Orgelmuziek van La Dynastie Des Couperin door en In Memoriam, André Isoir, uitgegeven door radio france/ADDA. | Stretto – Magazine voor kunst, geschiedenis, filosofie, literatuur en muziek.

Ooit brachten drie broers een aubade voor een “musicien du Roi”. Het was het begin van wat een indrukwekkende episode zou worden in de Franse muziekgeschiedenis. Radio France gaf in samenwerking met Harmonia mundi een bijzondere cd uit met orgelcomposities van de familie Couperin, de familienaam van die drie broers. Zij gaven als organisten in verschillende kerken in Parijs, sonoor gestalte aan de Goddelijke devotie van hun tijd. Subliem.

In de regio Île-de-France dragen de mooie dorpen, prachtige dubbele namen die kunnen doorgaan voor namen van exquise sausen uit de Franse Haute Cuisine of die toch minstens uit een Frans gedicht zouden kunnen komen: Verneuil-l’Étang, Fontenay-Trésigny, Rozay-en-Brie, Ozouer-le-Voulgis of Bernay-Vilbert. In het département de Seine-et-Marne van deze regio heeft men o.a. zo maar eventjes vijf soorten Brie, waarbij de exclusieve Chasselas Blanc (witte druiven), destijds enkel verkrijgbaar bij Fauchon in Parijs!, gegeten worden. Net als de componistenfamilie/tijdgenoten Forqueray, waren de Couperins afkomstig uit die regio. Het waren met name Calmétiens, dat betekent afkomstig uit het landelijke Chaumes-en-Brie.

Stamvader Charles, overleden in 1654, (grootvader van de bekende François Le Grand), was daar amateurorganist van een plaatselijk kerkje en van de Abbaye Saint-Pierre de Chaumes-en-Brie. Vandaag staat op de oorspronkelijke site van het klooster het Château de l’Abbaye uit 1883. Zijn zonen Louis (1626-1661), François,(1631-1701) en Charles (1639–1679), de vader dus van François Le Grand, maakten allen carrière in Parijs. Louis werd er bvb. organist van de St. Gervais en werd organist van de jonge koning Lodewijk XIV. Ze speelden ook allemaal klavecimbel, ze componeerden allemaal en ze werden allemaal gevormd door de klavecinist voor wie ze een aubade brachten, Jacques Champion de Chambonnières (1602–1672), musicien du roi, kleinzoon van de épinettiste van drie Franse koningen en de bedenker van de « style brisé » (naar het voorbeeld van de luit) aan het klavecimbel. Luister misschien voor de gelegenheid ook eens naar de prachtige cd van Skip Sempé, Chambonnières, Pièces de clavecin, Harmonia Mundi, 77210, 1992.

Louis Couperin

Van Louis Couperin (1626-1661) die orgel, klavecimbel en gamba speelde, met wie de roemrijke episode begon, en als componist en improvisator befaamd was omwille van zijn chaconnes, werden een chaconne, vier “Fantaisies” en een Duo op deze cd opgenomen

François Couperin

François Couperin (1668-1733), “Le Grand”, componeerde klavecimbelmuziek, orgelmuziek, religieuze en wereldlijke, vocale muziek en kamermuziek. Daarnaast schreef hij “L’Art de toucher le clavecin” en “Règles pour l’accompagnement”. Hij is de muziekgeschiedenis ingegaan als de componist van de Concerts royaux en van Les Goûts réünies. Tot de orgelcomposities van François Couperin behoren twee missen “à l’usage ordinaire des paroisses”. Eén van de twee missen zijn op de cd opgenomen, nl. de “Messe propre pour les convents de religieux et religieuses” (1690). Messe propre slaat op Proprium (tijdeigen) Missae, de gezangen van de mis die liturgisch bij een bepaalde dag van het kerkelijk jaar horen. In zijn Messe propre werd het Kyrie voorzien van een refrein dat in de loop van het Kyrie afwisselt met een fuga, een recitatief en een dialoog in het kromhoorn- en trompetregister. De overige ordinariumdelen werden altererend verdeeld tussen grands jeux, cornetregistratie en plein jeu. Het Gloria werd onderverdeeld in acht strofen met elk een verschillende registratie.

Armand-Louis Couperin

Armand-Louis Couperin (1727–1789) was organist van de Saint-Gervais en was gehuwd met Elisabeth-Antoinette Blanchet, de dochter van de klavecimbelbouwer François-Étienne Blanchet. Samen met zijn vrouw en drie van hun kinderen leidde hij een klein familiebedrijf dat instond voor de orgelmuziek van Saint-Gervais, Saint-Barthémely, Saint-Jean-en-Grève, het klooster van de Carmes-Billettes, de Notre-Dame en de Sainte-Chapelle in Parijs. In de loop van de 18de eeuw klonken bij wijze van spreken van alle uithoeken, de orgelklanken van de Couperins over Parijs. Van deze Armand-Louis koos André Isoir voor zijn Dialoog tussen het chalumeauregister (voorloper van de klarinet) en het fagotregister, begeleid door de fluitregistratie van het bovenste klavier. Schattig.

Gervais-François Couperin

Gervais-François Couperin (1759–1826) was eveneens organist van de Saint-Servais. Daarnaast was hij organiste du Roi in de Sainte-Chapelle en bespeelde hij de orgels van Saint-Jean, Sainte-Marguerite en van de Carmes de Billettes. Hij huwde zijn leerlinge Hélène-Narcisse Frey, met wie hij een dochter, Célèste-Thérèse had. Zij werd de laatste musicus uit de familie. Gervais overleefde de revolutietijd, speelde voor Napoleon en werd tijdens de Restauratie opnieuw kerkorganist. Dit wordt treffend geïllustreerd door zijn guitige, bijna snode orgelcompositie “Louis XVIII ou le retour du bonheur en France”, hier opgenomen.

André Isoir

André Isoir (1935-2016) kreeg aan de École César-Franck les van Edward Souberbielle (orgel) en van Germaine Mounier (piano). Aan het Conservatorium van Parijs werd hij leerling van Rolande Falcinelli en won in 1960 de eerste prijs orgel en improvisatie. Vervolgens won hij verschillende internationale orgelconcours. Tussen 1952 en 1967 was hij Maître de chapelle en titulaire du grand-orgue aan de Saint-Médard in Parijs. Daarop volgde Saint-Séverin en in 1973 werd hij titularis van het orgel van de kerk Saint-Germain-des-Prés. Tussen 1974 en 1994 was Andre Isoir leraar orgel aan het Conservatoire d’ Orsay en professeur titulaire van het Regionaal Nationaal Conservatorium van Boulogne- Billancourt. Andre Isoir won met zijn opnamen, (o.a. integrale Bach en César Franck) in de jaren ’70 en ‘80 verschillende keren de Grand Prix du Disque en won met zijn “Le Livre d’or de l’orgue français”, de prestigieuze “prix du Président de la République”.

Uitermate authentiek

De cd werd opgenomen in de abdij Saint-Michel-en-Thiérache in het Franse departement Aisne in het grensgebied met België, waar zich een Jean-Boizard orgel bevindt uit 1714. Daar organiseert Jean-Michel Verneiges overigens sedert 1987, het “festival de musique ancienne et baroque de l’abbaye de St-Michel en Thiérache”. Door de correcte en oorspronkelijke registratie klinkt het orgel dan ook uitermate authentiek.

De cd neemt u ook meteen mee naar de tijd van de jonge Lodewijk XIV, naar de tijd van de pracht en praal van de Goddelijkheid van het christelijk Geloof, letterlijk dan. En welk instrument kon dat beter sonoor gestalte geven dan het orgel in de kerk, bespeeld door André Isoir? De uitgave is zeer mooi en de cd is voorzien van een begeleidend boekje met de registers (Grand Clavier, Positif, Récit, Echo en pedaal) en gevatte, interessante achtergrondinformatie van de eerder geciteerde Jean-Michel Verneiges, op zijn beurt organist, leerling van wijlen André Isoir en directeur van het prestigieus Festival de Laon. Allemaal heel, heel bijzonder. Een aanrader.