In 1722 verhuisde Georg Philipp Telemann van Frankfurt naar Hamburg om er de hoog aangeschreven functie van Stedelijk muziekdirecteur waar te nemen. De eerste compositie, die hij vanuit zijn nieuwe functie aan het Hamburgs publiek presenteerde, was zijn Passion Oratorium”Seliges Erwägen”. Het succes was enorm en blijvend, want deze compositie werd één van de meest gespeelde, Duitstalige Passies van de 18de eeuw. Telemanns leidende rol in het muzikaal leven in Noord- en Midden-Duitsland was onomstreden. Met een indrukwekkende 5-cd-box presenteert het label “Capriccio” enkele van zijn belangrijkste, religieuze meesterwerken.
Tussen 1716 en 1767 componeerde Georg Philipp Telemann een reeks passies. De werken werden geschreven voor uitvoering in Duitse kerken in de dagen vóór Pasen. Telemann, een productieve componist, schreef meer dan 40 passies voor de kerken van Hamburg, waarvan er 22 volgens de huidige stand van onderzoek zijn overgebleven. Hij componeerde ook verschillende Passie-oratoria. Anders dan de passies bedoeld voor liturgische uitvoering, waren deze niet nauw verbonden aan de letterlijke teksten van de evangeliën. Stilistisch gezien waren er veel verschillen tussen deze werken van Telemann en de passies van Johann Sebastian Bach. Er zijn meer overeenkomsten met de passies van C.P.E. Bach. De Telemann Passies waren in tegenstelling tot de Leipzig Passies van J.S. Bach, niet gecomponeerd voor gebruik in de context van een liturgische Vespersdienst, maar eerder in de reguliere kerkdiensten voor de vijf belangrijkste kerken in Hamburg voor de zondagen van de vastentijd.
Zijn passie oratorium oratorio “Der für die Sünde der Welt gemarterte Jesus”, uit 1716, had als tekst een poëtische meditatie over het passieverhaal van Barthold Heinrich Brockes. Telemann schreef zelf de tekst voor zijn tweede, hier opgenomen passie- oratorium, “Seliges Erwägen des bittern Leidens und Sterbens Jesu Christi” (“Gezegende beschouwing over het bitter lijden en sterven van Jezus Christus”), TWV 5: 2a, later herwerkt TWV 5: 2). Deze passie was in het 18de -eeuwse Duitsland, één van de meest geliefde en meest uitgevoerde passies.
Telemann componeerde zijn Passie Oratorium “Gezegend denken aan het bitter Lijden en dood van Jezus Christus”, (Berlijn,1763) voor de bezetting van SATB, 2 hobo’s, 2 chalumeaux, 2 fagotten, 2 hoorns, strijkers en continuo.
Het Freiburger Barockorchester speelde de compositie tijdens het Telemann Festival afgelopen december in Hamburg. De tekst werd geschreven door Telemann zelf, en de ervaren opera- en kerkcomponist oversteeg zichzelf in de picturale en levendige uitbeeldingen. Geschreven voor de “Bevordering der aandacht” en voor het eerst uitgevoerd in het Hamburgs “Werk- und Zuchthaus”, was Telemanns toonzetting van het Passie verhaal decennialang toonaangevend. In Hamburg, Rostock of Riga hadden de uitvoeringen van “Seliges Denken” in de 18e eeuw hun vaste plaats op de concertkalender. Maar in de loop van de 19de eeuw raakte Telemann meer en meer in de vergetelheid. Gottfried von der Goltz en het Freiburger Barockorchester herinnerden er op het Telemann Festival aan, dat het werk al veel te lang niet in Hamburg werd gehoord.
De live opname is nu op cd uitgebracht. Het orkest speelt de vele solo’s uitstekend. Of het nu solo viool, hobo, chalumeau of hoorn betreft, in alle posities, zijn de Freiburgers uitmuntend. De uitvoerders/solisten zijn Anna Lucia Richter, sopraan, Colin Balzer, tenor, Peter Harvey, bariton, Michael Feyfar, tenor en Henk Neven, bariton. De vocale solisten zijn ronduit schitterend. De sopraan Anna Lucia Richter heeft trouwens een buitengewoon vocaal bereik en de Jezus-aria’s van bariton Peter Harvey zijn indrukwekkend. De koralen worden gezongen door een solo kwartet dat een oorspronkelijke klank weergeeft.
De populairste, religieuze composities van Telemann waren, in termen van aantoonbare uitvoeringen en bewaarde kopieën, zijn Brockes-Passion (1716), “das Selige Erwägen” (1722), “der Tod Jesu” (1755), de “Donner-Ode” (1756), “Das befreite Israel” (1759), “Der Tag des Gerichts”(1762) en zijn “Der Messias” (1759) op een tekst van Friedrich Gottlieb Klopstock. Om aan de vraag van de vele kleinere kerken en van de educatieve doeleinden voor huishoudelijk gebruik te voldoen, componeerde Telemann reeksen cantaten voor kamermuziek bezetting, zoals bv. tussen 1725 en 1732, “Der harmonische Gottesdienst”.
Op de 5 sublieme Capriccio cd’s staan opgenomen, de cantaten “Die Donnerode” TWV 6:3 en “Der Herr ist König” TWV 8:6, “Der Tag des Gerichts” op tekst van de Hamburgse filosoof en predikant Christian Wilhelm Alers TWV 6:8, vijf “Danziger Choralkantaten” (koor cantaten), de cantate “Alles redet itzt und singet” TWV 20:10), een Missa brevis TWV 9:14, het motet “Deus judicium tuum” TWV 7:7 en “Die Auferstehung und Himmelfahrt Jesu” TWV 6:6.
De tekst van “Die Donnerode”, een bewerking van Psalm 8 en 29, werd geschreven door de toenmalige hofprediker van Kopenhagen, Andreas Cramer. De reden voor de compositie was de aardbeving van Lissabon op 1 november 1755, waarnaar het bas duet “Er donnert” door overvloedig gebruik van pauken, verwijst. De première vond plaats in opdracht van de Hamburgse Raad op 11 maart 1756 in de St. Jakobi kerk in Hamburg. Het was een danig succes en het werk genoot een danige populariteit, dat Telemann in 1760 een tweede deel componeerde.
“Die Auferstehung und Himmelfahrt Jesu” op tekst van Friedricht Wilhelm Zacchariae, door tijdgenoten al beschouwd als een hoogtepunt in Telemanns oeuvre, werd voor het eerst uitgevoerd op 13 april 1761, een datum die dat jaar precies tussen Pasen en Hemelvaart viel. Het werk begint met een klagend recitatief (“Du tiefe, tote grauenvolle Stille ums heilige Grab”) en mondt uit in een jubelend koraal, “Der Herr ist erstanden”. In het tweede deel treedt de engel binnen die de steen wegrolt voor het heilig graf (“Der Engel Gottes führ herab”), opnieuw gevolgd door jubelzang over de opgestane Heer. De twee volgende delen bieden een blik in de diepte van de hel en de radeloze vertwijfeling die daarbij hoort. Vanaf deel 5 (“Als sich der Sieger, itzt aus seinem Grabe riß”) hebben de delen tot het einde, afwisselend betrekking op de wonderlijke gebeurtenis van de Opstanding zelf, als op de betekenis die deze gebeurtenis heeft voor gewone stervelingen, “ich weiß, ich weiß ich werd’ erwachen und auferstehn wie Er”.
De uitvoerders zijn Barbara Schlick (sopraan) (foto), Veronika Winter (sopraan), Wilfried Jochens (tenor), Klaus Mertens (bas), de Rheinische Kantorei en Das Kleine Konzert, het geheel o.l.v. Hermann Max. Sublieme muziek, grandioos stijlvol en authentiek uitgevoerd. Warm aanbevolen.
Telemann Seliges Erwägen Passions-Oratorium Freiburger Barockorchester Gottfried von der Goltz 2 cd Aparte AP175
Georg Philipp TELEMANN SACRED CHORAL MUSIC Barbara Schlick Veronika Winter Wilfried Jochens Klaus Mertens Rheinische Kantorei Das Kleine Konzert Hermann Max 5 cd Capriccio C7215
https://www.stretto.be/2017/05/14/feestelijke-cantaten-van-telemann/