“Behalve de grote muzikale belangstelling die Cavalli biedt, zijn zijn opera’s opmerkelijk vanwege hun rijkdom en moderniteit en vanwege de diversiteit en complexiteit van hun personages”, vertelt contratenor Philippe Jaroussky. “Regisseurs en operahuizen willen steeds vaker zijn werken in scène zetten. Zijn opera’s zitten vol fantasie, humor en emotie. Ze bieden een verscheidenheid die we niet vinden in de opera seria van de 18de eeuw.” 
Francesco Cavalli (1602-1676) was een belangrijk figuur in de geschiedenis van de opera, het nieuw genre dat door Monteverdi en anderen werd gecreëerd. De aandacht voor zijn werken, die voor het eerst een revival beleefden in de jaren zestig, zien we de laatste jaren toenemen. Cavalli, de prominentste opvolger van Monteverdi, was in Venetië actief in een tijd dat opera zich uit de aristocratische paleizen naar de openbare theaters begaf. Cavalli componeerde veel opera’s voor het Teatro San Cassiano, het eerste theater in Venetië dat opera uitvoerde, maar Cavalli was ook actief op het gebied van religieuze muziek. Reeds als jongen had hij gezongen onder leiding van Monteverdi in het koor van de Basiliek van San Marco. Daarna werd hij de organist van de kathedraal en uiteindelijk, in 1668, trad hij in Monteverdi’s voetsporen, en werd maestro di cappella, het equivalent van een moderne dirigent/muziekdirecteur.
Bij het voorbereiden van de cd “Ombra mai fù”, kon Jaroussky, de manuscripten van de 37 overgebleven opera’s van Cavalli bestuderen. “Ik wilde de speeltijd van het album echt gebruiken om de verscheidenheid en alle kwaliteiten van Cavalli’s muziek te laten horen”, vertelt hij. “Het kan soms ontwapenend eenvoudig lijken, maar ze heeft een heel speciale en onderscheidende melodische en harmonische smaak. Het album is ontworpen om de contrasten in zijn opera’s te illustreren terwijl ze van de ene scène naar de andere gaan, waar een lamento direct gevolgd kan worden door iets heel humoristisch”, vertelt Jaroussky verder.
Jaroussky heeft 24 vocale en instrumentale nummers (bv. de Sinfonia tot “L’Orione”) uit Cavalli’s opera’s gekozen, variërend van relatief bekende werken zoals “Calisto”, “Ercole amante”, “Ormindo” en “Giasone”, via “Eliogabalo”, die onlangs in Parijs en Amsterdam is opgevoerd, naar zeldzaamheden als “Statira, principessa di Persia” en “La virtù dei strali d’Amore”. Hij wordt voor de liefdesduetten bijgestaan door de stralende sopraan Emőke Baráth (wiens recente Erato-recital/cd, “Voglio cantar”, de muziek van Barbara Strozzi, een leerlinge van Cavalli, benadrukte) en contra-alt Marie-Nicole Lemieux, die met hem het komisch duet “Ninfa bella” uit “Calisto” zingt.
Het titelnummer is afkomstig van de opera ‘Xerse’ van Cavalli, die dateert uit 1654, en gecomponeerd werd op hetzelfde libretto van Nicolò Minato dat Händel meer dan 80 jaar later voor zijn “Serse” zou gebruiken. Händel baseerde zich overigens op de versie van het gelijknamig dramma per musica uit 1694 van Bononcini. Buiten de operawereld staat Händels versie van keizer Xerxes’ “Ode aan een plataan” bekend als “Het Largo van Händel”. Cavalli’s versie, hoewel veel minder bekend, is gracieuzer en zangeriger. “Merkwaardig genoeg zijn er overeenkomsten tussen Cavalli’s en Händels toonzettingen van “Ombra mai fù”, legt Philippe Jaroussky uit. 
“Beide zijn vrij kort en in driekwarts maat. Heeft Händel, Cavalli’s “Xerse” gekend? Het is mogelijk”. Een interessant verschil tussen de twee aria’s is, dat in de versie van Händel de eerste viool, meespeelt met de zangstem. In de versie van Cavalli klinken de vioolpartijen hoger en vullen ze de harmonie in, ze veranderen constant en creëren een heel mooi effect van irisatie en kleur. Op deze opname zijn die violen, de violen van “Ensemble Artaserse”, dat Jaroussky in 2002 oprichtte, in samenwerking met andere vooraanstaande musici op het gebied van barokmuziek.
“Behalve het uitgesproken, muzikaal belang van Cavalli, zijn zijn opera’s opmerkelijk vanwege hun rijkdom en moderniteit, en vanwege de diversiteit en complexiteit van hun personages”, zegt contratenor Philippe Jaroussky. Zijn opera’s zitten vol fantasie, gekte, humor en emotie. Ze bieden een verscheidenheid die we niet vinden in de doorsnee opera seria van de 18de eeuw. Muzikaal gezien zijn zijn opera’s opmerkelijk voor de vloeiende expressie van hun “recitar cantando” (“sprekend zingen”) en dramatisch door hun verscheidenheid aan toon, en door het combineren van nobel, mythisch of tragisch drama met plagende of schunnige komedie. Voor geen geld ter wereld te missen. Een magnifieke cd!
In 2002, na een lange samenwerking met de meest prestigieuze barokensembles in Frankrijk en Europa, besloten verschillende musici om het Ensemble Artaserse te vormen. Die vrienden waren Christine Plubeau (viola da gamba), Claire Antonini (theorbe), Yoko Nakamura (klavecimbel en orgel) en Philippe Jaroussky (contratenor). Ze gaven in oktober 2002 een eerste, veelgeprezen concert in het Theatre du Palais-Royal in Parijs, met “Musiche a voce sola” van de Italiaanse componist, Benedetto Ferrari.
Deze muziek werd onmiddellijk opgenomen en uitgegeven door het Frans label Ambroisie (foto), en ontving toen verschillende, prestigieuze onderscheidingen. Met hun uitgebreid repertoire, waaronder muziek van Vivaldi, Händel, Monteverdi en Francesco Cavalli, speelde het ensemble op de beroemdste locaties en festivals in Frankrijk, zoals o.a. op de Festivals van Ambronay, Sablé, Pontoise en Saint -Michel-en-Thiérache, het Festival de Musique Ancienne de Lyon, in de Salle Gaveau, het Auditorium du Louvre en het Théatre du Chatelet in Parijs, het kasteel van Versailles, de Opera van Bordeaux en de opera van Nancy.
Philippe Jaroussky Ombra mai fu Francesco Cavalli Opera Arias Emőke Baráth Marie-Nicole Lemieux Ensemble Artaserse cd Erato 0190295503840
https://www.stretto.be/2017/10/13/magistrale-nieuwe-handel-cd-van-contratenor-philippe-jaroussky/
https://www.stretto.be/2017/09/25/la-storia-di-orfeo-door-contratenor-philippe-jaroussky-hemelsmooi/