van de opera. Veneus en dodelijk voor wie haar benadert, vernietigt Lulu de gevestigde en burgerlijke orde waarin ze verwikkelt raakt op de vocaal immens veeleisende muzikale taal van Alban Berg en zijn meesterlijke orkestpartij, geniaal bedacht om vorm te geven aan dit onbereikbaar en fascinerend personage.

Het werk van Frank Wedekind was voor Berg een uiterst vruchtbare bron voor zijn dodecafonische fantasie. Het resulteerde in één van de meest ambitieuze kunstwerken van de eerste helft van de 20^ste eeuw. Met het voorrecht van een droomcasting, die hier Bergs beste vertolkers samen brengt, is deze nieuwe productie o.l.v. Kirill Petrenko, in een regie Dmitri Tcherniakov, meer dan geslaagd. Als een visionair genie van het hedendaags podium heeft Tcherniakov de passies en donkerste fantasieën en de complexiteit van deze menselijke en sociale tragedie, treffend, scenisch vorm gegeven. Kostuums werden ontworpen door Elena Zaytseva, Lighting design is van Gleb Filshtinsky en voor de dramaturgie tekende Malte Krasting. Het Beiers Staatsorkest speelt o.l.v. Petrenko fantastisch. De prestatie van de zangers en zangeressen is fenomenaal. De Duitse sopraan Marlis Petersen (°1968) die de rol van Lulu hier voor de negende keer zong, kreeg overigens van het Duits tijdschrift “Opernwelt” voor deze productie de titel “Zangeres van het jaar”. Een immense prestatie, een fenomenale productie. Een heuse aanrader!

Alban Berg  Lulu dvd & blu-ray Opera in three acts after Die Büchse der Pandora (1904) and Erdgeist (1895) by Frank Wedekind Marlis Petersen Cornelia Wulkopf Elsa Benoit Rachael Wilson Daniela Sindram Bo Skovhus Martin Winkler Marlis Petersen Rainer Trost Matthias Klink Wolfgang Ablinger-Sperrhacke Pavlo Hunka Christoph Stephinger Heike Grötzinger John Carpenter Leonard Bernad Dmitri Tcherniakov Elena Zaytseva Gleb Filshtinsky Malte Krasting Bavarian State Opera Orchestra Kirill Petrenko 2 dvd BelAir BAC129/1 BLU-RAY BelAir BAC429

https://www.stretto.be/2017/04/03/frank-wedekind-1864-1918/