Dickens schreef het verhaal in 1843, na een bezoek aan Manchester, centrum van het industrieel kapitalisme. Hier, maar ook op andere plaatsen in Engeland en in Amerika, die hij in 1842 had bezocht, had Dickens de gruwelijke gevolgen gezien van een rauw en onbarmhartig kapitalisme dat de wereld gescheiden had in obscene rijkdom en naakte armoede.

De sociale hervormer Dickens zou zijn leven lang schrijven en strijden tegen hebzucht, onverschilligheid, domheid en zelfvoldaanheid, tegen een systeem dat grote groepen mensen slechts zag als economische middelen, hen uitsloot en liet creperen. De Christmas Carol was bijgevolg een sociaal geschrift, een profetisch, oudtestamentisch, woedend protest tegen de armoede die willens en wetens in stand gehouden werd.

De Christmas Carol is weliswaar een literair monument en een sociaal geschrift, maar het is ook een elementair christelijke tekst. Dickens had nl. zijn leven lang een problematische relatie met de Engelse staatskerk, schrijft Roes, die hij overigens nooit verliet. Dickens streed zijn leven lang tegen een somber, neurotisch en onderdrukkend christendom dat mensen hun vrijheid ontnam en ongelukkig maakte. Maar Dickens was wel een fundamenteel christelijk georiënteerd mens, die in zijn testament zijn kinderen opriep zich altijd te gedragen naar de ‘ruime geest’ van het evangelie, nooit naar ‘bekrompen letterlijke’ opvattingen daarvan. In de Christmas Carol wilde ik, stelde Dickens met echt Engels understatement, enige gedachten neerschrijven die nog steeds geldig zijn in een christelijke natie! Dickens was pas één en dertig jaar toen hij de Christmas Carol schreef. Dat is jong, maar Dickens had veel meegemaakt, veel gezien en veel verdriet gekend. Hij wist genoeg van mensen en had genoeg geleden om een grote en rijke psychologische tekst neer te schrijven.

De Christmas Carol is nog veel meer dan enkel een verhaal over bekering. Het is een verrijzenis-, een opstandingsverhaal, dat met kerst wordt gelezen. De gierige egoïst Scrooge is aan het einde van het verhaal een herboren en ander mens, die pas door zijn compassie begonnen is echt te leven, die de ramen en de deuren van zijn huis opengooit, diep ademhaalt, gaat dansen, en goede werken doet. Ontnuchterend en beklijvend, een oorspronkelijke kijk op een als vanzelfsprekend beschouwd, kerstverhaal. Heel bijzonder. Zeker lezen.

André ROES DE DANS VAN SCROOGE Gedachten bij de Christmas Carol van Charles Dickens Uitg. Aspekt 128 bladz. ISBN 9789461532527