1975, derde prijs Koningin Elisabethwedstrijd voor piano. Weet u nog wie? Het was nog de tijd dat heel jonge,  Russische pianisten de drie eerste prijzen wegkaapten met “hun” Tsjaikovski Concerto. Emil Gilels zat toen bvb. nog in de jury.

De 20-jarige Mikhail Faerman won, de 22-jarige Stanislav Igolinski, weliswaar met 2de Brahms, werd tweede, en derde werd een  21-jarige pianist uit Kazan… Youri Egorov ! Het was de eerste keer dat ik het Tsjaikovski Concerto zag spelen. Ikzelf  was 14.

Het was niet niks als men je in de jaren ’70, de “dichter onder de Russische meesterpianisten” noemde en de recensent van “Le Monde”  je naderhand vergeleek met de legendarische, Roemeense pianist Dinu Lipatti (1917-1950). Het overkwam Youri Egorov. En dit omwille van zijn fenomenale techniek en aangeboren muzikaliteit. Helaas volgde een andere, akelige gelijkenis omdat Egorov op 34-jarige leeftijd overleed. Lipatti was 33. Niemand wist in 1975 weliswaar dat de fenomenale pianist die in Brussel  de derde prijs won, als 12-jarige, in 1966, Sjostakovitsj 2^depianoconcerto speelde en uit handen van de componist, de gesigneerde en gededicasseerde orkestpartituur kreeg! Wie was die Youri Egorov in hemelsnaam ?

Youri Alexandrovitch Egorov werd in 1954 in Kazan aan de oevers van de Wolga geboren en kreeg les van Irina Dubinina, een oud-leerlinge van Jakov Zak (1913-1976).  Op zijn 17^de, in 1971 dus,  behaalde hij in Parijs de vierde prijs op het befaamde Marguerite Long concours (de eerste prijs – Grand Prix – ging toen naar de 19-jarige Vladimir Feltsmann en naar de 20-jarige Pascal Rogé), en studeerde vervolgens zelf zes jaar in Moskou bij de meer dan legendarisch Russisch-joodse pianopedagoog Jakov Zak.

Om u een idee te geven, Zak was ook de pianoleraar van o.a. Nikolai Petrov, Evgeny Mogilevsky, en Valery Afanassiev, allen winnaars en finalisten van de Koningin Elisabethwedstrijd!  In 1974 won de 20-jarige Egorov de zilveren medaille op de Internationale Tsjaikovski-wedstrijd in Moskou, vroeg twee jaar later politiek asiel aan en vluchtte met hulp van Hans Kerkhof en het koppel Westenberg uit Mechelen, naar Nederland. Egorov  ging als homoseksueel in Amsterdam samenwonen met Jan Brouwer, waar hij een liederlijk leven leidde vol drugs, drank (te veel Armagnac), mannen (hij stelde  zijn vriend aan zijn moeder voor als…Katrien) en piano spelen. Op 16 april 1988 overleed de blind geworden, aan aids lijdende en totaal verzwakte Egorov thuis in Amsterdam, als gevolg van euthanasie.

Vrienden hebben de ‘Youri Egorov Stichting’ opgericht waarvan de activiteiten sedert 2005 overgenomen zijn door de ‘Young Pianist Foundation’. Het is deze Foundation die nu in samenwerking met het label ET’CETERA, de box met 10 cd’s en een dvd heeft uitgegeven. Een welkome aanvulling van de bijzondere Youri Egorov cd box “The Master Pianist”, die EMI in 2008 uitgaf. We ontdekken in de ET’CETERA box Egorov niet alleen als solist maar ook als solist met orkest en als chambrist (in kamermuziek), bvb. samen met het Orlandus kwartet of met violiste Emmy Verhey. Er zijn tal van concerti opgenomen en veel orkesten en dirigenten vervullen ons met nostalgie naar een belangrijke periode uit het muziekleven van Nederland. Hans Vonk, Willem van Otterloo en Roelof van Driesten (die wegens toenemend gehoorverlies in ’95 moest stoppen), dirigeren het Amsterdams Filharmonisch Orkest of het Radio Filharmonisch Orkest.

De andere uitvoerders zijn Emmy Verhey (viool), Orlando Kwartet ( met Anthony Woodrow, contrabas), Utrechts Symfonieorkest o.l.v. David Zinman, Amsterdams Philharmonisch Orkest o.l.v. Hans Vonk en Roelof van Driesten, Radio Filharmonisch Orkest en Groot Omroepkoor o.l.v. Willem van Otterloo en het Nationaal Jeugd Orkest o.l.v. Adam Gatehouse. De opnamen gebeurden door AVRO, VARA, TROS/VARA, VARA/NCRV, VERONICA/EO, DOCU, NOS/TROS, NJO, Klaas Posthuma, SWR, in 1974, 1977-1979, 1981-1982, 1984, 1986 en 1987.

Op cd 6 kan u zelfs Tsjaikovski’s totaal onbekend 3^de Pianoconcerto beluisteren waarbij Egorov en het RFO gedirigeerd worden door de al even talentvolle Roberto Benzi uit Marseille (een VARA opname van 1974). Benzi maakte op zijn beurt furore als elfjarig, dirigerend kind! De opnamen dateren uit de jaren ‘70 tot en met de jaren 1982-1986. Op cd 3 speelt Egorov samen met het Utrechts Symfonie Orkest o.l.v. David Zinman, het tweede Concerto van Chopin. De New Yorkse violist en dirigent was immers tussen 1979 en 1982 (het jaar van deze opname), dirigent van het Rotterdams Filharmonisch Orkest. Een enkele keer, op cd 8, wordt Egorov in het 2de van Brahms, “begeleid” door het Nederlands Jeugd Symfonie Orkest o.l.v. Adam Gatehouse, toen muzikaal directeur en vaste dirigent van Het Nationale Ballet maar die  van 1980 tot en met 1990 ook eerste dirigent en muzikaal directeur was van het Nederlands Jeugd Orkest. Op de dvd ziet u dan weer Egorov “Carnaval”, “La Campanella” en de 8ste Sonate van Prokofjev spelen, opgenomen in 1984 door de SWR. Het bijhorend boekje heeft treffende foto’s van citaten van Egorov en interessante achtergrondinformatie van Marcel Baudet, hoofdvakdocent piano aan het Koninklijk Conservatorium van Den Haag en van het Conservatorium van Amsterdam.

Het beluisteren van de cd’s kan u afwisselen met wat lectuur. Jan Brokken, die ons al verschillende keren verwende met boeken als ‘Met musici’ en ‘Waarom elf Antilianen knielden voor het hart van Chopin’ heeft nl. een prachtboek geschreven over Egorov. In zijn roman “In het huis van de dichter” beschrijft hij op zijn ons vertrouwde, vertellende wijze, over het wel en wee van deze uitzonderlijke pianist, alsof hij elke moment met Egorov heeft gedeeld. 

Ik kan de mening van Maarten ’t Hart en Bas Heijne alleen maar delen. Het is een liefdevol, ontroerend eerbetoon aan een door angsten verteerde musicus die zichzelf verloor in het uitzinnig Amsterdam van de jaren ’70 en ’80. Het is een op feiten gebaseerde roman waarin de oud-journalist Jan Brokken zijn vriendschap beschrijft met de jonge Russische pianist. Egorov  ging in Amsterdam wonen, waar hij een wild leven leidde of met volle teugen van het leven genoot. ‘t Is maar zoals u het bekijkt. Hij vertrouwde Jan Brokken ooit eens toe dat hij wist dat hij jong ging sterven. Daarom zo vertelde hij, wilde hij ‘intens leven’. In de roman gaat het over de hechte vriendschap tussen Egorov en Jan Brokken, muziek, literatuur, de vlucht van Egorov, zijn ‘levensstijl’ in Amsterdam, zijn optredens overal in de wereld en zijn veel te vroege dood aan aids. Heel bijzonder is dat ook brieven en dagboeknotities van Egorov in de roman zijn opgenomen en dat het leven in de jaren ’80 in Amsterdam, het Amsterdam van Ramses Shaffy, in het boek treffend en boeiend beschreven wordt. Dit boek moet u zeker gelezen hebben. Misschien nog voor u de cd’s beluistert?

Youri Egorov, a Life in Music 10 cd + dvd  Et’cetera KTC 1469