De vijf pianoconcerti van Beethoven maakten in zekere zin zo’n twintig jaar deel uit van zijn leven, een periode waarin hij als jonge musicus uit Bonn, verschillende herziene versies maakte van het eerste concerto, dat hij componeerde als springplank naar het Weens succes, en dat uiteindelijk nummer 2 werd. In Wenen werd hij de bekende keizer van de muziek, belichaamd door het briljant en indrukwekkend Pianoconcerto nr. 5. 
Beethoven componeerde verschillende concerti tijdens zijn tienerjaren. De pianopartij van een compleet concert in Es uit 1784 is echter de enige die overleefde. Maar het zijn de vijf pianoconcerti die hij tussen 1795 en 1809 componeerde, die al meer dan 200 jaar geliefd zijn bij pianisten en publiek. Degene die we kennen als nr. 2, omdat het het tweede was dat werd gepubliceerd, was eigenlijk de eerste van de vijf. Hoewel Beethoven er al in 1787 ideeën voor begon te schetsen, verscheen de definitieve versie pas 22 jaar later. Het werk was voltooid in 1792, maar hij was er niet tevreden mee. Hij herschreef twee bewegingen in 1795, voltooide een andere versie in 1798, reviseerde dat in 1801 en stuurde het uiteindelijk naar de uitgevers. Zijn ‘officiële’ cadenza voor het eerste deel (tot dan toe hadden hij en andere artiesten hun eigen cadensen geïmproviseerd), volgde in 1809. Je kan trouwens horen hoe die cadenza, niet verrassend, veel geavanceerder en romantischer van stijl is.
Voor zijn pianoconcert nr. 1 werd gecomponeerd, had Beethoven een grote reputatie verworven als een geniale improvisator aan het klavier met een origineel en fantasierijk muzikaal intellect en een grote emotionele kracht. In het Eerste concerto worden al deze facetten getoond. Luister naar de zelfverzekerde opening in contrast met de zachte charme van het tweede thema, de Mozartiaanse gratie van het Largo en de Rondo-finale. Beethoven was zich er terdege van bewust dat zijn volgende pianoconcerto (nr. 3) een enorme vooruitgang was ten opzichte van de eerdere twee en onthield het van onmiddellijke publicatie. Zoals hij zei: “Muzikaal beleid vereist dat je de beste concerti een tijdje voor jezelf houdt”.
Beethovens laatste pianoconcerto was imperiaal en nobel van karakter, maar de bijnaam ‘keizer’ zou de republikeinse componist woedend hebben gemaakt. Beethoven daagde hier vooroordelen uit door geen orkestrale introductie te componeren. De piano botst meteen met een krachtig akkoord ondersteund door het orkest en gebruikt in de langzame beweging slechts één thema in plaats van verschillende. Deze beweging werd daarenboven zonder pauze, gekoppeld aan de uitbundige finale waarin Beethoven een populaire volksmelodie citeerde. Hoewel hij nog 18 jaar leefde, keerde hij echter nooit terug naar de concertvorm. Hij speelde zijn vierde in het openbaar (1808) maar niet de ‘keizer’, die in 1810 in première ging door de pianist, Friedrich Schneider. Tegen die tijd was Beethoven te doof geworden om als virtuoos nog verder te gaan. In zijn geïsoleerde, innerlijke wereld ontdekte hij dat andere muzikale vormen hem nu rijkere kansen gaven voor de ideeën die hij wilde uiten.
Tweehonderdvijftig jaar na zijn geboorte hebben Kristian Bezuidenhout, Pablo Heras-Casado en het Freiburger Barockorchester ervoor gekozen om een spannende trilogie op periode-instrumententrilogie van de concerti te starten die zonder enige twijfel, een mijlpaal wordt in de geschiedenis van de Beethoven discografie. De uitvoering van Bezuidenhout van het Keizerconcert is nl. zowel sprankelend als dramatisch, heroïsch, behendig gearticuleerd en fris, en het bijzonder instrument dat hij bespeelt, een copie van fortepiano van de “k.k. hof Fortepianomacher”, Conrad Graf (1782-1851) uit 1824, van Rodney J. Regier (foto), lijkt voldoende nuances, diepgang en kracht te bezitten. Het tweede concerto wordt al even verleidelijk en transparant gespeeld en beide lezingen worden versterkt door het briljant, gekleurd spel van de Freiburgers o.l.v. Pablo Heras-Casado. Voor geen geld ter wereld te missen! Grandioos!
Beethoven Piano Concertos Nos. 2 & 5 “Emperor” Kristian Bezuidenhout fortepiano Freiburger Barockorchester Pablo Heras-Casado cd harmonia mundi HMM902411
https://www.stretto.be/2017/05/28/mozarts-pianoconcerti-door-kristian-bezuidenhout/