De Balkan of Zuidoost-Europa is een cultuurhistorische regio, gevormd door drie grote beschavingen, de Byzantijnse, de Osmaanse en de West-Europese van de Verlichting. In “De Balkan, een geschiedenis” beschreef Raymond Detrez hoe de orthodox-christelijke erfenis van Byzantium zich in het islamitisch Osmaans Rijk min of meer kon handhaven. Nu heeft hij het over de Balkan in de pre-Osmaanse, Byzantijnse periode. 
Onder Osman I werden de Turken verenigd in het nieuw Ottomaanse Rijk. De provincies in Azië werden uiteindelijk alle aan de Turken verloren, terwijl de Serviërs en Bulgaren de overgebleven gebieden in Europa veroverden. Tegen het einde van de 15de eeuw had het Ottomaanse Rijk een stevige greep op Anatolië en de Balkan gekregen. Tussen 1321 en 1357 vonden er in Byzantium nl. burgeroorlogen plaats. De ene troonpretendent koos steun bij de Serviërs en de andere bij de Ottomanen. Deze strijd eindigde uiteindelijk met een directe confrontatie tussen beide partijen tijdens de Slag op het Merelveld in Zuid-Servië, in 1389. De Ottomanen wonnen de slag en maakten de Serviërs tot vazal. Met deze overwinning kregen de Turkse Ottomanen toegang tot de Balkan en Centraal-Europa.
Na de Slag op het Merelveld heersten de Ottomanen over het grootste gedeelte van de Balkan. Fatih Sultan Mehmet II (1432-1481) (foto) voerde naast titels als kalief en sultan ook die van Romeins keizer en ook zijn opvolgers zagen zichzelf tot de val van de Ottomanen in het begin van de 20ste eeuw, als de werkelijke opvolgers van het Byzantijnse Rijk. Op de Balkan breidde hij het Turks gebied uit tot Belgrado, dat in 1456 werd belegerd. Ondertussen hadden de Donauvorstendommen Walachije, (een vorstendom in het huidige Roemenië, het vroegere Dacië), en Moldavië, (een vorstendom dat nu in delen van Roemenië, Moldavië en Oekraïne ligt), veel orthodoxe vluchtelingen opgevangen, onder wie ook leden van de Byzantijnse adel. 
Rond 1350 hadden de Osmaanse Turken heel Klein-Azië veroverd, en ook in Europa rukten volken op, zoals de Bulgaren en de Slavische volkeren uit Thracië (volgens de Griekse mythologie was de zingende Orpheus afkomstig uit Thracië), en Illyrië, de kuststrook van het vroegere Joegoslavië en het huidige Albanië. Het Groot-Bulgaarse Rijk bv. was een rijk dat bestond van de 6de– tot de 10de eeuw in Zuid-Rusland, ten noorden van de Kaukasus. Begin van de 15de eeuw bedreigden de Turken ook het Europees grondgebied van de Byzantijnen, tot ze in 1453 uiteindelijk de hoofdstad Constantinopel veroverden.
Dit boek gaat over de voor velen eerder onbekende geschiedenis van de Balkan in de pre-Osmaanse, Byzantijnse periode. Het is dus niet zozeer een geschiedenis van Byzantium en het is ook geen geschiedenis van heel Byzantijns Europa, want daartoe behoorde ook Rusland, dat in dit boek buiten beschouwing blijft. Dit boek gaat over wat daaraan voorafging. Dit is een geschiedenis van de middeleeuwse Balkanstaten, die zich vormden op wat ooit Oost-Romeins en later Byzantijns grondgebied in Europa was, en die kunnen worden beschouwd als de voorlopers van de moderne Balkanstaten en de moderne Zuidoost-Europese landen. In het bijzonder gaat dit boek in op de unificerende manier waarop Byzantium op het ontstaan en de ontwikkeling van deze middeleeuwse staten heeft ingewerkt en waarop de Byzantijnse orthodox-christelijke gemeenschap, ondanks of dankzij de Osmaanse overheersing, nog eeuwenlang de val van Constantinopel in 1453 heeft overleefd.
De auteur heeft het o.a. over het schiereiland van de Haimos (in de oudheid stond de Balkan met het gebergte, “Stara Planina”, (“Oude Berg”), bekend onder de naam Haemus), de Byzantijnse instellingen en de Byzantijnse kerk, de vroegste Slavische staten, (de Byzantijns oosters-orthodoxe kerk werd verspreid onder de Zuid-Slaven en later ook onder de verder naar het oosten wonende oostelijke Slaven), de Byzantijnse reconquista en de vierde kruisvaart. Verder leest u over het Tweede Bulgaars Rijk (tot het midden van de 13de eeuw was het Tweede Bulgaars Rijk een grote macht op de Balkan), nieuwe staten op de westelijke Balkan, de verbrokkeling en de opmars van de Osmanen, “Byzance après Byzance” (naar Nicolae Iorga) en de Romeinse gemeenschap. Onontbeerlijk om de geschiedenis van Europa te begrijpen en te duiden. Schitterend. Zeker lezen!
Raymond Detrez (°1948) was hoogleraar Oost-Europese geschiedenis en cultuurgeschiedenis en cultuurkunde van Griekenland aan de Universiteit Gent en doceerde Geschiedenis van de Balkan aan de KU Leuven. Hij was producer bij Radio 3 en publiceerde als internationaal erkende autoriteit binnen zijn vakgebied, in binnen- en buitenland, over religieuze en nationale identiteit en gemeenschapsvorming op de Balkan en over actuele politieke problemen in de regio, o.a. over Macedonië en Bulgarije.
Raymond Detrez Byzantijns Europa, Een geschiedenis 420 bladz. uitg. Houtekiet ISBN 9789089248411