Na luisterboeken over Bachs passies, schreef Govert Jan Bach over Bachs Weinachtsoratorium. In dezelfde lijn als de twee vorige is ook deze uitgave opnieuw heel, heel bijzonder. Niet te missen!
Tonsprache met een mystieke boodschap
Het Weihnachtsoratorium brengt vreugde en vrolijkheid. Het is een werk zonder smart en lijden, het is Kerstmis in zijn volle glorie en diepte waarin het licht de duisternis opheft en het kwaad wordt ontmanteld. Het Weihnachtsoratorium gaat over licht, blijdschap en vitaliteit. Voor de samenstelling van zijn Kerstoratorium putte Bach uit cantates, die hij schreef ter ere van Maria Josepha en keurvorst Friedrich Christian, beiden leden van het Saksische Hof. In zijn tijd werd het in zes delen uitgevoerd, op de zes feestdagen tussen Kerstmis en Driekoningen. Bachs retorica, zijn Tonsprache, bevat in zijn Weihnachtsoratorium een door de auteur toegelichte boodschap van theologie en mystiek. Aangaande technische aspecten gaat de auteur in op instrumentatie, stemkeus, toonsoort en maatsoort.
Inleiding, tekst en vertaling
Tekst en vertaling staan op de website van Uitgeverij Rubinstein, alsmede op bach-cantatas.com en de Bachstartpagina. Er wordt gebruik gemaakt van talloze uitvoeringen die beantwoord worden in het begeleidend boekje. Op de website van Uitgeverij Rubinstein staat ook een filmpje waarin de meest gangbare cd’s en dvd’s besproken worden. De eerste twee cd’s zijn ter inleiding. Op de andere twee cd’s gidst Govert Jan Bach u vertellend en stapsgewijs door alle delen. Op de eerste twee cd’s gaat hij in op de omstandigheden waaronder dat meesterwerk tot stand kwam, zoals de positie van Bach in Leipzig, de invloed van de theologie van Luther en het gezinsleven van Bach in die jaren. Op de twee volgende cd’s wordt de luisteraar dan stap voor stap door de muziek en de betekenis van het Weihnachtsoratorium gegidst. Heel boeiend.
Getransformeerde verhaallijn
In zijn eerste hoofdstuk “Kerstfeest door de eeuwen heen”, gaat het over de oorsprong en de volkse traditie in de Middeleeuwen. In “Bach en Luther” heeft Govert Jan Bach het vervolgens over de rol van het koraal bij de toonzetting van het woord en de menswording. Het hoofdstuk “Luther en het Magnificat” gaat over het fysieke bewijs van Gods liefde voor de mens en zijn uitverkiezing van de eenvoudige Maria als moeder van God. Magnificats ademen immers een strijdvaardige en heftige sfeer, afgewisseld met momenten van grote innigheid van de bruid van Christus als jonge wijze moeder. In “Bach, tussen hof en kerk” schetst hij in vogelvlucht de geschiedenis van Bachs religieuze muziek. In “Hergebruik of transformatie?” stelt de auteur dat Bachs Weinachtsoratorium deels voortgekomen is uit een aantal wereldlijke cantates. Hergebruiken of parodiëren, zo schrijft hij, is geen juiste omschrijving, transformatie is een betere omschrijving. In “De architectuur van het Weinachtsoratorium” heeft hij het dan over de opbouw en structuur, de verhaallijn, lezing, uitleg, beleving en contemplatie. Kort maar bijzonder interessant en bevattelijk.
Een muzikaal en narratief geheel
Na inleidende achtergrondinformatie beschrijft de auteur de inhoud van de zes delen. Zo beschrijft hij bv. in Am ersten, zweiten en dritten Weihnachtstag, het overrompelend energiek begin van het jubelend en dansend ‘Jauchet, frohlocket’. Het Weihnachtsoratorium, zo schrijft de auteur, is een muzikaal en narratief geheel. Bach gebruikt voor dit eerste deel het geboorteverhaal van de evangelist Lukas, omrandt met koralen en met poëzie in aria’s en begeleide recitatieven. Na de Sinfonia zullen herders en engelen elkaar ontmoeten. Het koraal ‘Brich an, o schönes Morgenlicht’ bereidt dan de mededeling van de blijde boodschap van de engel voor.
Magnificat, gelukzaligheid van de jonge moeder
Vervolgens gaat het verhaal naar het intieme van de gelukzaligheid van de jonge moeder en het pasgeboren kind. De alt bezingt dit in een prachtig wiegenlied. Deze aria, een transformatie van een liefdeslied uit een hof cantate, wordt gevolgd door een virtuoos, fugatisch opgezet motet. Als Appendix, tekst en uitleg bij het Magnificat van Bach, een magistrale, extatische lofzang met de uitstraling van een strijdlied, hemelbestormend maar ook innig en teder. Het Magnificat is vocaal en instrumentaal de wegbereider voor zijn latere grote werken als de Hohe Messe en het Weihnachtsoratorium, zo lezen we.
Drs. Govert Jan Bach (°1947) is pastoraal psycholoog en werkte in de Valeriuskliniek in Amsterdam, waar hij steeds vaker muziek inzette in de behandeling van patiënten. Hij deed universitair onderzoek naar de beleving van de Matthäus Passion door een seculier publiek en houdt vaak inleidingen op muziek van Bach, Mozart en Brahms. Hij is programmamaker van het dagelijkse programma Geen dag zonder Bach van de Concertzender en hij organiseerde in 2000 het Bach symposium in Paradiso met medewerking van Maarten van Amerongen, Karen Armstrong, Sytze Buwalda, Jacobine Geel, Maarten ‘t Hart, Ton Koopman en Paul Witteman.
Tags Govert Jan Bach over het Weihnachtsoratorium en het Magnificat van Johan Sebastian Bach boek + 4 cd’s uitg. Rubinstein ISBN 9789047620235