Philippe Herreweghe en het Collegium Vocale Gent brengen nu, na hun opname uit 1986, toen nog met La Chapelle Royale en Les Saqueboutiers de Toulouse, een schitterende, nieuwe versie van één van de meesterwerken uit de vroeg 17de-eeuwse, religieuze muziek. Monteverdi componeerde zijn Mariavespers in 1610, kort na zijn “Orfeo” en droeg het meesterwerk op aan paus Paulus V.
Tijdens de vroege Middeleeuwen kwam het dogma ‘Maria altijd Maagd’ tot stand. Het was een uitwerking van het geloof van de kerkvaders en de Vroege Kerk in de altijddurende maagdelijkheid van Maria, op basis van het geloof dat God in zijn heilsplan gewild heeft dat zijn Zoon geboren werd uit een blijvend maagdelijke, aan God toegewijde vrouw. Tijdens de late Middeleeuwen kwam de Mariaverering tot grote bloei. Er werden tal van aan Maria gewijde kerken gebouwd, er werden Mariabeelden en -schilderijen gemaakt, er werden Mariahymnen/antifonen zoals Salve Regina, Alma Redemptoris Mater, Ave Regina Caelorum en Regina Coeli, gecomponeerd, verschillende Mariagebeden, zoals het Ave Maria, kenden hun oorsprong in deze periode, en Mariafeesten werden aan de liturgie toegevoegd. 
Tijdens de Renaissance kwam de aan Maria gewijde kunst tot een ongekend hoogtepunt. De protestantse Reformatie in de 16de eeuw beschouwde de Maria devotie als bijgeloof en zag er een bedreiging in voor het geloof in Jezus Christus als enige Verlosser en Middelaar. In protestantse landen werd mariale en andere religieuze kunst vernietigd. De Contrareformatie waarmee de katholieke kerk op de protestantse Reformatie reageerde, bracht de Mariaverering weer tot grote bloei. Ze werd kleurrijker en gevarieerder dan ooit en veel mariologische geschriften, nieuwe processies, bedevaarten, hymnen en litanieën, en aan Maria gewijde kloosterorden, zagen het licht.
De term “Vespers” uit de “Vespro della Beata Vergine” (“Vesperæ in Festis Beatæ Mariæ Virginis”) (avondgebeden) is ontleend aan de uren van het goddelijk officie, een reeks dagelijkse gebeden van de katholieke kerk. Monteverdi’s Vespers waren de meest ambitieuze, religieuze muziek vóór Bach. De compositie van wel 90 minuten, bevat solisten, koor en orkest en heeft zowel liturgische als extra liturgische elementen. Monteverdi componeerde zijn Vespers rond verschillende bijbelse teksten die traditioneel werden gebruikt als onderdeel van de liturgie voor verschillende Maria-feesten in de rooms-katholieke kerk, een inleidend “Deus in adjutorium” (Psalm 69), psalm toonzettingen, motetten (“concerti”) tussen de Psalmen, een traditionele Hymne, de Magnificat-tekst en het afsluitend “Benedicamus Domino”.
In 1610, verscheen in Venetië een eerste bundel religieuze en liturgische muziek. Monteverdi was toen Maestro di capella aan het hof van Vincenzo I Gonzaga van Mantua. Het belangrijkste werk in deze bundel waren de “Vespro della Beata Virgine”, vesperpsalmen ter ere van de Maagd Maria. Naast deze Maria vespers bevatte de bundel ook een zes stemmige parodiemis, gebaseerd op het motet ’In illo tempore’, van Nicolas Gombert. De Maria vespers werden opgedragen aan paus Paulus V, Camillo Borghese (foto). 
Monteverdi reisde persoonlijk naar Rome om de Mariavespers aan de paus te overhandigen. De vespers waren hoogstwaarschijnlijk een sollicitatie voor een aanstelling aan de pauselijke kapel in Rome. Dit blijkt onder meer uit het feit dat Monteverdi in zijn compositie, een breed scala aan stijlen en technieken tentoon spreidde. Uiteindelijk verwierf hij de functie niet, maar werd hij in 1613, Maestro di capella aan de San Marcobasiliek te Venetië.
De magistrale compositie was bedoeld als gewijde relikwie, in functie van de gemeenschappelijke devotie. De devotie tot de Maagd Maria was nl. een machtige kracht in het religieus leven. Het gevoel dat de stad Venetië bvb. de bijzondere bescherming genoot van de Maagd, werd versterkt toen paus Pius V (foto), paus van 1566 tot zijn overlijden in 1572, verklaarde dat de overwinning van de Venetianen op de Turken/Ottomanen in 1571, bij de slag bij Lepanto, te danken was aan de tussenkomst van de Madonna van de Rozenkrans.
De slag bij Lepanto, de vroegere, Griekse havenstad Náfpaktos, aan de Golf van Korinthe, was een zeeslag tussen de christelijke Heilige Liga en het islamitisch Ottomaans Rijk over de beheersing van het oostelijk Middellands Zeegebied. De vele polyfone toonzettingen van teksten rond de Heilige Maagd waren het resultaat van de hernieuwde golf van Mariaverering die volgde op de overwinning bij Lepanto. Pius V voegde Thomas van Aquino toe aan de lijst van kerkleraren en was de patroon van Giovanni Pierluigi da Palestrina.
Naar gelang de uitvoering, kan de volgorde van de psalmen en de motetten verschillen. De plaats van de motetten “Nigra Sum”, “Pulchra es”, “Duo Seraphim” en “Audi Coelum” bvb. wordt betwist. De titelpagina van de eerste druk van de partituur suggereert dat ze geen deel uitmaakten van de Vespers, maar bedoeld waren als afzonderlijke concerti.
In de uitvoering o.l.v. Herreweghe, blijft het werk verrassen door zijn gedurfdheid en grote emotionele kracht. Stile antico en stile moderno gaan hier wonderwel samen, terwijl renaissance polyfonie, begeleide monodie en concertante stijl elkaar afwisselen. Andere belangrijke kenmerken van dit beklijvend werk zijn het belang van de tekst, typisch voor Monteverdi, de virtuoze zangpartijen en de onafhankelijke stemmen. Philippe Herreweghe en het Collegium Vocale Gent laten zich horen als Monteverdi-vertolkers van topniveau. Met hun sublieme en tegelijk verfrissende uitvoering, met internationaal befaamde topsolisten laten ze dit meesterwerk volledig tot zijn recht komen. De vocale solisten zijn Peter Kooij, Wolf Matthias Friedrich, Dorothee Mields, Barbora Kabátková, Benedict Hymas, Reinoud Van Mechelen, Samuel Boden, William Knigh, Benedict Hymas, Johannes Gaubitz, Sören Richter, Vincent Lesage en William Knight. Daarenboven leest u in het bijbehorend boekje, een uitgebreide en zeer interessante tekst (ook in het Nederlands) van Marc Van Scheeuwijck. Een formidabele uitgave. Meesterlijk! Warm aanbevolen.
CLAUDIO MONTEVERDI VESPRO DELLA BEATA VERGINE Philippe Herreweghe Collegium Vocale Gent 2 cd LPH 029