In zijn boek laat emeritus predikant Henk de Jong zien hoe Vincent van Gogh werd gefascineerd en geïnspireerd door het boek ‘De navolging van Christus’ van de middeleeuwse schrijver Thomas a Kempis, en belicht hij de invloed die Vincent door het wereldvermaard boek van Thomas heeft ondergaan.
“De navolging van Christus” is wel honderd keer in het Frans vertaald, o.a. door Corneille en door Lamennais. In één van zijn brieven aan zijn broer Theo schreef Vincent van Gogh dat hij gegrepen was door de Franse editie van de “Navolging”. Geïnspireerd door de authentieke en radicale spiritualiteit van Thomas a Kempis besloot Vincent predikant te worden.
Thomas a Kempis (ca. 1380-1471) (Kempen is een plaats tussen Krefeld en Venlo), behoorde tot de mystici. Hij kreeg zijn eerste opleiding aan de kapittelschool van het Buiskensklooster in Deventer in de provincie Overijssel, hét centrum van de Moderne Devotie van Geert Grote, dat geleid werd door de Broeders des Gemenen Levens en aangesloten was bij de Congregatie van Windesheim. Daarna trad hij toe tot de reguliere augustijner kanunniken in de priorij van het Bergklooster op de Sint-Agnietenberg nabij Zwolle, werd in 1413 priester gewijd en vestigde zich als een succesvol kopiist.
Thomas a Kempis kopieerde de Bijbel zeker vier keer. Zijn “Over de navolging van Christus” (De imitatione Christi), de verzamelnaam van vier boeken of traktaten, werd in 1471-1472 in Augsburg gedrukt en honderden keren herdrukt. Thomas a Kempis deelde zijn Navolging van Christus in, in vier boeken, “Vermaningen dienstig tot het geestelijk leven”, “Opwekkingen tot het inwendig leven”, “Over de inwendige troost” en “Over het Allerheiligste Sacrament des Altaars”. Het was tijdens de late middeleeuwen het meest verspreide en meest gelezen boek na de Bijbel, zowel door katholieken als door protestanten.
In de jaren ’70 was Vincent onderwijzer in Ramsgate en onderwijzer aan een kostschool en hulpprediker in Isleworth. In Engeland had van Gogh al in een dorpskerk een preek gehouden waarin hij op schilderachtige wijze de menselijke levensweg beschreef. Toch is Vincent geen dominee geworden. Uiteindelijk koos hij voor de kunst, en hoe! Maar, zijn passie voor Jezus en de christelijke boodschap bleven een constante in zijn kort maar bewogen leven.
Naast de aandacht van de auteur voor de uitspraken die Vincent zelf in zijn brieven over de “Navolging” heeft gedaan, tracht de Jong te bezien welke invloed het boek op Vincents leven heeft gehad. ‘De koninklijke weg’ (via regina), schrijft de Jong, kunnen we vinden in ‘Abnega temetipsum: tolle crucem tuam, et sequere ihesum’ (Verloochen jezelf: neem je kruis op en volg Jezus). Wanneer we Vincents leven in het licht bezien van deze drie kernwoorden (jezelf verloochenen, je kruis dragen, Jezus navolgen), schrijft hij, verschaft ons dat inzicht in hoeverre hij de invloed van de ‘Navolging’ heeft ondergaan.
In Vincents leven zijn veel momenten geweest van ‘zelfverloochening’, zich schikken in de beslissingen van anderen, en van zijn eigen wil opgeven. Als het gaat over ‘je kruis dragen’, vervolgt de Jong, zal wel niemand ontkennen dat Vincent dat heeft gedaan, soms zuchtend, soms ook vrolijk, maar steeds gebukt gaande (in figuurlijke zin) onder een zwaar kruis. Het ‘navolgen van Jezus’ heeft hij letterlijk geprobeerd in praktijk te brengen. Een essentiële kijk op het oeuvre en denken van van Gogh, daarenboven zeer mooi geïllustreerd. Warm aanbevolen.
Henk de Jong Dat boek is subliem Vincent van Gogh over De navolging van Christus Uitg. Kok 128 bladz. ISBN 9789043529082
https://www.stretto.be/2017/04/02/de-hoge-gele-noot-van-gogh-en-muziek/