Na “Dansen met Bach” over Bachs relatie tot de Franse barok en “Johann Sebastian Bach en de Italiaanse barok”, completeert Wim Faas met dit nieuw boek over Bach en de Duitse barok, zijn driedelige cyclus.
Hoe groots we de muziek van Johann Sebastian Bach ook kunnen vinden, altijd is ze beïnvloed vanuit de context waarin Bach leefde en werkte: zijn leefomgeving met familie en vrienden, zijn werksituatie met de bijbehorende perikelen aan het hof of in de kerk, zijn land met zijn specifieke cultuur en politieke situaties. In Johann Sebastian Bach, zijn land, zijn tijdgenoten portretteert Wim Faas in verhalen en beschrijvingen de componist tegen deze achtergronden. Tegelijk passeren dan ook belangrijke personen uit Bachs geschiedenis de revue. Naast dierbare familieleden van Bach komen ze aan bod: luitisten, hoboïsten, collega componisten, criticasters, keurvorsten, kerkhervormers, orgelbouwers en tekstschrijvers.
“Wim Faas heeft zelf het Duitse grondgebied per fiets omgeploegd, schrijft Govert Jan Bach in het voorwoord. “Hij is overal lijfelijk geweest en juist die persoonlijke presentie is in dit fijne boek heel goed voelbaar”. “Wim Faas en ik”, vervolgt hij, “komen beiden uit de sfeer van de geestelijke gezondheidszorg. We weten goed wat lijden is en wat troost voor mensen kan betekenen, met name de troost van muziek en dan vooral die van Bach. Het zijn juist van die persoonlijke momenten in de biografie van Bach die Faas heel mooi weet te treffen. Bach zelf en de mensen met wie hij omging, worden levensecht door hem neergezet en vormen vaak het hart van het boek. Hij profileert personen die vaak wat in de schaduw blijven zoals Mariane von Ziegler of Johann Walther, familie en collega van Bach.
In dit boek wordt Bach gevolgd binnen de context van het land waar zijn voorvaderen vandaan kwamen, waar hij zelf opgroeide en zich muzikaal ontwikkelde, en waar hij leefde en werkte te midden van zijn familie, vrienden, vijanden, collega’s en leraren. In 14 grote hoofdstukken maken we nader kennis met Bach in relatie met iemand die hem na stond en dus van betekenis was voor zijn leven en voor het ontstaan van zijn muziek. Daarbij worden hier en daar specifieke Duitse barokstijlen en muziekvormen behandeld. Tussen deze grote hoofdstukken door bevinden zich kleine hoofdstukken die de algemene situatie beschrijven van het Duitsland ten tijde van Bach, geografisch, politiek, kerkelijk en cultureel. Ook enkele steden waar hij werkte komen aan bod. Dit alles met verwijzingen naar composities van Bach.Magnifiek!
Het boek opent met Johann Christoph Bach, de diepzinnige Bach, en Georg Böhm, zijn meester in Thüringen. Dan gaat de reis naar Eisenach, waar we Maria Barbara Bach ontmoeten. In het hoofdstuk over Arnstadt, gaat het over Johann Gottfried Walther, De Dertigjarige Oorlog, Georg Philipp Telemann, Vrije rijkssteden, de hoboïst, Johann Casper Gleditch en Passie voor de hobo.
Johann gottfried Walther (1684-1748) (foto) was via zijn moederskant verwant met Johann Sebastian Bach. Hun beider grootmoeders van moederskant waren nl. halfzusters. Walther werd geboren in Erfurt en studeerde muziek bij de organist, Johann Bernhard Bach (1676-1749) een achterneef van Johann Sebastian. Johann Bernhards grootvader Johann(es) Hans (1604-1673) was nl. de oudste broer van Johann Sebastians grootvader, Christoph. Johann Sebastians eerste vrouw Maria Barbara (1684-1720) was in dezelfde graad familie van haar echtgenoot en van Johann Bernhard. Háár grootvader was de derde en jongste broer, Heinrich (1615-1692), stamvader van de “Arnstadt-tak”.
Daarna vervolgt Faas over Maarten Luther, Mariane von Ziegler (tekstdichteres van cantaten) en Ján Francisci (cantor en organist in Pressburg op bezoek in Leipzig), Protestant versus katholiek, Johann Ludwig Bach, Cantates van een verre neef, Johannes de Doper en Johann Heinrich Ernesti, rector van de Thomasschule in Leipzig. Na deze komen “Een motet (mot) in de Paulinerkirche”, Wilhelm Ernst van Saksen-Weimar en Anna Magdalena Bach en het verdriet van Anna Magdalena, Bachs kort verblijf in Köthen en Johann Adolph Scheibe (foto), werkzaam als organist in Leipzig, aan bod.
Daarmee komen we aan Bachs langste periode in Leipzig, zijn strijd om de muziek, Picander, Het lied van Apollo, Silvius Leopold Weiss, de beste luitist van de wereld op bezoek bij Bach, Florence aan de Elbe en de orgelbouwer, Zacharias Hildebrandt. Ten slotte vertelt Faas over orgelbouwers, orgeltrappers, orgelkeurders en orgelspelers, Pruisen en Carl Philipp Emanuel Bach, “Zo vader zo zoon”. Het boek wordt afgerond met de stamboom van de familie Bach, een handige kaart met Bach plaatsen en de geraadpleegde literatuur. Boeiend, onderhoudend en vlot geschreven, met een schat aan informatie, nodigt Wim Faas (foto) u met zijn boek(en) uit om voor eens en altijd alle biografische en stilistische elementen uit het universum van Bach, op een heel aangename en heel bevattelijke manier te leren kennen. Warm aanbevolen!
Wim Faas Johann Sebastian Bach, Zijn land zijn tijdgenoten 260 bladz. Uitg. Aspekt ISBN 9789463387620