In dit hoorcollege vol muziekfragmenten (4 cd’s) reikt Bachkenner en ver familielid Govert Jan Bach, sleutels aan om dit meesterwerk beter te doorgronden en de luisterervaring te verrijken. Daarnaast biedt dit luisterboek een integrale opname van de Matthäus Passion (3 cd’s) door Ton Koopman.
De Matthäus Passion van Bach is een mijlpaal in de muziekgeschiedenis. Uit de talloze opnames van de Matthäus Passion (meer dan 280 complete opnames, naast om en bij de 140 opnamen van fragmenten op samengestelde of verzamelde opnames), blijkt een grote verscheidenheid van muzikale smaken en opvattingen, van opnames met enorme koor- en orkestbezettingen tot een meer kamermuzikale aanpak, tot zelfs solistische bezettingen, al dan niet met historische instrumenten. Steeds weer blijkt dat de geniale muziek van Bach blijft fascineren.
Dit luisterboek geeft een overzicht van de achtergronden en de ontstaansgeschiedenis van de Matthäus Passion, waarbij ook wordt ingegaan op de persoon van componist Johann Sebastian Bach en het tijdperk waarin dit meesterwerk kon ontstaan. Daarbij wordt onder meer aandacht besteed aan mystiek en de barok, belangrijke sleutels om dit werk te kunnen begrijpen.
De eerste uitvoering vond plaats op 11 april 1727 tijdens de vesperdienst op Goede Vrijdag. Monumentaal van opzet en gebruik makend van twee koren en twee orkesten, werd ook de akoestiek van de Thomaskirche in Leipzig (de oorspronkelijke uitvoeringsruimte), ingezet om het theatraal effect nog te versterken. De recitatieven haalde Bach uit hoofdstuk 26 en 27 van het Evangelie en de teksten van de aria’s en arioso’s werden geschreven door Bachs vaste tekstschrijver Picander. De koralen waren gebaseerd op bestaande kerkliederen voor de lijdenstijd, o.a. “O Haupt voll Blut und Wunden” en “Befiehl du deine Wege” van Paul Gerhardt. In de familie Bach werd de Matthäus Passion al de ‘grosse Passion’ genoemd. Desondanks volgde na de eerste opvoeringen een terugval in aandacht die bijna een eeuw zou duren. Het was de jonge componist Felix Mendelssohn die het werk herontdekte. Hij zorgde ervoor dat het in Berlijn opnieuw werd uitgevoerd, waarna de Matthäus Passion aan een triomftocht begon die nog altijd voortduurt en in omvang toeneemt.
Matteüs richtte zich primair tot christenen die uit het jodendom waren voortgekomen. Volgens Matteüs verkondigde Jezus als een echte rabbi en grote leraar, het Rijk Gods aan zowel Joden als niet-Joden. Jezus’ optreden was niet in tegenspraak met de Thora. Jezus was volgens Mattheus de vervulling van de door de joden zo lang gekoesterde hoop op de Messias, het erfgoed van de joden zelf, de vervulling van alles wat op grond van de Heilige Schrift, van Godswege kon verwacht worden. De christologie van zijn evangelie, de vervulling van de Schriften, was fundamenteel joodsgericht. Jezus predikte, net als de farizese schriftgeleerden, de gerechtigheid, maar de gerechtigheid die Jezus leerde kwam voort uit genade. Deze gerechtigheid, die van bij het begin de door God gewilde gerechtigheid was, moest zich volgens Jezus uiten in vormen die veel dieper gingen dan het legalisme en de casuïstiek van de Farizeeën. De ware volgeling van Jezus hield het niet alleen bij woorden, maar werd verondersteld de evangelische gerechtigheid in daden om te zetten.
Govert Jan Bach is een verre nazaat van de zoon van stamvader, Veith Bach. Erudiet geschreven, maar toegankelijk, leerzaam en boeiend verteld, schetst Gover Jan Bach het tijdsbeeld, het genre, de ontstaansgeschiedenis, architectuur en techniek, mystiek, doel en werking van de Matthäus Passion. Dit wordt gevolgd over uitleg bij de receptie en uitvoeringspraktijk en de muziekverantwoording. Govert Jan Bach koos bij zijn vertellende uitleg, fragmenten o.l.v. Paul McCreesh (Gabrieli Players), John Butt (Dundedin Consort & Players), Jordi Savall (Capella Reial de Cataluna), René Jacobs (RIAS Kammerchor en Akademie für alte Musik), Gustav Leonhardt (Leonhardt Consort), Jos Vermunt (Residentie Bachkoor en orkest), Nicolaus Harnoncourt (Concentus Musicus Wien, Arnold Schönberg Chor, Wiener Sängerknaben), Leonardo García Alarcón (Clematis), Masaaki Suzuki (Bach Collegium, Japan). Om de inhoud van de hoofdstukken 2 (tijdsbeeld), 3 (genre) en 4 (biografie van Bach) te illustreren, koos Govert Jan ook muziek van Monteverdi, Schütz, Telemann, Pachelbel en Reinhardt Kaiser. Grandioos ! Een magnifieke uitgave. Niet te missen.
In de uitvoering/opname van de Matthäus Passion o.l.v. Ton Koopman, zijn de solisten Guy de Mey (tenor), Peter Kooy (bas), Barbara Schlick (sopraan), Kai Wessel (alt), Christoph Prégardien (tenor) en Klaus Mertens (bas). De koren zijn de Nederlandse Bachvereniging & The boys of the Sacramentskoor Breda koor, en het orkest is het Amsterdam Baroque Orchestra.
Govert Jan Bach over de Matthäus Passion van Johann Sebastian Bach Met 7 cd’s uitg. Rubinstein ISBN 9789047624240