De geschiedenis van de filosofie is een epos over de ontdekking van ideeën, inzichten en leringen van de grootste en meest creatieve denkers in de geschiedenis. Maar sinds de publicatie van Bertrand Russells standaardwerk “Geschiedenis van de westerse filosofie” in 1945 en deze van Hans-Joachim Störig in 1950, is er niet meer zo’n indrukwekkend, allesomvattend werk meer verschenen over de geschiedenis van dit intellectueel paradijs. Met zijn “Geschiedenis van de filosofie” brengt filosoof en hoogleraar A.C. Grayling, daar verandering in. En hoe!
Met zijn typische en kenmerkende helderheid en finesse, en zijn meer dan terechte, extra aandacht voor logica, neemt Grayling de lezer mee van de wereldbeschouwingen en moralen van voor Boeddha, Confucius en Socrates, langs de christelijke overheersing van het Europees gedachtegoed, naar de renaissance en de verlichting, tot aan Nietzsche, Sartre en de filosofie van vandaag. En aangezien de geschiedenis van de filosofie niet compleet is zonder de grote filosofische stromingen uit India, China, Afrika en de Perzisch-Arabische wereld, geeft hij ook hiervan een uniek, gedetailleerd overzicht. Grayling werd nota bene geboren in Noord-Rhodesië (nu Zambia) toen nog een Brits protectoraat in Zuidelijk Afrika, en bracht zijn kindertijd door in het voormalig Brits protectoraat Nyasaland (nu Malawi).
Grayling behandelt een breed scala aan onderwerpen, waaronder metafysica, ethiek, esthetiek en logica. Dit doet hij aan de hand van het gedachtegoed van een groot aantal befaamde filosofen evenals minder bekende maar zeer invloedrijke denkers. Tevens gaat hij dieper in op de vraag wat we van dit geheel aan stromingen hebben geleerd, én op welke vlakken we nog vooruitgang kunnen boeken. Het resulteert in een toegankelijke maar complete geschiedenis die de ogen eindelijk, eindelijk doet openen.
“Filosofie berust op twee essentiële en fundamentele vragen”, schrijft Grayling. “De eerste luidt: ‘Wat bestaat?’ En de tweede: ‘Wat is belangrijk?”
“De eerste vraag”, schrijft hij, “is een vraag over de aard van de werkelijkheid. Wat is bestaan? Wat voor dingen bestaan er? Wat is uiteindelijk werkelijk? Dat roept vragen op over kennis. Hoe kunnen we kennis hebben van en iets zeggen over de werkelijkheid, over de wereld en over onszelf, en over de relatie tussen onszelf en de wereld? Wat is kennis? Wat is de beste manier om kennis te verwerven? Dit roept vragen op over ideeën die we moeten begrijpen om te weten wat kennis is en hoe we die moeten verwerven: rede, ervaring, waarheid en betekenis – dus dat impliceert logica, waarneming, denken, theorievorming, taalbegrip, geest en bewustzijn”. Dit laat zien dat de vraag ‘Wat bestaat er?’ De bron is van metafysica, epistemologie, logica, taalfilosofie en ‘philosophy of mind’ (filosofie van mentale processen).
“De tweede vraag, ‘Wat is belangrijk?”, zo vervolgt hij, “gaat over waarde – over ethiek, en politiek die zoals Aristoteles zag, nauw verbonden is met ethiek; het gaat over een goed leven en een goede samenleving, de kwestie van onze verplichtingen en verantwoordelijkheden, ons oordeel over kwaad en onrecht en de remedie daartegen, over de vraag hoe te leven en wat voor soort mensen we moeten zijn, zowel individueel als in de samenleving”. En die vraag gaat ook over esthetiek, die te maken heeft met de kwaliteit van ervaringen. Al deze overwegingen samengevat gaat deze vraag over de waarde feitelijk mens te zijn, relaties, samenleving en de zin van (het) leven.
“In de 16de – en 17de eeuw”, zo gaat hij verder, “ontdekken filosofen die belangstelling hadden voor de structuur, de eigenschappen en het gedrag van het stoffelijk heelal – Copernicus, Galilei, Newton – hoe ze de goede vragen konden stellen en hoe ze die konden beantwoorden. Het resultaat was de geboorte van de moderne natuurwetenschap. In de 18de en de 19de eeuw stonden filosofen die geïnteresseerd waren in wat we tegenwoordig psychologie, sociologie, linguïstiek, filologie en historisch onderzoek noemen aan de wieg van de sociale wetenschappen. In de 20ste eeuw speelden filosofie en logica een belangrijke rol in de ontwikkeling van computer- en cognitieve wetenschap”.
Grayling gaat traditioneel chronologisch. In het eerst deel, Antieke filosofie, gaat het zoals altijd, over de presocratische filosofen, Socrates, Plato, Aristoteles, de Griekse en Romeinse filosofie na Aristoteles, Cynisme, Epicurisme, Stoïcisme, Scepticisme en Neoplatonisme. Aangaande Filosofie in de middeleeuwen en renaissance bespreekt hij Platonisme, Humanisme en het politiek denken van toen. Wat Moderne filosofie betreft, komt de Filosofie in de 19de eeuw aan bod, Positivisme, Idealisme en Pragmatisme. In Filosofie in de 20ste eeuw zijn Analytische filosofie, Wittgenstein: De vroege filosofie, Logisch positivisme, Wittgenstein: De latere filosofie, Ordinary Language Philosophy, Taalfilosofie, Politieke filosofie en Continentale filosofie aan de orde. Als laatste deel, Indiase, Chinese, Arabisch-Perzische en Afrikaanse filosofie, gevolg door een meer dan opvallende Appendix: Een beknopte beschrijving van de logica en denkfouten van de informele logica. De Tijdlijn van filosofen, bibliografie en het register vervolledigen dit monument, vertaald door Fred Reurs, Conny Sykora en Vera Sykora.
Professor Anthony Clifford Grayling (°1949) is het hoofd van het New College of the Humanities in Londen en fellow van St Anne’s College, Oxford. Hij schreef en redigeerde meer dan dertig boeken over filosofie en andere onderwerpen en heeft zich tevens gespecialiseerd in niet-westerse filosofie. Daarnaast schreef hij jarenlang columns voor The Guardian en The Times en was hij voorzitter van de Man Booker Prize van 2014. Grayling is als filosoof, samen met o.a. Richard Dawkins, Sam Harris, Christopher Hitchens Daniel Dennett (“The Four Horsemen”), Victor Stenger en John F Haught, een exponent van het Nieuw atheïsme. Dienaangaande schreef hij “Against All Gods: Six Polemics on Religion and an Essay on Kindness” (2007) en “The God Argument: The Case Against Religion and for Humanism” (2013).
A.C. Grayling De geschiedenis van de filosofie Uitgeverij Unieboek | Het Spectrum 808 bladz. ISBN/EAN 9789000356171