Eva Rieger schreef de eerste, grote biografie van de kleindochter van Richard Wagner en vertelt het leven van een vrouw die niet alleen afstand deed van Hitler Duitsland, maar ook van haar eigen familie. Heel bijzonder!
De rebel uit de ‘Groene Heuvel’, dochter van Siegfried Wagner en Winifred Williams, werd beschouwd als het “zwarte schaap” van de familie, maar Friedelind (1918-1991) ging haar eigen weg. Als het enige lid van de Bayreuth-clan verzette ze zich tegen de nazi’s, “Ist das deutsch, was euch Hitler gebracht hat?”, en vluchtte naar de VS. Na de oorlog keerde ze terug naar Duitsland, maar daar kreeg ze een koele ontvangst. Ook de familie deed er alles aan om de ‘verraadster’ te overtreffen in de strijd om de felbegeerde festivalleiding, “Turbulenter Geschwisterstreit”.
Geboren in Bayreuth, was ze bekend onder de bijnaam “Die Maus” of “Mausi”, Wo “Mausi” hineingeboren wurde”. Samen met andere familieleden was Friedelind Wagner van jongs af aan betrokken bij het Bayreuther Festspielhaus. In 1936 begon Friedelind Wagner te werken als assistent van Heinz Tietjen, maar haar uitgesproken kritiek op de naaste familievriend Adolf Hitler, (haar moeder, de in Engeland geboren Winifred Williams, was een fanatieke bewonderaarster van Hitler) en het beleid van het Derde Rijk leidde ertoe dat ze nazi-Duitsland in 1939 verliet. Ze woonde een korte tijd in Zwitserland voor ze eerst naar Engeland emigreerde, waar ze van 27 mei 1940 tot 15 februari op het eiland Man was geïnterneerd. Later begon ze anti-nazi-columns te schrijven voor de krant “Daily Sketch”, “Gerade weil ich deutsch bin, lebe ich nicht in Deutschland.”
Met de hulp van Arturo Toscanini verhuisde Friedelind Wagner in 1941 naar de Verenigde Staten, waar ze betrokken raakte bij radio-uitzendingen van anti-nazi-propaganda en ze Amerikaans staatsburger werd. Ze hielp ook professor Henry A. Murray, directeur van de Harvard Psychological Clinic en psychoanalyticus Walter C. Langer en andere experts bij het maken van een rapport uit 1943 voor de OSS, de analyse van de persoonlijkheid van Adolph Hitler. Met schrijver Page Cooper schreef Friedelind Wagner in 1945 haar memoires ‘Heritage of Fire’. Gepubliceerd in het Engels in New York City door Harper & Brothers, werd het uitgebracht in Londen in 1948 als “The Royal Family of Bayreuth.”
In 1953 keerde Friedelind Wagner uiteindelijk terug naar haar werk op het Bayreuther festival, en woonde op de bovenste verdieping van het huisje van de tuinman in Haus Wahnfried, het Wagner-huis, dat later een museum werd. In Bayreuth gaf ze masterclasses voor jonge zangers, dirigenten en regisseurs. In 1976 maakte ze deel uit van het team dat de documentaire “Wagner: The Making of the Ring” maakte, die werd gefilmd tijdens de oprichting van de Pierre Boulez / Patrice Chéreau Ring. The Times schreef: “Deze (Boulez/Chéreau) Ring is de belangrijkste afzonderlijke gebeurtenis in de democratisering van opera en zal opera terug in het centrum van alle kunsten plaatsen, waar het hoort”. Als haar student was de Amerikaanse dirigent Michael Tilson Thomas een muzikale assistent en assistent-dirigent op het Bayreuther festival. In haar laatste jaren maakte Friedelind Wagner haar thuis in Luzern, Zwitserland. Ze is nooit getrouwd en overleed in 1991 in een ziekenhuis in Herdecke, in … Duitsland.
De Duitse musicologe Eva Rieger (°1940) was de eerste ter wereld die binnen haar vakgebied werkte aan de sociale en culturele geschiedenis van vrouwen in de muziekcultuur. Samen met de Duits-Zwitserse Mariann Steegmann ontwikkelde Rieger het idee van een stichting voor de bevordering van vrouwen in muziek en kunst, de Mariann-Steegmann-Foundation. In 2012 werd ze benoemd tot ere-senator van de Hochschule für Musik und Theater Hamburg. Eva Rieger was een dochter van de Duitse dominee Julius Rieger en bibliothecaris Johanna Krüger Rieger, die in Londen werd geboren en in 1953 naar Berlijn verhuisde.
Eva Rieger studeerde muziekopvoeding, musicologie en Engelse taal en promoveerde in 1976 aan de Technische Universiteit van Berlijn op een proefschrift over muziekeducatie in Oost-Duitsland. Van 1978-1991 was ze academisch raadslid aan de Universiteit van Göttingen en de Universiteit van Hildesheim; vanaf 1991, hoogleraar historische muziekwetenschap (focus op de sociale geschiedenis van muziek) aan de Universiteit van Bremen, en in de periode 1988-1992 lid van de adviesraad van het tijdschrift “Feministische Studien”.
Rieger gaf lezingen in de Verenigde Staten, Canada, Japan en Europa. In 1996 was ze mede-oprichtster van de sectie “Vrouwen- en genderonderzoek” bij de Duitse Vereniging voor Muziekonderzoek. Ze sprak verschillende keren op de ‘Feminist Theory and Music’ conferentie in de VS. In 2000 werd de Mariann Steegmann Foundation opgericht door Mariann Steegmann in samenwerking met Eva Rieger. Deze stichting beheert zowel het “Mariann Steegmann Institute Art & Gender” aan de Universiteit van Bremen als het “Research Center for Music and Gender” aan de Hochschule für Musik, Theater und Medien Hannover. In 2009 was ze correspondent lid van de American Musicological Society.
Rieger was de eerste die een musicologisch onderzoek deed naar de discriminatie van vrouwen in de Duitse muziekcultuur als onderdeel van de vrouwenbeweging (vrouwen, muziek en mannenregering). Haar focus ligt op filmmuziek, muziekeducatie, het leven en werk van Richard Wagner, evenals genderonderzoek in de muziekcultuur. Haar werk pleit niet alleen voor de gelijkheid van vrouwen op alle niveaus van de muzikale cultuur, maar brengt ook hun analyses over naar de muziek zelf. wat niet onomstreden is in de traditionele muziekwetenschap. Ze heeft verschillende boeken en talloze artikelen gepubliceerd, waaronder in Die Musikforschung, Archiv für Musikwissenschaft en Feministische Studien. Haar boeken zijn gepubliceerd in Groot-Brittannië, Zweden, Japan en Zuid-Korea.
Eva Rieger Friedelind Wagner – Die rebellische Enkelin Richard Wagners 519 bladz. geïllustreerd Duits Uitg. Olms ISBN 978-3-487-08615-6