Twee pianisten en een begenadigde pianiste voeren op deze drie cd’s op briljante wijze, enkele van Beethovens Pianoconcerti uit. De orkesten zijn het Deutsches Symphonie-Orchester Berlin, het Hamburg Symphony Orchestra en de Royal Liverpool Philharmonic, o.l.v. Andrew Manze, Peter Ruzicka en Vasily Petrenko.
Als viering van het 250-jarig jubileum van de geboorte van Beethoven en na een veelgeprezen versie van de Diabelli-variaties (Alpha 386 – Gramophone Editor’s Choice), heeft Martin Helmchen besloten Beethovens complete pianoconcerti op te nemen in het gezelschap van muzikale partners met wie hij een bijzondere affiniteit heeft, Andrew Manze en het Deutsches Symphonie-Orchester Berlin.
Martin Alexander Helmchen (°1982) uit Berlijn, had voor het eerst pianoles op zesjarige leeftijd. Hij voltooide zijn pianostudie aan de Hochschule für Musik „Hanns Eisler“ in Berlijn bij Galina Iwanzowa en vanaf 2001 volgde hij les aan de Hochschule für Musik, Theater und Medien in Hannover bij Arie Vardi. Hij maakte zijn debuut bij de Wiener Philharmoniker op het Luzern Festival met het Pianoconcerto van Schumann onder leiding van Valeri Gergiev. In datzelfde jaar ontving hij de ECHO Klassik Award als “Young Artist of the Year” met cellist Danjulo Ishizaka voor hun cd met werken van Mendelssohn, Franck en Britten.
Op zijn nieuwe Alpha cd staan liefdevol gepolijste uitvoeringen van de Concerti nrs. 2 en 5, twee meesterwerken van het pianorepertoire. Gecomponeerd nog vóór het Concerto nr. 1 , ging het zogenaamd Tweede Concerto in 1795 in Wenen in première, toen Beethoven slechts vijfentwintig jaar oud was. Het concerto onderging weliswaar verschillende revisies voor het in zijn definitieve versie in 1801 werd gepubliceerd. Het Concerto nr. 5 was het laatste Pianoconcerto dat Beethoven componeerde. Hoewel voltooid in 1808, ging het pas in 1811 in première. Beethoven speelde normaal gesproken zelf de eerste uitvoering van zijn concerti, maar deze keer was hij door zijn toenemende doofheid niet in staat om dit te doen.
Ruim voor zijn Pianoconcerto nr. 1 werd gecomponeerd, had Beethoven reeds een grote reputatie verworven als geniale improvisator aan het klavier met een origineel en fantasierijk muzikaal intellect en een grote emotionele kracht. In het eerste concerto, opgedragen aan Anna Luise Barbara Fürstin Odescalchi, geb. Gräfin von Keglevics, worden al deze facetten getoond. Luister naar de zelfverzekerde opening in contrast met de zachte charme van het tweede thema, de Mozartiaanse gratie van het Largo en de Rondo-finale. Beethoven was zich er terdege van bewust dat zijn volgende pianoconcerto (nr. 3) een enorme vooruitgang was ten opzichte van de eerdere twee en onthield het van onmiddellijke publicatie.
Het Concerto dat we kennen als nr. 2, omdat het het tweede was dat werd gepubliceerd, was eigenlijk het eerste concerto van de vijf. Hoewel Beethoven er al in 1787 ideeën voor begon te schetsen, verscheen de definitieve versie pas 22 jaar later. Het werk was voltooid in 1792, maar hij was er niet tevreden mee. Hij herschreef twee bewegingen in 1795, voltooide een andere versie in 1798, reviseerde dat in 1801, en stuurde het uiteindelijk naar de uitgevers. Zijn eigen ‘officiële’ cadenza voor de eerste beweging (tot dan toe hadden hij en anderen hun eigen cadensen geïmproviseerd), volgde pas in 1809. Je kan trouwens horen hoe die cadenza, niet verrassend, veel geavanceerder en romantischer van stijl is. De expressieve en harmonisch rijkdom van het pianoconcert nr. 2 in Bes, op. 19 toont duidelijk de ontwikkeling van de jonge Beethoven als een autonome Weense classicist.
In 1784 componeerde Ludwig van Beethoven, toen 13 jaar oud, een Pianoconcerto waarvan tegenwoordig slechts één handschrift in de Staatsbibliotheek van Berlijn wordt bewaard. Het is bekend onder de naam “0. Piano Concerto”. Het handschrift van het Pianoconcerto nr. 0 is geen voltooide partituur, omdat het de orkestratie mist. Beethoven heeft weliswaar bij de eerste twee bewegingen aantekeningen gemaakt, welk instrument welke partij heeft om te spelen. Het Concerto werd in 1888 door Guido Adler bij Artaria in Wenen ontdekt.
Pas in 1934 orkestreerde de Zwitserse musicoloog Willy Hess (foto) de derde beweging die gespeeld werd door pianist Walter Frey begeleid door het Oslo Radio Orkest. Willy Hess (1906-1997) was een Zwitsers musicoloog en componist, die vooral bekendheid heeft gekregen als samensteller van een catalogus van de werken van Beethoven die niet waren opgenomen in de Beethoven Gesamtausgabe. Hess was ook docent piano, contrapunt en compositie. In 1943 voltooide hij de eerste twee bewegingen en het volledig Concerto ging in première door Edwin Fischer (foto) op het Potsdam-festival in juni 1943. 
Hess beschreef zijn werk als de re-orkestratie van orkestrale intermezzo’s van instrumentele indicaties die zeer nauwkeurig en gedetailleerd waren. Er moest een orkestrale begeleiding, gebaseerd op de bestaande motieven (nieuw) gecomponeerd worden, en de eerste twee bewegingen moesten een cadens krijgen. Hess permitteerde zich in zijn reconstructie veel vrijheden (met betrekking tot impliciete thematische ontwikkeling en vooral in het einde van de tweede en derde beweging) maar was consistent in de manier waarop Beethoven werd geïnterpreteerd in de jaren 1930. Sinds de versie van Hess hebben veel musici alternatieve reconstructies voorgesteld.
De Duits-Japanse pianiste Sophie-Mayuko Vetter (°1978) (foto) studeerde piano bij Vitaly Margulis en Peter Feuchtwanger (Londen), historische uitvoering bij Robert Hill en musicologie bij Claus-Steffen Mahnkopf. Ze wordt door zowel pers als collega’s, geprezen als een kunstenares van buitengewone expressiviteit en veelzijdigheid. Haar vorige opname op OehmsClassics ontving een ICMA-nominatie en kreeg een Supersonic-beoordeling van Pizzicato: “Diep gevoelde uitvoeringen van twee Mozart-concerten, waar het spelen van Sophie-Mayuko Vetter kan worden vergeleken met dat van Clara Haskil, Géza Anda of de jonge Barenboim”.
Beethovens eerste twee pianoconcerti delen een overvloed aan lyrische en virtuoze kwaliteiten. Het Concerto nr. 1 in C is expansief en rijk georkestreerd met een sublieme, zachte langzame beweging, en een finale vol inventieve humor. Het Concerto nr. 2 in Bes combineert energie met elegantie, met poëtische inhoud in de langzame beweging en eigenzinnige humor in de finale. Ook inbegrepen is het joviaal Rondo, WoO 6 uit 1793, dat Beethoven oorspronkelijk bedoeld had als finale van zijn Concerto nr. 2. Het Rondo werd in 1829 uitgegeven met de pianopartij vervolledigd door Carl Czerny.
Sophie-Mayuko Vetter presenteert verder op haar nieuwe cd de wereldpremière van een reconstructie van ongeveer 70 bladzijden met schetsen van Beethovens Concerto voor piano en orkest (nr. 6) in D, Hess 15 (fragment), door Nicholas Cook (° 1950) en Hermann Dechant (° 1938). Een ander speciaal kenmerk van deze release is dat het Concerto voor piano en orkest ‘nr. 0 ‘in Es, WoO 4 te horen is in historische stijl, nl. uitgevoerd op een fortepiano gebouwd door de Londense pianofabrikant, John Broadwood in 1806.
Pianist Boris Giltburg (°1984) (foto), leerling van Arie Vardi in Tel Aviv, is de winnaar van tal van prijzen, met name van de eerste prijs en publieksprijs op de Koningin Elisabethwedstrijd in Brussel in 2013 met het derde pianoconcerto van Rachmaninov. In de halve finale van de wedstrijd had hij tijdens de opvoering van het 15de Pianoconcerto van Mozart nog een opmerkelijke black-out gehad… Zijn opnames voor Naxos zijn consistent goed ontvangen. In 2018 won hij bv. Best Soloist Recording (20ste/21ste eeuw) bij de inaugurele Opus Klassik Awards voor zijn opname van Rachmaninovs tweede Pianoconcerto met het Royal Scottish National Orchestra o.l.v. Carlos Miguel Prieto, gekoppeld aan de Études-tableaux. Ook voor zijn daarop volgende opname van Rachmaninovs derde Pianoconcerto en de Corelli-variaties oogstte hij veel lof.
Beethoven Piano Concertos Nos. 2 & 5 Martin Helmchen Deutsches Symphonie-Orchester Berlin Andrew Manze cd Alpha ALPHA555
Ludwig van Beethoven Piano Concertos No. 0, 2 & 6 world première recording Sophie Mayuko Vetter, piano/fortepiano Hamburg Symphony Orchestra Peter Ruzicka conductor cd Oehms OC1710
BEETHOVEN Piano Concertos Nos. 1 and 2 Rondo, WoO 6 Boris Giltburg Vasily Petrenko Royal Liverpool Philharmonic cd Naxos 8.547151