Met zo maar eventjes 150.000 verkochte exemplaren is “Nietzsches tranen” van Irvin D. Yalom, uitgegroeid tot één van de bij ons nog weinig besproken maar grote bestsellers. Sinds 1995 beleeft deze klassieker herdruk na herdruk en ter ere daarvan verschijnt de 34ste druk in een schitterende gebonden editie, naast de andere bestsellers, in de Balans Klassiek-reeks. 
De afgrondelijke filosofie van Friedrich Nietzsche (1844-1900) bevat wel meer dergelijke provocerende uitspraken. In een groot deel van zijn late werk voert hij een polemiek met zichzelf – en dus onder andere ook met zijn grootste vijanden. Anti platonist, antichrist, antihumanist, antisocialist, anti-Duitser, anti wagneriaan – hij zette het westerse religieuze en filosofische denken op losse schroeven, zonder daarvoor in de plaats nieuwe zekerheden te stellen. Tussen ontredderende en bevrijdende gedachten is in zijn filosofie geen onderscheid meer. En juist daar verschijnt de hoop op een nieuwe mens vol levenslust.
In Nietzsches tranen uit 1992 neemt de auteur een aantal biografische elementen uit Nietzsches leven als uitgangspunt voor een deels fictief verhaal over menselijke relaties. Het decor is het Wenen van het einde van de negentiende eeuw, in het midden van de ontwikkeling van de psychoanalyse. De hoofdfiguren: Friedrich Nietzsche – ‘de filosoof met de hamer’- en Dr. Joseph Breuer (foto), een getalenteerd diagnosticus die heel wat belangrijke figuren uit het Weens fin de siècle onder zijn patiënten telde.
Eén van die patiënten is Nietzsche. Hij zit er op aandringen van de mooie en intelligente Lou Salomé, die zijn trouwaanzoek afgewezen heeft. Sindsdien loopt Nietzsche met zelfmoordplannen rond en het is aan dr. Breuer om hem op andere gedachten te brengen. Maar ook dr. Breuer is geobsedeerd door een vrouw, een patiënte. In een reeks spannende therapeutische sessies ontwikkelt zich een bizarre vriendschap tussen de twee mannen. Nietzsche draait spelenderwijs de rollen om en pakt Breuers probleem aan.
Nietzsche wordt gekweld door hevige hoofdpijnen. Vrienden adviseren hem om contact op te nemen met dokter Breuer. Tegelijk vraagt een vriendin van Nietzsche (die niet met hem wilde trouwen) dokter Breuer hem te genezen van zijn wanhoop en doodswens. Omdat Nietzsche niet direct open staat voor de behandeling bedenkt de dokter een list. Onder het voorwendsel zelf af te willen van zijn wanhoop, stelt de dokter een ruil voor. Hij behandelt Nietzsche voor zijn hoofdpijn en omgekeerd helpt Nietzsche de dokter. Ze spreken elkaar dagelijks. Alle grote levensthema’s komen aan bod, vrijheid en macht, het zoeken naar waarheid, hartstocht, en de angst voor het oud worden, “Het is niet de afdaling die me dwars zit – het is het niet meer klimmen.” Er ontstaat een oprechte vriendschap. Tijdens de gesprekken met Nietzsche wordt Breuer zich bewust van zijn eigen wanhoop en onzekerheden. “Ga door met schoorsteenvegen, Josef. Stel je oordeel uit – en spreek!”
Zijn vriend Freud (foto) stelt een hypnose voor. Dan ervaart Breuer wat het voor hem betekent als hij zijn vrouw Mathilde kwijt raakt. “Ik voelde me haar gevangene en verlangde naar mijn vrijheid – vrijheid … een ander, volkomen verschillend leven te hebben.” Uiteindelijk komt Breuer van zijn wanhoop af en omarmt hij zijn eigen leven. Ook Nietzsche maakt in vrijheid de keus voor zijn eenzaamheid.
Yalom beschrijft de gesprekken prachtig en meeslepend. Vooral ook omdat beide mannen zelf aantekeningen van de gesprekken en hun eigen gedachten maken. In het laatste deel van het boek verantwoordt de schrijver het historisch kader en zijn keuzes. Delen van de tekst komen uit brieven en teksten van Nietzsche zelf, o.a. uit zijn autobiografie “Ecce Homo, Hoe iemand wordt wat hij is”. Zeker, zeker lezen. Een must!
Irvin D. Yalom (°1931) (foto) is een van de beroemdste psychiaters ter wereld en de auteur van de internationale bestsellers “De therapeut” (20ste druk), “De Schopenhauer-kuur” (17de druk) en “Het raadsel Spinoza” (17de druk). Zijn academische carrière speelde zich af aan de Stanford-universiteit. Van 1962 tot zijn emeritaat in 1994 was hij verbonden aan de psychiatrieopleiding van die universiteit: als therapeut, docent, onderzoeker en begeleider van therapeuten. Hij promoveerde in 1968 en specialiseerde in existentiële psychotherapie. 
Irvin D. Yalom Nietzsche’s tranen 336 bladz. uitg. Balans ISBN 9789460039423