De “Tragédie lyrique en cinq actes”, “Alcione”, uit 1706, op een libretto van Antoine Houdar de la Motte, was de laatste grote tragédie en musique tijdens het bewind van Louis XIV. “Alcyone”, was meer bepaald een spektakel, dat zich afspeelde in de overgang van de 17de– naar de 18de eeuw.
Uit de 17de eeuw ontleende de opera zijn mythologisch gegeven, zijn proloog ter ere van de koning, zijn hoge literaire kwaliteit en zijn kenmerken van een spektakel met decorwisselingen. Door de emotionele diepgang die de protagonisten ervaren, eerder gevoelig dan heroïsch, en in de expressiviteit van het orkest dat hen omhulde met een echt klankdecor, luidde de opera de 18de eeuw in. 
Gestructureerd, zoals alle muzikale tragedies, in de vorm van een proloog en vijf akten, werd “Alcyone” of “Alcione” bedacht door een succesvolle, jonge librettist, Antoine Houdar de La Motte (1672-1731) (foto), en Marin Marais, de beroemdste violist van zijn tijd. Het prachtig portret uit 1704 van Marais (foto) door André Bouys (1656-1740) werd destijds wijdverspreid in de vorm van een gravure. Op ongeveer vijftigjarige leeftijd was Marais net benoemd tot batteur de mesure (in moderne termen, de dirigent) van de Académie Royal, de toenmalige, Parijse Opéra. De première van “Alcyone” in februari 1706 was een belangrijke gebeurtenis, zowel voor de componist als voor de instelling zelf, die sinds 1673 was geïnstalleerd in het Théàtre du Palais-Royal, destijds de residentie van de hertog van Orléans, in wat nu de Conseil d’État is, en die ongeveer even groot was als de huidige Salle Favart, de thuisbasis van het Théâtre National de l’Opéra Comique.
In 1706 waren 19 jaren verstreken sinds het dramatisch overlijden van de voormalige directeur van de Opéra, Jean-Baptiste Lully, en de instelling bevond zich in een kwetsbare staat. In Versailles was plezier nl. al lang verdrongen door vroomheid. Onder invloed van Madame de Maintenon en Bossuet, verzoende de vorst zich met Rome voor hij Frankrijk meesleepte in de lange Spaanse Successieoorlog (1701-1713). Nieuwe opera’s werden daarom nog zelden aan het hof opgevoerd, en als ze al werden opgevoerd, was het niet noodzakelijk meer in aanwezigheid van de koning. De kwetsbare financiële situatie van het belangrijkste openbaar theater van het koninkrijk bracht de privilegehouders van de Opéra ertoe het management in handen te geven van contractmedewerkers, een dirigent/directeur, en een aantal sponsors. Het repertoire werd opengesteld voor Lully’s opvolgers en omarmde nieuwe lyrische formules, zoals het opéra-ballet, een toen reeds 10 jaar bestaand, onderhoudend genre, vertegenwoordigd door de componisten, Pascal Colasse, een sous-maître van de Chapelle royale, en André Campra.
Louis XIV was bij de eerste uitvoering van “Alcyone”, waarvan de proloog niettemin zijn macht prees, niet aanwezig. In navolging van de gewoonte van de afgelopen vijftig jaar werd de koning voorgesteld in de gedaante van Apollo, die zegeviert met een vredeshymne. Apollo beveelt vervolgens een mooie optocht om zijn overwinning te markeren en instrueert de muzen om het verhaal van de Alkioniden te vertellen, de godheden die waken over de kalmte van de oceanen, die zo essentieel was voor de welvaart van de Franse marine.
De vijf akten vertellen in vijf scènes het verhaal van de Alkioniden, of liever dat van hun ouders, ontleend aan boek XI van de “Metamorfosen” van Ovidius, de bron van talloze opera’s uit die periode, over Ceyx, koning van Trachis in Thessalië en de zoon van fosfor, de god van het licht, en Alcyone, de dochter van Aeolus, de god van de winden. Alcyone leidt de toeschouwers door een labyrint van passies die minder politiek en meer intiem waren dan mannelijke passies. Als dochter van een god die heerst over de elementen, verankerde ze het werk in het maritiem milieu. De houten stellages, toneelmachines en mechanismen voor het veranderen van decors, waren daarbij trouwens ontworpen door maritieme ingenieurs en technici.
Céyx, zoon van Eosphoros (de Morgenster), is koning van Trachis in Thessalië. Zijn vrouw, koningin Alcyone, was hetzij de dochter van Aeolus, meester van de winden, hetzij de dochter van Aiolos, de zoon van Hellen. Céyx ontvangt Heracles die op de vlucht is voor Eurystheus, een legendarische koning van Mycene en/of Tiryns. Heracles bedankt hem door hem te helpen de Dryopen, (een voor-Grieks volk (Pelasgen of Pelasgoi), voor de komst van de eigenlijke Hellenen), uit zijn koninkrijk te verdrijven. Eén van de zonen van Céyx, Hippasius, werd gedood tijdens de expeditie onder leiding van Heracles tegen koning Eurytos, waarna Céyx de leermeester werd van de kinderen van Hercules. Hij vertrouwde de kinderen toe aan Theseus, om ze te beschermen tegen de haat van Eurystheus. Céyx beschermde daarenboven ook Peleus, verbannen uit Aegina, wegens de moord op Phocos. 
Herakles was getrouwd met Megara en kreeg met haar een aantal zonen. Door toedoen van Hera werd hij op een dag door waanzin getroffen en vermoordde zijn kinderen. Om zichzelf te redden van de wraakgodinnen moest hij in dienst treden van koning Eurystheus van Mykene en alle taken verrichten die hij opgedragen kreeg. In opdracht van Eurystheus moest Herakles tien onmenselijk zware werken verrichten. Dat werden er uiteindelijk twaalf omdat hij, bij een van die werken (het doden van de Hydra) hulp had gekregen van iemand anders (volgens sommige bronnen Licymnius, volgens andere Iolaus), en voor een andere opdracht, het schoonmaken van de Augiasstal, betaald werd. Daardoor moest hij nog twee extra werken verrichten. Na eerst getrouwd geweest te zijn met Megara en Omphale, trouwde Herakles met Deianeira. Herakles stierf niet echt, maar werd onsterfelijk en onder de Olympische goden opgenomen. Zijn vierde en laatste vrouw was Hebe, de Godin van de Jeugd.
Het heterogeen publiek in de Opéra was minder terughoudend dan het koningshuis als het erop aankwam om vanaf de eerste avond, gewonnen te worden voor de decors van Jean Bérain en de opmerkelijke uitvoering onder leiding van de componist zelf. De beste zangers en dansers van het gezelschap sierden het podium, en in het orkest, zo helder verlicht als de rest van het theater, zat het beste orkest van Europa. Het bracht een veertigtal musici samen, van wie de meesten gereputeerde solisten en componisten waren. Marias’ inventieve, kleurrijke en gevarieerde partituur werd enthousiast ontvangen, omdat het verhaal onder meer een populair personage uit de mythologie bevatte, Peleus/Pelée, de vriend en ongelukkige rivaal van Ceyx, en ten minste één volksmelodie, die in de 3de akte tot het zeeliedenkoor werd omgezet. Toen “Alcyone” werd opgevoerd, waren de inkomsten dan ook veel hoger dan op andere avonden.
De heropleving van “Alcyone”, “une œuvre, très applaudie”, in de Opéra, getuigde van zijn blijvende populariteit, ondanks het feit dat de aard van muzikale spektakels in die tijd een verschuiving onderging naar dans en amusement. De heroplevingen in 1719, 1730, 1741, 1756, 1757 en 1771 van het werk, ondergingen veranderingen en inkortingen, waarvan de meeste in de proloog, maar de storm, met voor de eerste keer contrabassen in de opera, bleef een must. De storm als gegeven maakte reeds deel uit van van Lully’s “Alceste” in 1707, en de Storm van Marais werd geciteerd door Campra in “Les Fêtes vénitiennes” in 1710 en in “Télémaque” van Destouches (1715, la foire Saint-Germain). 
Een ander bewijs van de populariteit van “Alcione” waren de parodieën die gemaakt werden. Louis Fuzelier (1672/1674-1752), de librettist van Les Indes galantes, een opéra-ballet uit 1735 van Jean-Philippe Rameau, schreef in 1719, “L’Ami à la mode ou parodie d’Alcyone”, voor de acteurs en marionnetten van de Foire Saint-Germain, en in 1741 schreef Jean-Antoine Romagnesi, afkomstig uit Namen/Namur, bekend om zijn parodies, bouffonneries en arlequinades, een parodie, “Alcyone”, voor het Théâtre-Italien, dat getoonzet werd door Adolphe Benoît Blaise, de dirigent van “la Foire Saint-Laurent”, van “la Foire Saint-Germain”, en van de “Comédie-Italienne”.
Dat de stormscène een bijzonder succes kende, was vanwege haar vermogen om de ongebreidelde natuur weer te geven, iets waar Jean-Philippe Rameau ook naar streefde. Met zijn beschrijvende muziek promootte Marais een nieuwe visie. Voortaan zou muziek alles uitbeelden, met nieuwe instrumenten en een nieuwe manieren van spelen. Marais componeerde 4 opera’s, “Alcide ou Le Triomphe d’Hercule” (1693) (in samenwerking met Louis Lully, de oudste zoon van Jean-Baptiste Lully), “Ariane et Bacchus” (1696), “Alcyone” (1706) en “Sémélé” (1709). Kort na de eerste uitvoering van “Alcyone” in het Théâtre du Palais Royal in Parijs op 18 februari 1706, besloot Marin Marais de mooiste melodieën, waaronder het beroemd “Tempête” uit de 4de akte en de “Marche pour les Matelots” uit de 3de akte, samen te brengen in vier suites, “Airs pour les driades et les bergers”, “Airs pour les eoliens et les eoliennes”, “Airs pour les prêtresse et les magiciens”, en “Airs pour les matelots et les tritons”. (“Marais: Alcione – Suites des airs à joüer” (1706), Le Concert des Nations, Jordi Savall (Alia Vox AVSA9903)) (foto).
Het is deze creatieve vrijheid en deze betoverende kunst die tot leven wordt gebracht door Jordi Savall en het Concert des Nations, op historische instrumenten, en Louise Moaty, bijgestaan door Raphaëlle Boitel, in deze eerste Parijse theaterproductie van Alcyone sinds 1771. Magnifiek!
De solisten/personages zijn:
Lea Desandre (Alcione, sopraan) (foto)
Cyril Auvity (Ceix, tenor) (foto)
Marc Mauillon (Pelée, bariton) (foto)
Lisandro Abadie (Pan, Phorbas, bariton)
Hasnaa Bennani (Ismène, sopraan)
Hanna Bayodi-Hirt (Bergère, sopraan)
Antonio Abete (Tmole, bas)
Sebastian Mont (Apollon, tenor)
Maud Gnidzaz (Doris, sopraan)
Lisz Viricel (Céphise, sopraan)
Maria Chiara Gallo (Aeglé, mezzosopraan)
Yannis François (Le chef des matelots, bariton)
Gabriel Jublin (Phosphore, contratenor)
Benoît-Joseph Meier (Un suivant de Ceix, tenor)
Live opgenomen in de Opéra Comique in mei 2017, door Manuel Mohino, Harry Charlier en Ferdinand Niquet. Montage en Mastering, Manuel Mohino (Ars Altis).
Marin Marais Alcione Tragédie lyrique (1706) Le Concert des Nations Chœur et Orchestre Jordi Savall 3 cd AliaVox AVSA9939