Onder leiding van Sir Stephen Cleobury werd in april 2019 in de Chapel of King’s College in Cambridge, de Mattheus-Passion van Johann Sebastian Bach, uitgevoerd door de Academy of Ancient Music en het Choir of King’s College, Cambridge, opgenomen. Evangelist was tenor James Gilchrist.
Sinds 1930 bestaan er van Bachs Mattheus-Passion meer dan 280 complete opnames, naast om en bij de 140 opnamen van fragmenten op samengestelde of verzamelde opnames. Daarbij moeten we onderscheid maken tussen uitvoeringen/opnames gespeeld op historische of moderne instrumenten of solistische of colla parte bezetting. Nogal wat vroege opnames waren overigens in het Engels gezongen.
Recitatieven en aria’s worden door solisten gezongen (sopraan, alt, tenor, of bas). Naast de solozang komen er ook groepen mensen voor, zoals de discipelen, een menigte van het volk, soldaten of priesters. Deze worden door de twee koren gezongen. In het openingskoor en het koraal aan het einde van het eerste deel, is tevens een jongenskoor (soprano di ripieno) opgenomen. Dubbelkorigheid leidt in de Matthäus-Passion tot monumentaliteit en een interessant vraag- en antwoordspel. De recitatieven komen uit hoofdstuk 26 en 27 van het Evangelie volgens Mattheus. De teksten van de aria’s en arioso’s zijn geleverd door Bachs vaste tekstschrijver, Picander. De koralen zijn gebaseerd op bestaande kerkliederen voor de lijdenstijd. Zo zijn verschillende strofen uit “O Haupt voll Blut und Wunden” en “Befiehl du deine Wege” van Paul Gerhardt opgenomen. Voor zover bekend heeft Bach tussen 1727 en 1740, zelf in Leipzig vier uitvoeringen geleid van zijn Mattheus-Passion.
Dirigent Stephen Cleobury was 37 jaar artistiek leider van het Choir of King’s College, Cambridge. In september 2019 ging Cleobury met pensioen. Helaas heeft hij daar niet lang van kunnen genieten. Op vrijdag 22 november 2019 is hij op 70-jarige leeftijd overleden.
Dit is een interpretatie die beantwoordt aan wat Ad de Keyzer in zijn boek beschrijft. “De Mattheus-Passion”, schrijft de Keyzer, “biedt Geestelijke ruimte of zielsruimte waarin ‘geloof’, ‘transcendentie’ en ‘God’ hun plaats hebben. De Mattheus-Passion is een dialogisch gebeuren tussen Die Tochter Zion en Die Gläubigen, zo noemde Picander trouwens de twee dialogerende partners in de titel boven het openingskoor. Wat haar inhoud betreft is de passie een dialoog tussen het goddelijke en het menselijke. Het is daarbij goed ervan bewust te zijn, dat de ervaringen van het menselijk ik, die theologisch gezien irrationeel zijn, vanuit een ander perspectief gezien, juist adequaat rationeel kunnen zijn. Bachs passie is dan ook een liturgisch-spirituele ervaring van ongrijpbare momenten over steun, troost, hoop, uitzicht, toekomst en licht.”
Dit ongrijpbaar moment dat een passief gebeuren is, is in die zin concreet, dat het een ervaring is. Erkenning is het besef van het menselijk tekort dat de mens zichzelf nooit kan omarmen in een gevoel van barmhartigheid. Het is de Erkenning van de Barmhartige, het is de voltrekking van de woorden uit de Schrift.
Op deze opname hoort u enkel mannen- en knapenstemmen in het koor. Geen (vrouwelijke) sopranen, dus. Ragfijn vioolspel en luchtige tot dartele houtblazers begeleiden transparante koren in vlotte tempi, afgewisseld met plastisch uitgebeelde actie in de Turbae. In een Turba (menigte) of Turbae (meervoud), beeldt het koor een groep mensen uit. Het koor zingt in een passie koralen of interpelleert anticiperende koorpartijen met reflectie of commentaar, maar in een Turba is de koorzang een actief onderdeel van het verhaal. De Turbae zijn daarom altijd de boeiendste en meest dynamische koorpassagen in een passie. Het koor beeldt uit en acteert als het ware de reactie van het volk of van een groep waarover in het voorgaand recitatief sprake was. Ze verklanken en beelden haat, huichelarij, onverschilligheid of spot uit van omstaanders, Schriftgeleerden of soldaten.
De koralen, gebeden gezongen door de knapen, klinken heel authentiek, Luthers devoot. De schitterende, vocale solisten zijn James Gilchrist (Evangelist) (foto), Matthew Rose (Jezus), Sophie Bevan (sopraan), David Allsopp (contratenor), Mark Le Brocq (tenor) en William Gaunt (bas).
De cd’s gaan vergezeld van een boekje van meer dan 60 pagina’s, met teksten en foto’s, inclusief een volledige vertaling van de tekst door Michael Marissen en een speciaal geschreven essay van de bekende, Engelse dirigent, John Butt. Niet te missen!
BACH ST MATTHEW PASSION Academy of Ancient Music The Choir of King’s College Cambridge Sir Stephen Cleobury 3 cd KGS0037