Alexander von Humboldt (1769-1759), een Duitse, universele geleerde en ontdekkingsreiziger van internationale faam, werd bekend als pionier in verschillende natuurwetenschappelijke disciplines, van plantkunde en zoölogie tot klimatologie en astronomie. Sinds zijn Amerikaanse onderzoeksreis van 1799 tot 1804, wordt hij beschouwd als de ‘wetenschappelijke herontdekker van Amerika’, en medeoprichter van empirisch gefundeerde geografie. Maar ook als etnoloog, cultuurtheoreticus en moedig humanist, was hij zijn tijd ver vooruit.

Zijn gedurfd, maar vooral niet te onderdrukken verlangen naar steeds nieuwe ontmoetingen, maakte van Alexander von Humboldt, 200 jaar geleden een belangrijke ontdekker. Hij zag de wereld zoals niemand ze ooit had gezien, en was waarschijnlijk een van de eerste Europeanen die kritiek had op het kolonialisme, de slavenhandel en het christelijk-kapitalisme die de waardigheid en culturele rijkdom van zogenaamd primitieve volkeren benadrukte. Manesse Verlag eert de onderzoeker en filantroop met de publicatie van “Das Buch der Begegnungen”. Het boek is een prachtige bibliofiele uitgave met de originele illustraties van Humboldt.

Alexander von Humboldt was een communicatief multi-talent dat erin slaagde om zowel te praten met onderkoningen als met slaven, Haçenderos en Creolen, hofdames en Indiase vrouwen, Catalaanse missionarissen en inheemse volkeren. Hij deelde een gemeenschappelijke taal met iedereen. We leren von Humboldt kennen vanuit zijn zeer menselijke en persoonlijke kant, vanuit  zijn volkomen humane houding, zijn diep respect voor alles wat nieuw en vreemd was. We ervaren geen afstandelijke naturalist, maar een hartelijke, medelevende persoon, doordrongen van een universeel ethos. 

We kunnen zien hoe Humboldt zijn ideeën, die oorspronkelijk waren gevormd door het Europees superioriteitsdenken, herzag, en dat hij steeds meer respect had voor de inheemse culturen naarmate de reis vorderde. Humboldt werd nl. steeds meer een advocaat voor indianen en een scherpe criticus van Europa, wiens “Herrenkultur”  de echte barbaarsheid was. De strijd tegen de slavernij was voor hem een zaak van het hart. Met onvermoeibare energie keerde Alexander von Humboldt zich tegen elke vorm van onrechtvaardigheid.

Alexander von Humboldt had in 1796 als onafhankelijk natuurvorser tot doel, het samenbrengen van de fysisch geografische kennis van zijn tijd, die hij door middel van ontdekkingsreizen, zelf wilde uitbreiden. Eind 1796 had hij een plan, nl. om zich een jaar in Italië, met vulkanen bekend te maken. Het plan voorzag daarna een verblijf in Engeland, waarvandaan hij per schip naar West-Indië verder zou reizen. Humboldt koos voor wat zijn eerste grote expeditie moest worden, uiteindelijk een enorm gebied rond de Caraïben, Midden-Amerika en het noordelijk deel van Zuid-Amerika, van de Orinoco en de Rio Grande, over Lima naar Mexico. De filosoof Herder had nl. al op de sterke verschillen tussen de natuur in de Andes en in het Amazonebekken gewezen en opgeroepen de overgang tussen beide te gaan onderzoeken.

Bijna zeven decennia lang, sinds zijn reis met Georg Forster in 1790 door Vlaanderen en Nederland tot Loden en Parijs, hield Alexander von Humboldt reisverslagen vol interessante en waardevolle beschrijvingen en indrukken bij. De “Amerikanischen Reisetagebücher’” waren zijn levenswerk. Voor zijn nieuwe wetenschap vol dynamische diversiteit, had von Humboldt een speciale schrijfvormen nodig. De “Amerikanischen Reisetagbücher” vormden vanaf het begin een ‘boek van ontmoetingen’, van “Begegnungen”, en zeker niet alleen met mensen. Bij het opnemen van deze ontmoetingen kwam een levensecht beeld naar voor, gebaseerd op zijn eigen ervaringen en van de regio’s waarin zijn ontmoetingen leefden. Tijdens de overtocht, op de Canarische Eilanden en in het bijzonder, in de Zuid-Amerikaanse tropen , beschreef von Humboldt de vele gezichten vaak met een scherpe pen.

De literaire levenservaring die op deze manier werd ontwikkeld, was volledig gebaseerd op kennis door de ervaring, op “Erlebenswissen”. Delen van de dagboeken die in deze uitgave worden gepresenteerd, tonen de historische context en persoonlijke toevalligheden die afhingen van het verlaten van Europa en de zoektocht van Humboldt naar verre landen. 

De “teksteilanden” zijn zo gekozen dat zij de essentiële fasen en episoden van zijn reis, de verscheidenheid van onderwerpen en disciplines, van de Oude Amerikanistiek over geografie, geschiedenis en geologie, tot klimatologie, cultuurgeschiedenis, kunst tot zoölogie, verzamelen en leesbaar  maken. Op de reis doorheen het boek, kan u weliswaar, in tegenstelling tot von Humboldt destijds, rustig uw eigen route en tempo kiezen. Dit is een uitgave die u geenszins mag missen. 

Ottmar Ette (°1956), Romanistik- und Komparatistik-Professor (vergelijkende literatuurwetenschap) aan de Universität Potsdam, maakte naam als uitgever van verschillende Humboldt-Editionen. Sedert 2014 leidt hij het onderzoeksproject, «Alexander von Humboldts Amerikanische Reisetagebücher».Alexander von Humboldt, Ottmar Ette (Hrsg.) Das Buch der Begegnungen Menschen – Kulturen – Geschichten aus den Amerikanischen Reisetagebüchern 416  bladz. Duits Uitg. Manesse ISBN 978-3-7175-2444-1