Beleef de live uitvoering van één van Haydns meesterlijke ‘Londense’ symfonieën die de Engelse hoofdstad versteld deed staan, en de epische Nelson Mis, waarin het prachtig koor en solisten van de Händel en Haydn Society, het orkest vergezellen in dit eerbetoon aan de heroïsche admiraal. 
Nadat prins Nikolaus Esterhazy in september 1790 overleed en zijn opvolger Paul Anton II de paleiskapel had ontbonden, verhuisde Haydn naar Wenen en tekende begin december een contract voor zes nieuwe symfonieën met de violist en concertondernemer, Johann Peter Salomon. Salomon organiseerde nl. reeds jarenlang met succes, zijn eigen reeks abonnementsconcerten in Londen. Die concerten waren gespreid over twee jaar, aangezien het concertseizoen in Londen beperkt was tot de lente. Het abonnement voor deze concertreeks omvatte elk twaalf concerten, die plaatsvonden tussen maart en juni 1791 en tussen februari en mei van het daaropvolgend jaar. In deze concertreeks waren Haydns werken, naast de symfonieën, een opera en enkele kleinere werken, een attractie.
Begin januari 1791 kwamen Haydn en Salomon in Londen aan. Haydn was toen 58 jaar. De belangrijkste redenen voor de reis waren enerzijds de goede zakelijke vooruitzichten en de ontbinding van de paleiskapel in Esterhazy. Haydns aankomst in Londen werd door de Londense pers gevierd als een openbaar evenement. Haydn was nl. reeds van vóór 1791 in Engeland bekend, vooral in Londen. Van 6 tot 8 juli 1791 verbleef Haydn in Oxford, waar hij de titel van eredoctor kreeg. Hij had al zijn Symfonie nr. 92 gecomponeerd, die waarschijnlijk bij deze gelegenheid in 1788 werd uitgevoerd. Het eerste verblijf in Engeland eindigde op 3 of 4 mei 1792, het tweede duurde van begin januari 1794 tot augustus 1795. De symfonieën nrs. 93-98 werden gecomponeerd voor de concerten die Salomon organiseerde tijdens zijn eerste verblijf in Engeland. De nrs. 99-104 waren bedoeld voor zijn tweede verblijf in Engeland, de nrs. 102–104, meer bepaald voor de “Opera Concerts”. In deze symfonieën gecomponeerd voor zijn tweede reis naar Londen, gebruikt Haydn voor de eerste klarinetten.
De Symfonie nr. 100, voltooid in 1793 of 1794, bekend als de “Militaire”, was de achtste van Haydn Londense symfonieën, die hij componeerde naar aanleiding van zijn twee bezoeken aan Londen. Haydn componeerde dus zijn Symfonie nr. 100 als onderdeel van zijn tweede reis naar Londen. De hoekbewegingen zijn waarschijnlijk kort na zijn aankomst in Londen gecomponeerd, terwijl de midden bewegingen nog in Wenen werden gecomponeerd. De symfonie ging op één van de “Salomon’s Concerts” in de Hanover Square Rooms (foto) in Londen, in maart 1794, in première. De titel “Militaire symfonie” stond niet op de handschrift, maar Haydn gebruikte hem wel tijdens het concert op 4 mei 1795, waar ook zijn symfonie nr. 104 in première ging.
De bijnaam “Militaire Symfonie” kwam door de bezetting. De titel verwijst nl. naar de tweede en vierde bewegingen, waarin de associatie van een militaire band ontstaat door het gebruik van pauken, triangel, cimbalen en grote trom. De tweede beweging bevat daarenboven ook een trompet sonnerie. Dit type muziek ontstond na 1720, na verschillende Turkse oorlogen in Venetië en Oostenrijk. Het werd beïnvloed door de militaire bands (foto) van de Janitsaren (Turkse voettroepen) en was vooral in Wenen populair als “Turkse muziek” of Janitsarenmuziek. Maar, bij de eerste uitvoering associeerde het publiek Haydns muziek waarschijnlijk meer met de gewapende conflicten in Frankrijk dan bij de historische terugblik op de Turken. Er waren toen nl. talrijke Franse vluchtelingen in Londen. 
De “Militaire”, tweede beweging was afgeleid van de reeks variaties uit het Allegretto van zijn Concerto voor Lira Organizzata (Orgelleier of Vielle Organisée) (foto) in G, Hob. VIIh / 3, dat Haydn in 1786-1787, componeerde voor Ferdinand IV, koning van Napels. Haydn voerde tijdens zijn Londense concerten trouwens ook andere werken uit die hij oorspronkelijk componeerde voor koning Ferdinand, waarbij de lira’s dan vervangen werden door een fluit en een hobo.
De Missa in d, Hob. XXII:11 kreeg in 19de eeuw de naam “Nelsonmis”, toen men specifieke gebeurtenissen wilde verbinden aan de mis. Tijdens de compositie van de mis versloegen de Britten nl. in de zomer van 1798, onder leiding van Nelson, de vloot van Napoleon in de Slag bij Aboukir. Deze gebeurtenis werd verbonden met de mis van Haydn. Het gebruik van trompetten in het Benedictus zouden de symbolische verklaring van Nelsons overwinning zijn. Maar het nieuws van de overwinning bereikte Oostenrijk pas in september, nadat Haydn de mis al had voltooid. Twee jaar later bezocht Admiraal Nelson Prins Esterházy in Eisenstadt, in gezelschap van de diplomaat, vulkanoloog en archeoloog, Sir William Hamilton en Lady Emma Hamilton, Sir Williams echtgenote en Nelsons minnares.
Het gezelschap woonde een uitvoering van de mis ter ere van hen bij, en mogelijks ook van het Te Deum in C. Nelson zou Haydn zijn gouden zakhorloge hebben gegeven in ruil voor de pen waarmee Haydn componeerde. Lady Hamilton, een niet onverdienstelijke sopraan, vereerde Haydn sinds zijn bezoek aan Engeland en had nu de kans zich door hem te laten begeleiden op pianoforte. Haydn schonk haar het handschrift van een cantate voor sopraan en klavier “Lines from the Battle of the Nile”, die hij speciaal voor haar had gecomponeerd, dat een eerbewijs was aan Nelson. De schitterende solisten zijn Mary Bevan (sopraan), Sumner Thompson (bas), Jeremy Budd (tenor),Catherine Wyn-Rogers (mezzosopraan), Handel and Haydn Society, en het Handel and Haydn Society Chorus, o.l.v. Harry Christophers.
Haydn London Symphony No. 100 Nelson Mass Harry Christophers Mary Bevan Catherine Wyn-Rogers Jeremy Budd Sumner Thompson cd Coro COR16181
Stretto – Magazine voor kunst, geschiedenis, filosofie, literatuur en muziek.
Michel Dutrieue.
