De pianomuziek van de Portugese virtuoos en componist José Vianna da Motta (1868-1948) combineerde romantische invloeden van Beethoven, Chopin, Liszt en Brahms, met elementen uit de Portugese volksmuziek. Zijn composities waren een belangrijke stap in de ontwikkeling van de nationale stijl in de Portugese, klassieke muziek. In zijn laatste pianostuk, ‘Méditation’ uit 1933 dat hier voor de eerste keer is opgenomen, onthult da Motta de visionaire klankwereld van Liszt en zelfs van Skrjabin!
José Vianna da Motta werd geboren op het eiland ‘São Tomé e Principe’ in de Golf van Guinee (foto), een Portugees territorium in de tijd dat zijn vader (een fervent amateur-muzikant) er een apotheek had. Als hij met zijn gezin naar het Portugese vasteland verhuisde, vestigde hij zich in het ooit Moorse Colares, in de buurt van Sintra (foto), aan zee, waar de kleine José al snel ongewone vaardigheden toonde in het piano spelen en zelfs componeren.
In Berlijn kreeg hij eerst les van de Pools-Tsjechische broers Xaver Scharwenka en Philipp Scharwenka, voor hij in 1885 bij Franz Liszt in Weimar studeerde en twee jaar later bij Hans von Bülow in Frankfurt. In de daaropvolgende jaren ondernam hij vele concert tournees over de hele wereld en werd zo beroemd als Casals, Sarasate, Ysaÿe en Busoni. Hoewel hij bekend stond om zijn virtuositeit, was hij ook toegewijd aan de muziek van Bach en Beethoven. Zo speelde hij al Beethovens 32 pianosonaten in een reeks concerten in 1927 in Lissabon. Hij nam ook minder bekende componisten op in zijn recitals, bv. werken van Charles-Valentin Alkan in de Wigmore Hall in Londen in 1903. Vianna da Motta was bevriend met zijn collega-virtuoos Ferruccio Busoni en schreef de programmateksten voor Busoni’s belangrijke reeks concerten in Berlijn.
In oktober 1906 nam Vianna da Motta tien pianorollen op voor Welte-Mignon, waaronder drie met zijn eigen composities. Hij was van 1919 tot 1938 directeur van het Conservatorium van Lissabon en overleed op 80-jarige leeftijd in Lissabon. De pianomuziek van Vianna da Motta, gecomponeerd tussen 1884 en 1905, varieert van twee charmante barcarolles tot een guitige, zonovergoten ‘Serenata’ uit 1893, en immens gestoffeerde, indrukwekkende en virtuoze pianocomposities, die qua diepgang en pianistische bravoure, makkelijk zouden kunnen wedijveren met gelijkaardige werken van zijn vriend, de legendarische pianist en componist, Ferruccio Busoni. In de finale beweging van zijn Pianosonate in D uit 1885, lijkt Vianna da Motta wel een Portugese Schumann of een Portugese Florestan, die de Portugese versie maakte van ‘Carnaval’. Als u houdt van solo pianomuziek, mag u de ontdekking van bv. zijn ‘Ballada’ in variatievorm, zijn wondermooie 2de ‘Barcarola’, beide uit 1905, en zijn ‘Méditation’ uit 1933, zeker niet uitstellen. Een revelatie!
Luis Pipa werd in 1960 geboren in Figueira da Foz in Portugal, het geliefd toeristisch centrum met een van de breedste stranden van Europa, aan de Atlantische Oceaan. Hij studeerde aan de Conservatoria van Braga en Porto, de Academie voor Muziek en Dramatische Kunsten van Wenen en de Universiteiten van Reading en Leeds, waar hij de graden van Master of Music in Performance Studies en PhD in Performance behaalde. Zijn pianoleraressen waren Maria Teresa Xavier, Helena Sá e Costa, Noel Flores en Laura O ‘Gorman, en hij kwam ook in contact met zijn jonge protégé, Sequeira Costa (°1929), Jörg Demus en Marian Ribicky in Parijs. Pipa componeert ook. Hij componeerde werken voor piano solo, inclusief kinderstukken, kamermuziek en liederen. Als pianist strekt zijn repertoire zich uit van de barok tot de twintigste eeuw, met premières van werken van Christopher Bochmann (°1950), João-Heitor Rigaud (°1956) en Luiz Costa (1879-1960). Zijn talrijke opnamen omvatten werk van Bach, Scarlatti, Mozart, Beethoven, Schubert, Mendelssohn, Schumann, Debussy en andere grote componisten, samen met Portugese muziek en enkele van zijn eigen composities. Luis Pipa is professor piano en kamermuziek aan de Universiteit van Minho in Portugal, bekend om zijn caldo verde (soep) en Vinho Verde, en wordt regelmatig uitgenodigd om piano masterclasses te geven in Portugal en in het buitenland. Lees eerst wat Camilo Castelo Branco, en luister dan met een glas licht sprankelende Vinho Verde naar José Vianna da Motta. Vakantiesfeer verzekerd.
José Vianna da Motta Luís Pipa cd Toccata Classics TOCC0481
