Prokofievs compleet ballet “Romeo en Julia” door het Baltimore Symphony Orchestra, o.l.v. Marin Alsop, op het label Naxos, en op dvd door het Ural Opera Ballet, uitgegeven door BelAir. | Stretto – Magazine voor kunst, geschiedenis, filosofie, literatuur en muziek.

Marin Alsop vervolgt dit keer haar veelgeprezen opnamen van de symfonieën van Prokofjev met een uitvoering vol drama, guitige, jeugdige humor en emotie, van het meesterlijk ballet, “Romeo en Julia”. Choreograaf, Vyacheslav Samodurov, gaf het meesterwerk een eigentijdse look vanuit een wijk in Jekaterinenburg. Meteen twee aanraders.

Gebaseerd op een versie gemaakt door Adrian Piotrovsky, die het onderwerp voorstelde aan Prokofiev, en de regisseur Sergey Radlov, componeerde Prokofiev in september 1935, zijn ballet “Romeo en Julia” naar een scenario dat de voorschriften van “drambalet” volgde (gedramatiseerd ballet, officieel gepromoot door het Kirov Theater, werken die voornamelijk gebaseerd waren op choreografische weergave en innovatie). Na Radlovs bitter ontslag bij het Kirov theater in juni 1934, werd een nieuwe overeenkomst getekend met het Bolshoi Theater in Moskou, met dien verstande dat Piotrovsky erbij betrokken zou blijven. Het oorspronkelijk gelukkig einde van het ballet (in tegenstelling tot Shakespeare), veroorzaakte echter controverse onder de culturele Sovjet functionarissen.

De productie van het ballet werd vervolgens voor onbepaalde tijd uitgesteld, toen het door de staf van het Bolshoi werd gereviseerd in opdracht van de voorzitter van de Commissie voor Kunstzaken, Platon Kerzhentsev. Het uitblijven van het ballet in Sovjet-Rusland tot 1940 kon ook te wijten zijn aan de toegenomen angst en voorzichtigheid in de muzikale en theatrale gemeenschap, in de nasleep van de twee beruchte Pravda-publicaties, die Sjostakovitsj en andere ‘gedegenereerde modernisten’, onder wie Piotrovsky, bekritiseerden. De dirigent Yuri Fayer ontmoette Prokofiev regelmatig tijdens het schrijven van de muziek en hij drong er bij de componist sterk op, aan terug te willen keren naar het traditioneel einde. Fayer dirigeerde de eerste uitvoering van het ballet in het Bolshoi Theater.

Suites uit de balletmuziek waren te horen in Moskou en de Verenigde Staten, maar het volledig ballet ging op 30 december 1938 in première in het Mahen Theater in Brno, toen in Tsjechoslowakije, nu de Tsjechische Republiek. Deze versie was een productie met één akte en met muziek voornamelijk uit de eerste twee suites. Prokofiev was niet in staat om de première bij te wonen vanwege zijn uitgaansverbod. Meer bekend vandaag is de aanzienlijk herziene versie, die voor het eerst werd opgevoerd in het Kirov Theater in Leningrad op 11 januari 1940, in een choreografie van Leonid Lavrovsky, met Galina Ulanova en Konstantin Sergeyev in de hoofdrollen. Ondanks de bezwaren van Prokofiev, veranderde Lavrovsky de partituur van het ballet aanzienlijk. Maar, deze productie werd internationaal geprezen en ontving de Stalin-prijs.

Gebaseerd op het beroemd toneelstuk van Shakespeare, was Prokofievs realisatie van Romeo en Julia als verhalend ballet, een gewaagde onderneming. Het werd nl. gecomponeerd in een periode van artistieke onrust, waarin argumenten voor of tegen een gelukkig of een tragisch einde ter discussie werden gesteld. Voltooid in 1936, overleefde Prokofievs ambitieuze hervertelling van het legendarisch Shakespeare-drama, de onrust en dreiging van de Sovjet-Unie van Stalin met zijn gevaarlijke censuur.

Opvallend is de helderheid en expressie van Alsop en haar soepele tempi die er aan herinneren dat dit muziek is waarop gedanst wordt. Haar tempi zijn vlot maar nooit gehaast, met rijk gedetailleerde texturen en een ongerepte toon.

De muziek is meeslepend, tegelijkertijd groots en intiem. Bovendien bruist ze van karakter en emotie. De Baltimore strijkers, houtblazers, koperblazers en percussie leveren elk, net zo krachtig als broos, hun opvallende bijdrage in de heerlijke, carnaval-burleske in de ‘Dance with Mandolins’, de onheilspellende, zuurzoete schoonheid van ‘Juliet’s Funeral’, het karaktervol portret van Mercutio en de bijtende syncopering van ‘Het Duel’, de heerlijk pittige Gavotte, de rijk geanimeerde uitbeelding van ‘Public Merrymaking’, de spookachtige schoonheid van ‘Juliet Alone’ en de aangrijpend, voelbare klaagzang van ‘Julia’s dood’. Een uitvoering vol pure schoonheid van klank en uitbundige lyriek, perfect uitgebalanceerd in de accommoderende akoestiek van de Joseph Meyerhoff Symphony Hall in Baltimore, Maryland (foto). Warm aanbevolen.

De productie van het Oeral Operaballet in Jekaterinenburg, die in 2017 de prestigieuze Gouden Masker-prijs won voor ‘Beste Ballet’, brengt interessante wendingen aan, aan dit bekend verhaal. Choreograaf Vyacheslav Samodurov zette zijn voorstelling in een dansstudio neer, tijdens een repetitie van het Romeo en Julia ballet. Op deze manier komen de personages niet uit een specifiek land of tijdperk, en kan de actie altijd en overal plaatsvinden, het zou zelfs voor uw raam kunnen gebeuren. Het is dan ook niet toevallig dat sommige kijkers op sociale media opmerkten, dat de dansers hen deden denken aan de jongens en meisjes van vandaag in de wijk “Oeralmasj” in het noorden van Jekaterinenburg.

Het motief van de strijd tussen de twee clans verdwijnt uit de voorstelling. Het maakt niet (meer) uit tot welke families de straatvechters behoren, het is het concept van herhaling en onverbiddelijkheid van het theatraal ritueel dat hier een centrale rol speelt. Een tragedie staat op het punt te gebeuren en de geliefden zullen vandaag sterven, maar daarna zal iedereen naar huis gaan. Morgen zal een nieuwe repetitie beginnen en het verhaal zal zich opnieuw herhalen vanaf het begin. Met uitstekende prestaties van Ekaterina Sapogova als Juliet en Alexandr Merkushev als Romeo, creëerde de choreograaf, Vyacheslav Samodurov, een intrigerende en verrassend moderne choreografische taal die put uit klassieke bewegingen, maar ook uit pantomime, om de gevoelens en het drama het beste uit te drukken.