De geschiedenis van Europa is voor een groot deel bepaald door de leden van één eeuwenoud geslacht: het huis Habsburg. In De Habsburgers vertelt historicus Martyn Rady het episch verhaal van een bijna duizend jaar durende dynastie en de schepping en ineenstorting van een oppermachtig rijk.
De Habsburgers waren de legendarische dynastie in Oostenrijk en Europa. Meer dan 600 jaar, schreven ze geschiedenis. Vanaf de 13de eeuw tot 1918 regeerden de Habsburgers over Oostenrijk. Van 1438 tot 1806 behoorden bijna alle keizers van het Heilig Roomse Rijk tot het huis Habsburg. Leden van de familie regeerden eeuwenlang over Oostenrijk, Bohemen en Hongarije. In de 16de– en 17de eeuw heerste het geslacht over Spanje en Portugal, en in de 19de eeuw over het groothertogdom Toscane en andere delen van noordelijk Italië. Van 1482 tot 1581 regeerden de Habsburgers ook over de Nederlanden en tot 1795 over de Zuidelijke Nederlanden.
Over meer dan 600 jaar heeft de familie veel interessante persoonlijkheden voortgebracht, niet alleen in de politieke arena, maar ook als wetenschappers, geestelijken of mecenassen van de kunst, onder wie de natuuronderzoeker aartshertog Ludwig Salvator, muziekliefhebber Leopold I, of de eerste ‘media professional’ (‘Medienprofi’), Maximilian I. En, wat zou Wenen zonder Schönbrunn en de Hofburg, Bad Ischl zonder de keizerlijke Villa of Trieste zonder het kasteel Miramare zijn?
Na het einde van de monarchie werd de historiografie lange tijd nationaal en ideologisch beïnvloed. Meer dan 100 jaar later hebben steeds meer historici aandacht voor het geheel. Het heeft niets met nostalgie te maken, om te constateren dat de Donau-monarchie het ideaal kader vormde om 14 en meer nationaliteiten, ontwikkelingsruimte te geven. Haar ondergang was zeker niet onvermijdelijk, vooral omdat er vóór 1914, geen aanwijzing was voor revolutie. De Mährische Ausgleich van 1905 was exemplarisch voor de oplossing van het nationaliteitenprobleem en had stap voor stap in Oostenrijk kunnen worden geïmplementeerd. Maar het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog zorgde voor het einde van de eeuwenoude eenheid.
Desondanks omschrijven historici de Habsburgers vaak als de heersers van een wankel en onsamenhangend keizerrijk. Rady bewijst het tegendeel en toont ons hoe de Habsburgers zichzelf beschouwden als beschermers van de Rooms-Katholieke Kerk, beschermheiligen van de wetenschap en bewakers van de vrede. Het resulteerde in een complete geschiedenis van een bijzondere dynastie die Europa én de wereld voor altijd veranderde.
Na de Inleiding: Een keizerlijke bibliotheek, vertelt Rady over de beginperiode, Schloss Habsburg, Het Heilig Roomse Rijk en Frederik III. Daarna vervolgt hij met Maximiliaan en Karel V, Senor del Mundo, Hongarije, Bohemen en de protestantse uitdaging, Filips II: de Nieuwe Wereld, religieuze wrijving en koninklijke incest, Don Juan en de galeien van Lepanto, en Rudolf II en de alchemisten van Praag. De eeuwen van de Barok en de Verlichting worden voorgesteld met Ferdinand II, het Heilig Huis en Bohemen, De Dertigjarige ‘Wereldoorlog’, Maria Theresia, kooplieden, botanisten en vrijmetselaars, Aartshertoginnen en de Oostenrijkse Nederlanden. In de derde grote historische periode vertelt hij over Metternich, de Radetzkys mars, Frans Jozef, Sisi en Hongarije, Maximiliaan van Mexico, het jubileum van 1908, en ten slotte over Frans Ferdinand en Bosnië, de Wereldoorlog en de ontbinding. Kaarten tonen Zuidelijk Zwaben, ca. 1200, het Habsburgs gebied in Europa, 1555 en de Habsburgse bezittingen in 1600, het Habsburgs gebied in Midden-Europa, 1648 en Oostenrijk-Hongarije in 1914. Een meesterwerk!
Martyn Rady (°1955) is hoogleraar Centraal-Europese geschiedenis aan de School of Slavonic and East European Studies (SSEES), University College London. Hij was van 1995 tot 2009 directeur van Hughes Parry Hall van de University of London. Na het verlaten van Hughes Parry verhuisde hij naar Ramsgate, Kent. Terwijl hij in de jaren ’80 leraar was aan de Mill Hill School, schreef Rady verschillende boeken, waaronder over keizer Karel V (Longman, 1987). Hij verhuisde in 1990 naar SSEES, waar hij eerder promoveerde en boeken en artikelen publiceerde, voornamelijk over de geschiedenis van Roemenië en Hongarije. Zijn voornaamste interesse is de Hongaarse rechtsgeschiedenis en het vertalen van teksten, meest recentelijk van de Gesta Hungarorum. In 1996 werd hij verkozen tot voorzitter van SSEES Academic Assembly en tussen 2003 en 2008, was hij hoofd van de afdeling Geschiedenis van SSEES. In 2004 werd hij erelid van de Modern Humanities Research Association, werd in 2004 benoemd tot hoogleraar Centraal-Europese geschiedenis, en kreeg in 2015 de vaste Masaryk-leerstoel.
Martyn Rady, De Habsburgers, de opkomst en ondergang van een wereldmacht 448 bladz. uitg. spectrum ISBN 9789000359899