Het prijs winnend Van Baerle Trio heeft de uitdaging aangegaan om alle pianotrio’s van Beethoven op te nemen. Ze presenteren nu, terecht met trots, hun derde cd.
Het jaar 1808 was voor Beethoven een periode van overtreffende productiviteit. Hij componeerde o.a. twee belangrijke pianotrio’s die hij opdroeg aan gravin Marie Erdödy. Gravin Anna Maria van Erdődy geb. Gravin von Niczky, was één van de naaste vertrouwelingen van Beethoven. In 1796 trouwde ze met graaf Péter van Erdődy, Monyorokerék en Monte Claudio, een telg uit de beroemde adellijke familie Erdődy. Met hem had ze drie kinderen, twee dochters en een zoon. In 1805 scheidde ze echter van haar man en woonde later in een huwelijkse gemeenschap met haar secretaris en de muziekleraar van haar kinderen, Franz Xaver Brauchle (1783-1838), die ook componist was. Marie Erdődy was al vroeg een van de grote bewonderaars van Beethoven. Van 1808 tot 1809 woonde de componist zelfs in haar groot appartement aan de Krugerstraße nr. 1074 in Wenen. 
Daarnaast bezat ze een klein landgoed in Jedlesee bij Wenen, waar tegenwoordig het Beethoven Memorial Wenen-Floridsdorf is te zien. Er is sedert 2007 de “Beethovenweg” maar in 2013 werd een deel van de Beethoven-collectie van het Erdődy-landgoed weliswaar overgebracht naar het Bezirksmuseum Floridsdorf.
Naast de twee pianotrio’s op .70 nr. 1 en op. 70 nr. 2, droeg Beethoven aan Marie Erdődy, de cellosonaten op 102 nr. 1 en op. 102 nr. 2 op, gecomponeerd voor de cellist Joseph Linke, evenals de canon “Glück, Glück zum neuen Jahr” (WoO 176, 1819). Vanaf 1815 woonde ze in Paucovec in Kroatië, later in Padua. In 1823 werd ze uit Oostenrijk uitgewezen en verhuisde ze naar München waar ze overleed.
Het Trio in D bevat thema’s uit de tweede beweging van Beethovens Symfonie nr. 2. Vanwege de vreemde tot bijna griezelig klinkende langzame beweging, werd het Trio “Geistes Trio” genoemd. De spookachtige muziek zou volgens Carl Czerny zijn oorsprong hebben in schetsen voor de drie heksen, uit een geplande Macbeth-opera, die Beethoven echter nooit voltooide. In 1975 inspireerde het Samuel Beckett tot een heus TV Play, ‘Ghost Trio’…Beckett kende het meesterwerk in de uitvoering door Barenboim, Zuckerman en Jacqueline Duprez.
Beide Trio’s zijn representatief voor de stilistische ‘Midden’-periode van Beethoven, van ongeveer 1803 tot 1812. Hij componeerde de twee pianotrio’s terwijl hij de zomer van 1808 in Heiligenstadt (foto) even buiten Wenen, doorbracht. Daar had hij de vorige zomer, zijn vijfde symfonie voltooid en in 1802 zelfmoordplannen gesmeed….De innemende Rijnlander componeerde zijn twee trio’s onmiddellijk na het voltooien van zijn Symfonie nr. 6 (Pastorale). Het was een periode van grote onzekerheid in het leven van Beethoven, vooral omdat hij op dat moment geen bron van inkomsten had…
Hoewel de variaties in Es, op. 44, een reeks van veertien variaties op een thema, geschreven voor piano, viool en cello, één van de vroege werken van Beethoven was (gecomponeerd op ongeveer 22-jarige leeftijd), kreeg het pas zijn opusnummer toen het werd uitgegeven door Hoffmeister in Leipzig, meer dan een decennium nadat Beethoven het componeerde. In dit werk verwerkte Beethoven variaties op populaire thema’s uit de opera/Singspiel, “Das rote Käppchen”, van Carl Ditters von Dittersdorf (foto). Deze opera beleefde zijn première in 1788 in Wenen. Lange tijd stonden de Variaties op. 44 bekend als ‘Variaties op een origineel thema’, omdat de eerste publicatie het thema niet noemde. Ondertussen werd het geïdentificeerd als een thema van Dittersdorf. 
De variaties werden vermoedelijk in 1792 gecomponeerd en in 1804 gepubliceerd. De opera bereikte Bonn in 1792, gedurende de laatste maanden dat Beethoven daar verbleef. Beethoven nam één van de populairste stukken uit de opera, nl. een motief van de melodie, “Ja, ich muss mich von ihr scheiden”, als thema voor zijn variaties, een aria gezongen door de burgemeester van het dorp, Hans Christoph Nitsche, die aankondigt dat hij zijn vrouw moet verlaten. De variaties waren waarschijnlijk reeds voltooid toen Beethoven gedwongen Bonn moest verlaten, (een schets uit 1792 is bewaard gebleven), maar werden in 1804 gepubliceerd als opus 44.
Het thema is een reeks eenvoudige, onversierde arpeggio’s in octaven, unisono gespeeld door de drie uitvoerders. Beethoven componeerde veertien, decoratieve variaties in de traditie van de achttiende eeuw, maar met contrasterende texturen. De tiende variatie bv., gesyncopeerd en krachtig, wordt gevolgd door een zeer gereserveerde dialoog, terwijl de zachte twaalfde variatie, onderbroken wordt door een uitbarsting in bijna grof fortissimo. De beweging bevat twee langzame variaties (nrs. 7 en 13) en de laatste variatie, een allegro in 6/8, dynamisch en vreugdevol, wordt onderbroken door een als een kort intermezzo beschouwd andante. De conclusie is gemarkeerd presto, geleid door de piano. Schitterend!
Voor deze opname werd gebruik gemaakt van een heel originele Concert Grand (foto), gebouwd in 2017 door Chris Maene. In dit bijzonder instrument zijn kennis en materialen van de moderne pianobouw, gecombineerd met die van oudere, historische klavierinstrumenten. Het opvallendste aspect is, dat in tegenstelling tot de moderne vleugel, waarin de bas snaren ten opzichte van die van het midden register, gekruist zijn, in dit wonderbaarlijk instrument, alle snaren parallel naast elkaar liggen. Daarmee verenigt het de soliditeit en densiteit van de moderne vleugel met zijn stalen kader, met de transparante, maar drogere klank van een pianoforte of Hammerklavier. De klank van deze symbiose van oud en nieuw was dan ook een inspiratiebron bij het opnemen van deze geniale Trio’s. Maria Milstein bespeelt daarenboven een bijzonder waardevolle viool van Michel Angelo Bergonzi uit Cremona, en Gideon den Herder een al even waardevolle cello van Giuseppe dall’Aglio uit Mantua! Grandioos!
De klank van die piano is uitermate geschikt om de transparante schriftuur van de twee “solisten” te ondersteunen. Beethoven componeerde zijn Trio’s immers in de eerste plaats vanuit de twee melodie instrumenten. De prachtige lyriek komt dan ook ten volle tot uiting en Hannes Minnaar tovert of rijgt met zijn bijna aangeboren virtuositeit en vingervlugheid, de anticiperende motieven, bevestigende of verwonderde “reacties” en versieringen, aan elkaar. De balans tussen de viool en de cello is dan ook perfect en de mate waarin de drie uitvoerders in staat zijn om van stemming te wisselen, elkaar te bevestigen of tegen te spreken, zoals Beethovens schriftuur er in Hegeliaanse, dialectische zin om vroeg, is memorabel. Dit is een vernieuwende visie, die de meesterlijke uitvoeringen van weleer, ruimschoots aanvult met een dimensie die de muziek geschiedschrijving er toe dwingt, een andere sonore kijk op de Titaan van de muziek te ontwikkelen. Een grote meerwaarde. Meesterlijk!
Het Van Baerle Trio is in 2004 opgericht door pianist Hannes Minnaar, violiste Maria Milstein en cellist Gideon den Herder. De naam van het trio ontlenen
ze aan de straat waar hun muzikale wortels liggen: de Van Baerlestraat in Amsterdam. Daar ontmoetten de drie musici elkaar tijdens hun studie aan het Conservatorium van Amsterdam, op een steenworp afstand van het Concertgebouw, dat het trio als zijn muzikale thuis beschouwt.
Het Van Baerle Trio werd gevormd onder de hoede van Dmitri Ferschtman en volgde daarna lessen bij onder meer Ferenc Rados en Claus-Christian Schuster. De ontmoeting met Menahem Pressler in 2008 was een grote bron van inspiratie voor de drie musici, die sindsdien meerdere keren voor hem speelden. Sinds 2014 geven de leden van het Van Baerle Trio hun ervaring door aan een volgende generatie musici op uitnodiging van het Conservatorium van Amsterdam.
Na het winnen van het Vriendenkrans Concours in het Concertgebouw in 2011 treedt het trio veelvuldig in deze zaal op en wordt het door het Concertgebouw genomineerd voor de ECHO Rising Stars 2013/14, een tour die het trio naar belangrijke zalen in heel Europa brengt, waaronder de Musikverein in Wenen, de Barbican in Londen, de Cité de la Musique in Parijs, L’Auditori in Barcelona en de Philharmonie in Keulen. Al voor het begin van deze Europese tour heeft het Van Baerle Trio zijn internationale reputatie gevestigd met het winnen van het ARD concours in München in 2013 en het internationale kamermuziekconcours in Lyon in 2011. Op beide wedstrijden wint het trio ook de publieksprijs. In Nederland ontvangen ze in 2012 de Kersjesprijs, een beurs die ieder jaar aan een jong veelbelovend ensemble wordt toegekend.
De debuut-cd van het Van Baerle Trio met werken van Saint-Saëns, Loevendie en Ravel, werd bekroond met een Edison Klassiek 2013. Hierna bracht het Van Baerle Trio de pianotrio’s van Mendelssohn uit, waaronder de eerste opname van een vroege versie van het Eerste Pianotrio in d-klein van Mendelssohn. Op dit moment neemt het Van Baerle Trio de verzamelde pianotrio’s van Beethoven op. Niet te missen!
Concertagenda :
16 november 2018, 20:15 uur, Spieghelkerk, Bussum (NL)
17 november 2018, 20:15 uur, CC De Adelberg, Lommel (BE)
18 november 2018, 14:30 uur, Remonstrantse Kerk, Nieuwkoop (NL)
3 december 2018, 20:15 uur, Concertgebouw, Amsterdam (NL)
5 december 2018, 20:15 uur, Concertgebouw, Amsterdam (NL)
13 januari 2019, 12:00 uur, Munttheater, Weert (NL)
15 januari 2019, 15:00 uur, FIlharmonia, Warschau (PL)
19 januari 2019, 14:00 uur, Noorderkerk, Amsterdam (NL)
19 januari 2019, 20:00 uur, Edesche Concertzaal, Ede (NL)
9 maart 2019, 20:00 uur, Schloss Neubeuern, Neubeuern (DE)
10 maart 2019, 18:00 uur, Gaggenau (DE)
11 maart 2019, 20:00 uur, Schouwburg, Deventer (NL)
15 maart 2019, 20:15 uur, Nieuwe Kerk, Den Haag (NL)
16 maart 2019, 20:00 uur, Driekoningenkerk, Noordgouwe (NL)
24 april 2019, 19:30 uur, Palazzetto Bru Zane, Venetië (IT)
30 juni 2019, 20:00 uur, Bosco, Gauting (DE)
Beethoven Complete Piano Trios Vol. 3 Van Baerle Trio cd Challenge Classics CC 72781