Brexit heeft eens te meer duidelijk gemaakt dat de verhouding van Amerika en Engeland behalve hartelijk ook gecompliceerd is. Terwijl Boris Johnson ervan uitgaat dat hij snel een handelsakkoord met Amerika kan sluiten, is Donald Trump (die Brexit overigens toejuicht) dat niet zomaar van plan. Beide landen bevinden zich sinds enige tijd op het populistische pad, en dat baart Ian Buruma grote zorgen.Vanuit de onverwachte wending die de politiek van beide landen de laatste jaren genomen heeft, vraagt hij zich af hoe hun verhouding in het recente verleden is geweest. Hij gaat de relatie tussen de landen na, maar vooral ook de persoonlijke verhouding tussen de Britse premiers en de Amerikaanse presidenten te beginnen bij Churchill en Roosevelt. Maar ook tussen Kennedy en MacMillan, Reagan en Thatcher, Bush en Blair, en ten slotte Johnson en Trump. Dat resulteert in een schitterende serie karakterschetsen vol veelzeggende details en anekdotes. Het boek is een masterclass in politieke diplomatie en psychologie. Buruma roept een fascinerend beeld op van de ups en downs in de betrekkingen tussen een groot wereldrijk en een land dat het ooit was – en maar moeilijk kan accepteren dat het dat niet meer is.In 1945 werd West-Europa bevrijd door de Engelsen en de Noord-Amerikanen. Het VK en de VS waren toonbeelden van vrijheid, openheid en democratie. Na brexit en de verkiezing van Donald Trump is weinig meer over van dat beeld. Hoe is het zover gekomen? Waarom worden beide landen nu bestuurd door leiders die alles waar Churchill en Roosevelt voor hebben gestreden met voeten treden? Buruma tekent een fascinerend beeld van de Anglo-Amerikaanse wereld in verval, en hoe een roemrijk verleden kan leiden tot de problemen van vandaag.

“De naoorlogse orde, die in de Koude Oorlog zijn vaste vorm kreeg”, zo lezen we, “is door Groot-Brittannië en de Verenigde Staten geschapen om democratieën tegen hun despotische vijanden te beschermen. Er werden ook heel wat uiteenlopende anticommunistische despoten gesteund, maar zolang ze in Anglo-Amerikaanse belangen dienden werd dat in Washington en Londen over het algemeen als een noodzakelijke vorm van hypocrisie gezien.”

“Dit boek is geen verhaal over instituties”, zo stelt de auteur. “Ik heb ervoor gekozen”, schrijft hij, “om over de ontwikkeling en erosie van een idee te schrijven, over de Anglo-Amerikaanse mythe waarmee in ben opgegroeid. Alle Amerikaanse en Britse leiders zijn beïnvloed door de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, zelfs degenen die nog niet waren geboren op het moment dat Roosevelt en Churchill het Atlantisch Handvest opstelden. Het verhaal van deze leiders en van hun onderlinge relaties is ook het verhaal van hun respectieve landen en van de manier waarop ze de rest van de wereld hebben beïnvloed, zowel in het Westen als het Oosten.”Het verhaal over het oorlogsbondgenootschap dat met de onmiskenbare hulp van Stalins Rode Leger, Hitler heeft verslagen en na meer dan een halve eeuw vrede en welvaart in het Westen, eindigde in de brexit, stemt tot treurigheid. Ondanks al hun gebreken werden Groot-Brittannië en de Verenigde Staten ooit als een lichtend voorbeeld van openheid, liberalisme en ruimdenkendheid gezien. Beide Engelstalige landen voldeden zeker niet altijd aan deze idealen, maar boden wel hoop voor wat de in Hongarije geboren schrijver Arthur Koestler ooit ‘de inwendig gewonde veteranen van het totalitair tijdperk’ noemde.Inmiddels hebben de internationalistische idealen die waren vastgelegd in het Atlantisch Handvest – misschien slechts voorlopig – plaatsgemaakt voor populistische hetzes tegen immigranten, een vechtscheiding tussen Groot-Brittannië en Europa, en een Amerikaanse president die een grote muur bouwt om asielzoekers en immigranten buiten de grenzen te houden. “The Churchill complex, The Curse of Being Special, from Winston and FDR to Trump and Brexit”, over de Brits Amerikaanse betrekkingen van Winston Churchill en F. D. Roosevelt tot en met Boris Johnson en Donald Trump, werd vertaald door Arthur wevers. Zeker lezen!

Ian Buruma (°1951) (foto) is een wereldberoemd essayist, historicus en Azië-deskundige van Nederlandse bodem. Hij schrijft voor The New Yorker en NRC Handelsblad, en werkte mee aan documentaires voor de BBC en CNN. In 2008 ontving Buruma de Erasmusprijs, en in 2018, De Gouden Ganzeveer. Hij schreef onder meer Occidentalisme (2004), 1945 (2013), Hun beloofde land (2016) en Tokio Mon Amour (2018). Momenteel is hij hoogleraar Democracy, Human Rights and Journalism aan het Bard College in New York.Ian Buruma Het Churchillcomplex, opkomst en ondergang van de Anglo-Amerikaanse orde 367 blz. uitg. Atlas Contact