Dit fantasierijk en boeiend programma met bijzondere werken voor cello en piano is het Warner Classics-debuut van de Frans-Duitse cellist Nicolas Alstaedt, een bewonderde en een reeds gevestigde artiest.
Alstaedt is hier de partner van Fazil Say, de in Turkije geboren pianist en componist, die afgelopen zomer een nieuw Warner Classics-contract tekende. Het recital werd opgenomen in het Mozarteum in Salzburg en biedt een intrigerende combinatie van repertoirestukken uit de 20ste en 21ste eeuw met muziek van Fazil Say zelf, Debussy, Janáček en Sjostakovitsj.
Het eclectisch doch verkwikkend recital opent met Fazil Says ‘Four Cities’, een muzikale viering van vier Turkse locaties die de componist beschrijft als “vol persoonlijke herinneringen”. Gecomponeerd in opdracht van de BBC, ging het in première in juni 2012 tijdens het City of London Festival door Nicolas Altstaedt en José Gallardo. “’4 Cities’ is een duik in de wereld van poëzie, mystiek, de geschiedenis, de geheimen en passies van het Oosten”, vertelt Alstaedt. “Ik ben nog nooit zo gefascineerd geweest in het verkennen van de wonderen en de verhalen van het dagelijks leven van mensen die de grenzen van mijn eigen instrument uitdaagden. De cello wordt getransformeerd in een fluit, een viool, een percussie-instrument totdat het de stem wordt van de mensen die ons door de muziek uitnodigen naar een wereld die dichter bij ons staat dan ooit tevoren.”
De programmatische Sonate van Say,”4 Cities” (“Dört Şehir”), portretteert vier Turkse steden door een caleidoscoop van melodieën, ritmen, culturele referenties en instrumentale kleuren. Het zijn de steden Sivas, Hopa, Ankara en Bodrum. Sivas, in de oostelijke regio van het land, was één van de eerste plaatsen waar Say als student optrad. Hopa ligt aan de Zwarte Zee, aan de grens met Georgië.
Ankara, de hoofdstad van Turkije, was de geboorteplaats van Say en Bodrum is het meest glamoureuze en kosmopolitische resort van het land, gelegen aan de Egeïsche Zee. Bijwijlen gebruikt Alstaedt in ‘4 Cities’ zijn cello om de klank van traditionele Turkse instrumenten zoals de saz of bağlama (een soort luit) en de kemençe te imiteren. Naast volksmuziek, refereert de partituur naar populaire liederen en in ‘Bodrum’, naar jazz en rock, als weerspiegeling van Say’s fascinatie voor het mixen van culturen en genres.
Debussy’s cellosonate is een van de meer sobere werken die hij componeerde aan het eind van zijn leven, toen hij terminaal ziek was en ontgoocheld was door de Eerste Wereldoorlog. Geassocieerd in de geest van de componist met de romantische figuur van de door de maan getroffen Pierrot, werd de sonate in 1915 gecomponeerd en was ze het eerste deel uit een geplande serie van zes sonaten voor verschillende instrumenten. Debussy componeerde er echter maar drie.
Janáčeks vier bewegingen “Pohádka”, hier aangevuld door een afzonderlijk Presto dat een ‘onofficieel’ element van het werk vormt, biedt een sprookjesachtige vertelling omdat het put uit het episch gedicht van de Russische dichter Vasily Zjoekovsky die ook Stravinsky’s “Vuurvogel” inspireerde.
“Pohádka”, vertaald als sprookje of meer letterlijk uit het Tsjechisch, een vertelling, is gebaseerd op Zhukovsky’s “De vertelling/het sprookje van Tsaar Berendyey”. De compositie presenteert afzonderlijke scènes in plaats van de volledige beschrijving van het verhaal. De definitieve versie (er waren er oorspronkelijk drie) van Pohádka, dateert uit 1923 en werd gepubliceerd in 1924,. Het werd gecomponeerd in een moeilijke tijd voor Janáček. Zijn dochter Olga was overleden en hij was nog steeds op zoek naar erkenning.
Achter de Sjostakovitsj cellosonate stak ook een verhaal, nl. de bezorgdheid van de componist rond de scheiding van zijn vrouw, Nina Vasilyevna Varzar. De cellosonate werd gecomponeerd vlak voor Sjostakovitsj tijdelijk in ongenade viel bij de leiding van de Sovjet-Unie. Zijn opera “Lady Macbeth uit het district Mtsensk” werd nl. veroordeeld als decadent en bourgeois. Daarnaast had hij een affaire met de heel mooie, 20-jarige studente Yelena Konstantinovskaya, waardoor hij van zijn vrouw Nina scheidde. Tijdens de scheidingsprocedure componeerde hij in augustus de cellosonate. De première vond plaats in Moskou in december 1934. De cellist was Victor Koebatski, de solocellist van het orkest van het Bolsjoj theater, aan wie de sonate ook was opgedragen. Een jaar later hertrouwde Sjostakovitsj weliswaar met Nina, en kreeg in 1936 een eerste dochter, Galina. Net als de sonate van Debussy, wordt de muziek gekenmerkt door zowel neoklassieke terughoudendheid als elementen van Slavisch-sardonische humor, typisch voor Sjostakovitsj. Met tekst in het bijhorend boekje van Julian Haylock en opgenomen met Jean-Martial Golaz als deskundige mixing, recording & balance ingenieur. Een magnifieke cd. Prachtig gespeeld. Warm aanbevolen.
Agenda : Fazıl Say – Nicolas Alstaedt 4 CITIES IN CONCERT 12/12/2017
BOZAR Bxl www.bozar.be
4 Cities Nicolas Altstaedt Fazil Say cd Warner Classics 0190295867249cd
https://www.stretto.be/2017/05/27/pianosonaten-van-mozart-door-fazil-say/