In “De Muur van Hadrianus” beschrijft historicus Adrian Goldsworthy, de Romeinse limes (grenspaden) in Groot-Brittannië. In dit eerste deel in de serie “Tastbaar Verleden”, beschrijft hij de geschiedenis van de Muur van Hadrianus (Vallum Hadriani), van het ontwerp tot de bouw, en het leven van de wachters. Bijzonder interessant.
Keizer Hadrianus besloot in het jaar 122 tijdens een rondreis door het rijk dat de noordgrens in Brittania versterkt moest worden. De 118 kilometer lange muur, die we nu kennen als de “Muur van Hadrianus”, strekte zich uit van kust tot kust, net iets ten zuiden van de huidige grens met Schotland. De muur was een indrukwekkend vertoon van de Romeinse macht. Vooral in het midden staat de muur nog overeind, als levend monument in het landschap.
De bouw van de Muur van Antoninus daarentegen, begon ongeveer in 142 n.Chr., tijdens het bewind van keizer Antoninus Pius. Na 12 jaar was de bouw gereed. Deze muur is 63 kilometer lang en loopt van Old Kilpatrick aan de Firth of Clyde in het westen naar Bo’ness bij Falkirk aan de Firth of Forth in het oosten. De muur moest de langere Muur van Hadrianus, die 160 kilometer zuidelijker lag, vervangen als grens van de Romeinse provincie Britannia.
De Muur van Hadrianus met zijn 118 kilometer lengte van kust tot kust, is indrukwekkend, maar de afmetingen vallen in het niet naast het complex van fortificaties dat we nu kennen als de Chinese Muur, die trouwens ook veel langer in gebruik was dan de ‘slechts’ drie eeuwen van Hadrianus’ bouwwerk. De muur lag aan de rand van Romeins “Brittanna”, dat zelf weer aan de rand van het Romeinse Rijk lag, waarvan de duizenden kilometers lange grenzen, door gebergten en woestijnen en langs grote rivieren liepen. De Muur van Hadrianus was maar een klein onderdeel van het controle- en verdedigingssysteem van de rijksgrens en zal de keizers die het reusachtig rijk vanuit Rome bestuurden, maar zelden bewust hebben beziggehouden.
De muur maakte ook deel uit van een veel groter netwerk van militaire bases, steden en wegen ten noorden en zuiden ervan, waartoe ook de installaties langs de Cumbrische kust in het Westen behoorden, schrijft Goldsworthy. In de bijna driehonderd jaar Romeinse bezetting woonden en leefden er generaties soldaten en burgers, provincialen en lokale inwoners, op en rond de muur en in de uitgestrekte militaire zone die eromheen ontstond. De muur werd bemand door naar schatting 9000 man, die in 180 en vooral in 196 en 197 na Chr., hevige aanvallen te verwerken kregen, waarbij ernstige verliezen werden geleden. De Muur onderging een uitgebreide reconstructie onder keizer Septimius Severus (145-211).
Het uitgangspunt van Goldsworty is dat de Muur van Hadrianus en alle daarbij behorende installaties bedoeld waren om het Romeins leger in staat te stellen zijn taken in Noord-Brittannië uit te voeren. De soldaten waren er niet om de muur te dienen, de muur was er om hen te dienen. Dat lijkt een open deur, schrijft Goldsworthy, maar het gevaar bestaat altijd dat de fysieke overblijfselen onze aandacht afleiden van de mensen wier activiteiten en levens minder tastbare herinneringen nalieten. De enorme afmetingen en het lange bestaan van de Muur van Hadrianus, schrijft hij, maken duidelijk dat het bouwwerk een praktische functie had, en dat het die, althans het grootste deel van de tijd, met succes vervulde. Heel interessant en verruimend, meeslepend geschreven en voorzien van mooie kleurenfoto’s. Zeker lezen en…bezoeken.
Adrian Goldsworthy (°1969) (foto) studeerde klassieke en moderne geschiedenis aan de universiteit van Oxford en promoveerde daar op de oorlogsmachine van het Romeinse leger. Daarna was hij onder meer verbonden aan de universiteiten van Cardiff en Londen. De laatste jaren legt hij zich volledig toe op het schrijven. Hij schreef eerder “Pax Romana”, “Augustus” en “Romeinse legioenen”, alle in vertaling uitgegeven bij Omniboek. Goldsworthy liep de 117 kilometer Muur meermalen zelf en geeft jaarlijks aan bezoekers een rondleiding van enige dagen. Een aanrader.
Adrian Goldsworthy De Muur van Hadrianus, De Romeinse limes in Groot-Brittannië 192 bladz. geïllustreerd Uitg. Omniboek ISBN 9789401912440