“Alfred Nobel” is het fascinerend verhaal van een man en zijn tijd. Gelauwerd biograaf, Ingrid Carlberg, beschreef het indrukwekkend en onwaarschijnlijk leven van de man die zijn naam zou verbinden aan de beroemdste en belangrijkste prijs ter wereld. Tegelijkertijd is deze biografie ook een zinderende weergave van het Europa van de 19^de eeuw, de politieke ontwikkelingen, literaire rijkdom en geniale wetenschappers.De bekroonde auteur en journaliste, Ingrid Carlberg, schreef het verbazingwekkend verhaal van de man achter de grootste prijs uit de geschiedenis: de Zweedse chemicus en industrieel, Alfred Nobel (1833-1896) (foto). Maar, de man die rijk werd door explosieven, schreef in het geheim ook poëzie en droomde van vrede op aarde (hoofdstuk 15 “De tijd van broedertwisten, liefdescrises en vredesdromen”). We volgen Nobel vanaf zijn armoedige peuterjaren in Stockholm, via zijn gang door Europa in het kielzog van zijn vader, en zien hoe hij als ondernemer, alle kansen aangreep die hem werden geboden. Hij vond het dynamiet uit, met alle consequenties van dien, en predikte vervolgens vrede. Hij ambieerde een literaire carrière, schreef poëzie in het Engels en een toneelstuk “Nemesis”, gebaseerd op het verhaal van Beatrice Cenci, een Italiaanse edelvrouw, die geëxecuteerd werd na het complot om haar vader in 1598 te vermoorden, maar net als zijn liefdesleven, kwam ook die niet van de grond. Nobel was een gepijnigd mens in een wervelende tijd, zo blijkt.Met precisie en in detail, portretteerde ze Alfred Nobel en de wereld om hem heen. Het is een levend verhaal dat Alfred volgt vanaf de arme kinderjaren in Stockholm via het 19^de-eeuws Europa, tot zijn beroerte in San Remo op 10 december 1896, doorheen familieruzies en liefdesverdriet, successen en verraad. Het bitter drama over het testament en de komst en toekomst van de prijzen, vormen de rode draad van het boek. Nobel is een bruisende familiekroniek, waarin Alfreds dramatisch leven ook in zijn wetenschappelijke, literaire en politieke context wordt geplaatst naar de disciplines, natuurkunde, scheikunde, geneeskunde, letterkunde en de vrede, die hij voor zijn prijzen selecteerde.Alfred Nobel werd in 1833 in Stockholm geboren en groeide op in benarde omstandigheden, nadat zijn vader, de ingenieur, architect, uitvinder en industrieel, Immanuel, failliet ging. Immanuel ging naar Sint-Petersburg en begon te experimenteren met explosieven. Hij bouwde een zeemijn die de belangstelling van de tsaar wekte en werd zo succesvol dat hij met zijn gezin daarheen kon verhuizen. (hoofdstuk 4 “Ik heb met de tsaar gesproken over Nobels experimenten”). Alfred was toen negen jaar oud en zou meer dan 20 jaar in Sint-Petersburg wonen, waar hij de opkomst en ondergang van het bedrijf Nobel & Söner meemaakte (er was een periode dat ze meer dan duizend werknemers hadden), voor hij terugkeerde naar Zweden (hoofdstuk 6 “Geleidelijk afscheid van Rusland”).Daar bleef hij experimenteren met nitroglycerine. Hij creëerde een nieuwe “onschadelijke”, explosieve olie, “Nobels sprängolja”, die echter in september 1864, in het bedrijfslaboratorium in Heleneborg aan het Mälarmeer bij Stockholm, een ramp veroorzaakte. De stof explodeerde en zes mensen overleefden het niet, onder wie Alfreds 20-jarige broer, Emil. Uiteindelijk slaagde Alfred erin de nitroglycerine te beheersen door het o.a. te vermengen met diatomeeënaarde, en vond het dynamiet uit, (hoofdstuk 11 “Een nieuwe springstof in wording” en hoofdstuk 12 “De honger naar dynamiet neemt toe”). Zo werd Nobel schatrijk. Naast mijnbouwbedrijven waren nl. ook wapenfabrikanten de grote afnemers. Later werd het gruwelijk Zyklon B, bestemd voor de gaskamers, op een soortgelijke wijze geproduceerd …Alfred Nobel woonde vervolgens een aantal jaren in Hamburg, voor hij een huis kocht in Parijs, waar hij 20 jaar woonde. Tegen het einde van zijn leven deelde de kosmopolitische polyglot zijn bestaan tussen zijn villa, “Mijn nest” (foto), in San Remo en Bofors in Värmland, maar zijn leven werd vaak ontsierd door patentgeschillen, zakelijke geschillen en ruzies met zijn 3 broers.

Ingrid Carlberg, die in haar boek niet alleen een beeld schetst van Alfred Nobel maar ook van de tijd waarin hij leefde, beschrijft niet allen het leven dat hij leidde, maar ook hoe Alfred Nobel eigenlijk wilde leven. Hij verlangde nl. naar een intellectuele vrouw met wie hij zijn gedachten kon delen (hoofdstuk 13 “Moge God Alfred zegenen met een lieve vrouw!”), schreef fictie en droomde ervan om schrijver te worden (hoofdstuk 3 “Heen en weer geslingerd tussen romantiek en verlichting”).Het boek opent en eindigt met het relaas over bittere strijd om zijn wil (proloog en hoofdstuk 21, “Het patentschandaal, de luchtballon en het laatste testament”), gevolgd door de woede van de familieleden dat het grootste deel van het enorm fortuin was opgesloten in een fonds, waarvan de rente als een jaarlijkse prijs, zou worden verdeeld onder “degenen die het afgelopen jaar de mensheid het grootste goed hebben gedaan”. Nobel bepaalde nl. in zijn testament dat van de rente van zijn kapitaal van circa 32 miljoen Zweedse kronen, elk jaar op zijn sterfdag (10 december), vijf Nobelprijzen moesten worden uitgereikt. Hiertoe moest de Nobelstichting worden opgericht.Ingrid Carlberg combineert het wetenschappelijke van de onderzoeker met narratieve journalistiek. Het boek is gebaseerd op een aantal nieuwe en tot nu toe onbekende bronnen. Carlberg heeft in vijf landen in archieven gedoken en zich door duizenden privébrieven heen gewerkt. Haar boek is daarmee het eerste volledig verhaal over de achtergronden van de Nobelprijs. Ze heeft veel voorheen onbekend materiaal gevonden in verschillende archieven, niet alleen in Zweden maar ook in andere landen waar Nobel werkte. Het voorheen sterk geretoucheerd beeld van Nobel heeft nieuwe, scherpere contouren gekregen en de onbekende aspecten van zijn leven werden door haar opgevuld met gedetailleerde inhoud. “Nobel. Den gåtfulle Alfred, hans värld och hans pris” werd uit het Zweeds vertaald door Geri de Boer. Een uitzonderlijk interessante uitgave.Ingrid Carlberg (°1961) is journaliste en auteur. Ze studeerde politicologie en economie, en legde zich daarna toe op haar journalistieke carrière. In 2008 ontving ze voor haar boek, “Pillret, reportagebok om antidepressiva läkemedel” (“De pil, reportageboek over antidepressiva”) (foto), de Guldspade, de Zweedse prijs voor de beste onderzoeksjournalistiek. In 2012 ontving ze de Augustprijs voor haar biografie van de Zweedse diplomaat, Raoul Wallenberg, die in de Tweede Wereldoorlog, duizenden Hongaarse joden redde. Ook haar boek, “Alfred Nobel”, werd genomineerd voor de Augustprijs.

Ingrid Carlberg Alfred Nobel, het verhaal van een man en zijn tijd 640 bladz. uitg. De Bezige Bij ISBN 9789403104010