Lisa Batiashvili’s vijfde opname voor Deutsche Grammophon, “Visions of Prokofiev”, overbrugt de kloof tussen klassieke muziek en volksmuziek van het begin van de 20ste eeuw. Op de cd staan Prokofievs twee vioolconcerti, voltooid in respectievelijk 1917 en 1935, naast drie geliefde fragmenten uit zijn theatermuziek, in arrangementen van Lisa’s vader, Tamás Batiashvili. De violiste wordt begeleid door het Kamerorkest van Europa o.l.v. Yannick Nézet-Séguin. Tussen februari en augustus 2018 zal Lisa Batiashvili het Tweede Concerto van Prokofiev uitvoeren in steden als Rome, Sydney, New York, Wenen en Madrid.
Toen Lisa Batiashvili (°1979) in 1991 naar Duitsland verhuisde, was het de muziek van Prokofiev die haar vormde. In haar vroegste dagen aan de Hamburgse Musikhochschule, liet Mark Lubotsky haar werken aan het Eerste Vioolconcert. Hijzelf had het bestudeerd met de Sovjet-violist David Oistrakh. Daarna studeerde ze vanaf haar veertiende bij Ana Tsjoematsjenko in aan de Hogeschool voor Muziek en Theater München. Hoewel Batiashvili in Hamburg, toen twaalf jaar oud, niet meteen de krachtige gebaren en suggestieve theatraliteit van Prokofiev begreep, maakte ze zich naderhand vertrouwd met het concerto.
Naarmate haar carrière zich ontwikkelde, begon ze het te programmeren en is het nu een compositie geworden waarmee ze zich volledig identificeert. “Het heeft een tederheid en dromerige onthechting die ik enorm fascinerend vind”, vertelt Lisa. Prokofiev had duidelijk eindeloze manieren om de kwetsbaarheid van menselijke ervaringen over te brengen. Er zijn tastbare, zij het informele, bindingen tussen de twee concerti en de drie fragmenten uit Prokofievs balletten “Romeo en Julia” en “Assepoester”, en zijn vroege opera “De lielfde van de drie sinaasappelen”, hier gespeeld in arrangementen, gemaakt door haar vader, de violist Tamás Batiashvili.
De eerste keer dat je het hoort, lijkt het Tweede Concerto misschien wat conventioneler en meer berekend dan het Eerste. Maar de prachtige cantilene van de tweede beweging, bv., is in nauwe relatie met het liefdesthema uit “Romeo en Julia”. Wat Prokofiev deed in zijn balletten wordt weerspiegeld in het karakter van zijn concerti.
Maar boven alles, zoals Batiashvili uitlegt, was Prokofjev een componist “die Oost en West combineerde, en wiens muziek daarom een gevoel van tijdloosheid heeft”. De formele taal van de Duitse instrumentale traditie, een gevoel voor kleur, gevoed door het Frans impressionisme, en ten slotte, de combinatie van intense melodieuze en opwindende ritmische energie die typisch is voor Russische componisten sinds het midden van de 19e eeuw, kwamen allemaal samen in Prokofiev. In 1917, het jaar van de Oktoberrevolutie, verliet hij Rusland om zijn fortuin te zoeken in de VS en West-Europa. Tegen 1936 was hij een internationale beroemdheid, maar de economische situatie in het Westen was dramatisch verslechterd en hij was overweldigd door heimwee, dus keerde hij terug naar de Sovjet-Unie. Daar werd hij een prominente dienaar van een autoritair systeem, beurtelings bejubeld en berispt. Zoals het lot het wilde, overleed hij op dezelfde dag als Stalin, op 5 maart 1953. Er was voor zijn begrafenis geen bloem meer te vinden in Moskou. Die waren alle gereserveerd voor de begrafenis van Stalin…
Lisa Batiashvili, zelf een emigrante, is een musicus die op natuurlijke wijze ‘oosterse’ en ‘westerse’ invloeden combineert. Hoewel ze nog steeds een sterke band heeft met haar geboorteland Georgië, en regelmatig terugkeert naar Tblisi om vrienden en familie te bezoeken en concerten te spelen voor haar landgenoten, beschouwt ze zichzelf als een Europeaan. Ze woont al een tijd in München, haar echtgenoot is een Fransman, en haar kinderen zijn in Duitsland geboren. Ze wordt niet langer gedwongen om het ene land of de manier van leven boven het andere te kiezen, haar rijke, culturele invloeden kunnen naast elkaar bestaan en elkaar aanvullen.
Hetzelfde geldt voor haar artistiek leven. Zoals veel instrumentalisten die opgeleid zijn in de Russische traditie, is Batiashvili in wezen een classica. Heldere verhoudingen, elegante lijnen, de schoonheid van terughoudendheid en een zo naadloos en natuurlijk mogelijke, sonore ontwikkeling, zijn voor haar belangrijker dan virtuoze effecten of het streven naar effect omwille van haarzelf. Dit zijn kwaliteiten die worden gedeeld door de leden van het Chamber Orchestra of Europe, de perfecte partners voor Batiashvili op deze opname. De leden van het COE, van de beste musici van de wereld van vandaag, vertegenwoordigen veel verschillende nationaliteiten, een positief voorbeeld van Europees, cultureel pluralisme.
Ze komen elk jaar samen voor een beperkte periode om te werken aan gekozen projecten met toonaangevende dirigenten, zoals Yannick Nézet-Séguin, met wie ze al geruime tijd een nauwe werkrelatie hebben. Lisa Batiashvili heeft reeds veel belangrijke concerten gespeeld o.l.v. Nézet-Séguin, en is dan ook heel blij dat zij en hij de gelegenheid hebben gehad om hier opnieuw samen te werken. “Zijn manier van musiceren is zo natuurlijk en tegelijkertijd ontroerend,” vertelt ze, “dat je het gevoel hebt dat je te maken hebt met een natuurkracht. Wat mij betreft maken dit orkest, Yannick en ik samen, een ideaal artistiek team”. Zeker weten, Lisa. Jullie cd is meer dan fantastisch! Ze is formidabel, fenomenaal! Warm aanbevolen. En, ontdek voor de gelegenheid ook eens haar andere onderstaande opname van de Concerti van Tsjaikofski en Sibelius o.l.v. Barenboim. Ongelooflijk!
Op de cd “Visions of Prokofjev” staan “Romeo and Juliet”, op.64 (Dance Of The Knights (Arr. For Solo Violin And Orchestra By Tamás Batiashvili)), Violin Concerto No. 1 In D Major, op. 19, “Cinderella”, op.87 (Grand Waltz (Arr. For Solo Violin And Orchestra By Tamás Batiashvili)), Violin Concerto No. 2 In G Minor, op. 63, en “The Love For Three Oranges”, op.33 (Grand March (Arr. For Solo Violin And Orchestra By Tamás Batiashvili)).
VISIONS OF PROKOFIEV Violin Concertos Nos. 1 & 2 Lisa Batiashvili Chamber Orchestra of Europe Yannick Nézet-Séguin cd Deutsche Grammophon 0289 479 8529 7
TCHAIKOVSKY Violin Concerto in D major, op. 35 SIBELIUS Violin Concerto in D minor, op. 47 Lisa Batiashvili Staatskapelle Berlin Daniel Barenboim cd Deutsche Grammophon 0289 479 6038 6
