Tigran Mansurian (°1939) is een vooraanstaande Armeense componist van klassieke muziek en filmmuziek. Hij is als componist van orkestwerken, kamermuziekwerken, koorwerken en vocale werken, die over de hele wereld worden gespeeld, een nationale kunstenaar van de Armeense SSR. Ontdek op deze cd zijn verfijnde kamermuziek.
Tigran Mansurian (foto) werd als zoon van Armeense ouders, geboren in Beiroet in Libanon. Zijn familie verhuisde in 1947 naar Armenië en vestigde zich in 1956 in Jerevan. Hij studeerde er eerst aan de Romanos Melikian Music School bij de Armeense componist, Edvard Baghdasaryan (1922-1987) (foto), en later aan het Yerevan Komitas Staatsconservatorium, waar hij vervolgens zelf muziekanalyse doceerde met speciale nadruk op hedendaagse compositie. Nog tijdens zijn studie componeerde hij verschillende werken van verschillende genres en won hij een prijs. Hij doceerde moderne muziektheorie aan het Conservatorium van 1967 tot 1986 en was de Rector van het Conservatorium van 1992 tot 1995. 
Zijn album “Monodia” werd genomineerd voor de Grammy Award 2005 voor “Best Instrumental Soloist Performance (with Orchestra)” en “Best Classical Contemporary Composition.” Hij ontving de presidentiële onderscheiding van Armenië voor het vereeuwigen van de herinnering aan de martelaren en voor het presenteren van de Armeense genocide aan de wereld door middel van zijn cd, “Requiem”. Deze werd bij de 60ste, jaarlijkse Grammy Awards in 2018, genomineerd in twee categorieën, “Best Contemporary Classical Composition” en “Best Choral Performance”. Mansurian componeerde tussen 1968 en 1980, ook filmmuziek.
Het compositorische oeuvre van Mansurian omvat orkestwerken, concerti voor strijkinstrumenten en orkest, strijkkwartetten, koormuziek, kamermuziek en werken voor solo-instrumenten. Hij noemt Komitas en Debussy onder de componisten die zijn werk het meest hebben beïnvloed. De opnames van zijn muziek op ECM New Series begon met Hayren (opgenomen in 2000), waar de muziek van Mansurian werd afgewisseld met die van Komitas, met Kim Kashkashian, Robyn Schulkowsky en Mansurian zelf als uitvoerders. Al snel volgde Monodia (opgenomen in 2001 en 2002), met Kashkashian, Jan Garbarek, het Hilliard Ensemble en het Münchener Kammerorchester. Ars Poetica (opgenomen in 2003) bevatte de koormuziek van Mansurian, gezongen door het Armeens Kamerkoor, en het Rosamunde Quartet nam in 2004 Mansurians Strijkkwartetten op. In Quasi Parlando (2012) speelde de Amsterdam Sinfonietta, met Patricia Kopatchinskaja en Anja Lechner als solisten. Mansurians Requiem, gewijd aan de nagedachtenis van de slachtoffers van de Armeense genocide, werd in 2016 opgenomen door de RIAS Kammerchor en het Münchener Kammerorchester.
Het Con anima-project, gezamenlijk bedacht door de violist Movses Pogossian en de altvioliste, Kim Kashkashian (foto), ter gelegenheid van de 80ste verjaardag van Tigran Mansurian, brengt een toegewijde cast van spelers samen om de kamermuziek van de grote hedendaagse componist van Armenië uit te voeren. De nadruk ligt op nieuwere stukken – alleen het derde strijkkwartet dateert uit de 20e eeuw – maar het werk van Mansurian heeft een tijdloze kwaliteit, die allemaal klinkt in de geest van zijn land. De werken van Mansurian zitten vol met betekenissen, afkomstig van Armeense ornamenten, schilderijen of stenen. Zijn muziek zelf voelt aan alsof ze uit steen is gehouwen. Het kan tegelijk oud en modern lijken, omdat het zorgvuldig de relaties tussen hedendaagse westerse compositie en de heilige en seculiere muziektradities van Armenië onderzoekt en onthult. Deze kenmerken zijn meteen duidelijk in Agnus Dei, gewijd aan de nagedachtenis van de Russische violist, Oleg Kagan. Hier zingen viool, klarinet en cello tegen een schaarse piano-achtergrond, in een stuk waarvan de vorm het typisch melos van Armeense spirituele muziek overbrengt.
Mansurian is een veelzijdige componist. De spirituele intensiteit, waar Mansurian om bekend staat, streeft naar een zuiverheid van klank en expressie, gebaseerd op de typische intervaliek van de traditionele, Armeense melodie en de traditionele en liturgische muziek van het land, zijn taal, poëzie, en prachtige landschappen. Maar onder dit alles schuilt een zeer kosmopolitische componist. Zijn composities gaan nl. ook in op de complexiteit van de geschiedenis van zijn land. “Sonata da Chiesa” is opgedragen aan de Armeense priester, componist, pianist, dudukspeler, zanger, koordirigent, volksliederenverzamelaar, musicoloog en dichter, Komitas Vardapet (1869-1935) (foto’s), een cruciaal belangrijke stem in de geschiedenis van de muziek van zijn land, en de Armeense genocide in 1915. Manusrians artistieke prestatie en Komitas’ tragedie resoneerden krachtig, zoals Kim Kashkashian en Tatevik Mokatsian duidelijk maken in hun ontroerende uitvoering.
Het Strijkkwartet nr. 3 werd in 1993 gecomponeerd als een bericht uit een geïsoleerd Jerevan in de nasleep van de Armeense onafhankelijkheidsstrijd, waarin de Armeense melodie dissonant wordt gedeconstrueerd. Het stuk eindigt met een gespannen en treurig adagio dat lijkt te zijn ontleend aan een spookachtige wereld van constant lijden. Zowel in goede als in de moeilijkste tijden, is Tigran Mansurian Armenië trouw gebleven. Titelstuk Con anima is geïnspireerd op Sjostakovitsj’ eendelig Strijkkwartet nr. 13, een Adagio, uit 1969/1970, opgedragen aan Vadim Borisovsky, de altviolist van het Beethoven Kwartet. In het strijksextet van Mansurian krijgt de eerste altviool een dominante rol, waarbij hij herhaaldelijk een melodie reciteert die vervlochten is met bijzondere oosterse motieven en aanstekelijke, ritmische figuren. 
Movses Pogossian (foto) en Kim Kashkashian (foto), voor wie het Strijktrio in 2008 werd gecomponeerd, spelen het werk hier samen met de celliste, Karen Ouzounian (foto). De drie bewegingen hebben een opvallend verschillend karakter. In de eerste wordt een melodie gedeeld tussen de drie instrumenten. In de tweede komt een folkloristisch thema naar voren, en vanwege zijn geconcentreerde muzikale gedachte, kan de langzame, derde beweging, vergeleken worden met Beethoven. Het programma op de cd eindigt met “Die Tänzerin”, gebaseerd op een Armeense volksdans. “Mijn dansers zijn bergbewoners”, zegt Tigran Mansurian. “Als ze dansen, draaien ze de bergtoppen de rug toe en hebben ze grote ruimtes voor ogen. Hun dans belichaamt de vreugde van het betreden en omcirkelen van deze ruimtes”.
Het Con anima-project werd tussen januari en april 2019 opgenomen op de UCLA School of Music in Los Angeles. De uitvoerders zijn Movses Pogossian, Varty Manoiuelian, viool, Kim Kashkashian en Teng Li, altviool, Karen Ouzounian en Michael Kaufman, cello, Tatevik Mokatsian en Steven Vanhauwaert, piano (foto), en Boris Allakhverdyan, klarinet. Een aanrader.
Tracklist:
Agnus Dei (2006)
Sonata da Chiesa (2015)
Con Anima (2006-2007)
String Trio (2008)
String Quartet No. 3 (1993)
Die Tänzerin (2014)
Tigran Mansurian Con anima cd ECM New Series 2687
