In dit rijk geïllustreerd boek neemt Leonard Rutgers de lezer mee op een fascinerende ontdekkingsreis langs 52 bekende en minder bekende etappes in de geschiedenis van de antieke wereld. Aan de hand van archeologische vondsten vertelt hij helder en meeslepend over deze nog altijd relevante tijd, waarin originele denkers en doeners telkens opnieuw voor verrassende ontwikkelingen zorgden.

Zo’n 2500 jaar geleden voltrok zich rond de Middellandse Zee een culturele revolutie die zijn weerga niet kent. Grieken en Romeinen, Feniciërs en Etrusken, en weldra ook Joden en Christenen, allemaal droegen ze eraan bij, of het nu ging om de ontwikkeling van een monetaire economie of een gedegen staatsinrichting, het beantwoorden van de grote levensvragen, het uitdenken van filosofische en theologische systemen, of baanbrekende ontwikkelingen op het gebied van kunst en techniek.

Dat de klassieke wereld onuitwisbare sporen heeft nagelaten in de onze, is duidelijk. Maar wat is er nu werkelijk overgebleven van het gedachtegoed en de prestaties van toen? Welke betekenis heeft de culturele revolutie van destijds eigenlijk nog voor de mens van nu?

Van het Parthenon tot sjoemelmummies, van het Colosseum tot het voedselpatroon van de eerste christenen, en van een fantastische houten teenprothese tot een rabbijn die aan piraterij doet, alles komt voorbij. In de handen van Rutgers is het verleden springlevend en verbazingwekkend actueel.

In de hoofdstukken “Klassieke kunst”, “Sterke vrouwen” en “Bijbelse perikelen”, leest u bv. over de Bronzen van Riace (Calabrië) (twee levensgrote bronzen beelden van Griekse krijgers), Ravenna, Griekse schoonheid was rekenwerk, De geboorte van de keizersnede, de Etruskische sarcofaag van Larthia Seianti, van korset tot sport-bh, de psychedelische priesteres, Pythia van Delphi, Kajafas en zijn trotse kleindochter Miriam, Jezus en de olijfbomen van Gethsemane, de drie mysterieuze wijzen uit het Oosten, en de lijkwade van Turijn.

In “List en bedrog” gaat het o.a. over het ware gezicht van Sinterklaas, in zijn hoofdstuk “Uitvindingen en ontdekkingen” schrijft hij over Romeins beton, Romeins bestek, tanden poetsen met urine, of de eerste houten toiletbril, en in “Gezondheid” wordt er o.a. verteld over de uitbarsting van de Vesuvius, de Zijderoute: zijde, cannabis en parasieten, en het visdieet van de eerste christenen. In de twee laatste hoofdstukken “Migratie” en “Hoe de oudheid voortleeft”, leest u over de Feniciërs, over het vergeten meesterwerk van de Italiaanse non en schilderes uit de Italiaanse renaissance, Plautilla Nelli, en over de klassieke fantasieën van de schilder, Alma Tadema.

“Tussen 800 voor en 500 na Chr.”, zo lezen we, “voltrok zich in het Nabije Oosten en langs de kusten van de Middellandse Zee een culturele revolutie die zijn weerga in de geschiedenis van de mensheid tot dan toe niet kent. Feniciërs en Grieken, Etrusken en Romeinen, joden en christenen, allemaal droegen ze hun eigen steentje bij. Los en interactie met elkaar ontwikkelden zij een hoogstaande literaire en intellectuele cultuur. Op zo ongeveer alle mogelijke terreinen werden nieuwe wegen ingeslagen. In de politiek, de staatsinrichting en op het gebied van wetgeving; op economisch terrein, bij de kunsten en op het gebied van de techniek; en natuurlijk in het denken over filosofie, religie en de rol van de mens in relatie tot het universum waarin die zich bevindt. Terwijl men in de oudheid allerlei nieuwe werelden ontdekte in zowel geografische als conceptuele zin, werden fundamenten gelegd en inzichten gegenereerd die ons denken tot op de dag van vandaag mede vormgeven.

“Het begrip ontdekking”, zo schrijft Rutgers, “gebruik ik op verschillende manieren. Soms gaat het over nieuwe vondsten en over nieuwe inzichten bij bestaande vondsten, en over verhalen om de vondsten heen, zoals in de hoofdstukken rondom list en bedrog. En meer dan eens gaat het gewoonweg over de verwondering die al deze vondsten bij moderne toeschouwers teweegbrengt. Verwondering over technische hoogstandjes. Verwondering over de relevantie van de oudheid voor de wereld van nu. En natuurlijk verwondering over de historische sensatie en de tijdloze schoonheid die je plots kan overvallen, bv. als je oog in oog staat met de beroemde Elgin Marbles in het British Museum in Londen”.

“De archeologie die bij de ontdekkingen in dit boek zo’n centrale rol speelt, is een wetenschapsgebied waar het doen van nieuwe ontdekkingen omgeven is door een mengeling van doorzettingsvermogen, de spanning van het onverwachte, en de romantiek van het ontdekken van unieke vondsten zoals de Mona Lisa van Galilea.” “In de 52 hoofdstukken die volgen”, vervolgt hij, “heb ik telkens geprobeerd iets van de spanning en opwinding op te roepen die archeologen ondervinden bij het doen van bijzondere oudheidkundige ontdekkingen”.

De klassieke wereld in 52 ontdekkingen werd bekroond met de NKV-Homerusprijs 2019. Rutger ontving de prijs op zaterdag 13 april in de Tempelzaal van het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Met deze prijs beloonde het Nederlands Klassiek Verbond het boek dat het beste een brug weet te slaan tussen de klassieke oudheid en het heden.

Volgens de jury van de Homerusprijs laat Leonard Rutgers in De klassieke wereld in 52 ontdekkingen zien “dat verbindingen tussen de oudheid en het heden in velerlei vormen en op onverwachtse plaatsen opduiken, voor wie ze maar herkent. De 52 columns waaruit deze bundel bestaat, verschenen eerder in Het Financieele Dagblad. Zo vonden Rutgers goed geschreven en erudiete observaties een publiek ver buiten de universiteitsmuren en de bekende kringen der oudheidliefhebbers.”

Prof. dr. L.V. Rutgers is hoogleraar Late Oudheid. Zijn onderzoeksinteresse richt zich op processen van identiteitsformatie, migratie, en geweld en religie in de periode van 0-600 n. Chr. Rutgers bestudeert deze fenomenen vanuit interdisciplinair perspectief, o.a. met behulp van archeologische en natuurwetenschappelijke onderzoeksmethoden. Hij is auteur van o.a. het bekroonde The Jews in Late Ancient Rome. Evidence of Cultural Interaction in the Roman Diaspora (2000), en een baanbrekende publicatie over het ontstaan van de catacomben van Rome in het tijdschrift Nature (2005). Rutgers schrijft een wekelijkse column over nieuwe archeologische ontdekkingen voor het Financieele Dagblad met bijbehorende blog  http://leonardrutgers.nl/vz/

Leonard Rutgers De klassieke wereld in 52 ontdekkingen 256 bladz. geïllustreerd Uitg. Balans ISBN 9789460039690