Renaud Capuçon breidt met deze nieuwe cd zijn concert-discografie uit met de twee vioolconcerti van Bartók. Door bijna drie decennia van elkaar gescheiden, vormen de twee concerti ten opzichte van elkaar een groot contrast, en bevinden ze zich in heel verschillende emotionele werelden. Dit is geenszins het geval met de uitvoerders. Zij zijn optimaal op elkaar afgestemd.

Weinig violisten spelen het Eerste Vioolconcerto uit 1908 van Bartók, met zijn gekwelde lyriek, gecomponeerd als een muzikale liefdesbrief aan de Hongaarse violiste Stefi Geyer (1888-1956), op wie de componist waanzinnig verliefd was. In het bekendere Tweede Concerto uit 1938, één van de moeilijkste concerti uit het repertoire, gebruikte Bartók alle mogelijke technieken van het vioolspel, in functie van een oneindig aantal expressiemiddelen. Renaud Capuçon levert hier met zijn onberispelijke virtuositeit en intense lyriek een uitzonderlijke interpretatie.

Zoals François-Xavier Roth, de dirigent van deze opname zegt: “Deze twee werken zijn bijna 30 jaar van elkaar gescheiden en ontstonden onder totaal verschillende omstandigheden. Afgezien van het feit dat beide voor soloviool en orkest gecomponeerd zijn, is er geen directe reden om ze met elkaar te vergelijken”. Het Vioolconcert nr. 1 werd gecomponeerd in 1907-8, toen Bartók twintig was, en was een uiting van een onbeantwoorde liefde voor de jonge violiste Stefi Geyer, die hij in het werk wilde portretteren. Hij had onlangs de muziek van Debussy en Strauss ontdekt en was met zijn vriend en landgenoot Zoltan Kodály, reeds begonnen aan zijn verkenning van volksmuziek. Bartók stuurde op haar verzoek het manuscript op, maar het werd vergeten en ongepubliceerd tot het zijn première beleefde in 1958 in Bazel, twee jaar na de dood van Geyer en 13 jaar na het overlijden van Bartók. Bartók gebruikte het Andante als de eerste (“Egy Ideális” (ideaal)) van zijn “Twee Portretten”, op.5 (1909), als het portret van Stefi Geyer (foto). Het tweede deel, “Egy Torz” (ongelijk) naar de laatste uit zijn 14 bagatellen voor piano solo uit 1908, zou zijn zelfportret zijn.

“We voelen en horen dat hij dit werk wilde schrijven voor een vrouw op wie hij hartstochtelijk verliefd was”, zegt François-Xavier Roth. “De taal van de muziek is jeugdig, met een prachtige solo partij voor de viool, en een orkest dat een resonerend instrument is. Vooral het tweede deel is virtuoos, vrolijk en pulserend”. Bijna drie decennia later, in 1936, begon Bartók met het componeren van zijn tweede vioolconcerto. De première vond plaats in 1939 in Amsterdam door Zoltan Székely, leider van het Hongaars kwartet en van het Concertgebouworkest. Bij het schrijven van het werk, dat uit dezelfde periode dateert als zijn Muziek voor snaren, percussie en celesta en zijn Sonate voor Twee piano’s en slagwerk, bestudeerde Bartók de partituren van de recente vioolconcerti van Berg, Szymanowski en Weill. Het jaar daarop verliet hij het door oorlog verscheurd Europa voor de VS, waar hij kort na het einde van de Tweede Wereldoorlog, overleed aan leukemie.

“Het Tweede Concerto is duidelijk het werk van een meer volwassen en verfijnde componist”, zegt Roth. “Het is langer, meer ontwikkeld en het schrijven voor orkest is erg complex omdat het een opvallende dialoog aangaat met de solist, vol contrasten. Het werk begint met een eenvoudige maar heel mooie, zangerige serenade van de viool met de harp, bas en cello, maar in de finale is het orkest uitgegroeid tot een sonore kolos die de confrontatie met de solist aangaat”. Capuçon en Roth kennen elkaar al jaren, maar deze opname is de eerste met het London Symphony Orchestra, waarvan Roth sinds het begin van het seizoen 2017-18 de belangrijkste gastdirigent is. “Het was een voorrecht om deel uit te maken van deze opname”, zegt hij. “Renaud is een van de grootste violisten van vandaag en de opnamesessies waren veeleisend, maar vrolijk.” Eind 2017 voerde Capuçon Bartóks Vioolconcert nr. 2 in Berlijn uit met Roth en de Staatskapelle. De Berliner Morgenpost schreef dat “Capuçon een benadering van geluid hanteerde die, terwijl hij geworteld was in de romantiek van de 19e eeuw, tegelijkertijd was doordrenkt met klassieke duidelijkheid … De Staatskapelle klonk licht, transparant en briljant, zonder een greintje extra romantiek. Roth cultiveerde met zijn vlotte tempi, het nauw contact met de solist.” Warm aanbevolen.

Renaud Capuçon is in concert met dit programma op 22 mei 2018 in Bozar in Brussel.

Bartók Violin Concertos Nos. 1&2 Renaud Capuçon London Symphony Orchestra François-Xavier Roth cd Erato  9029570807