Dit boek biedt een handzame kennismaking met de Duitse geschiedenis, vanaf het begin van de Weimarrepubliek tot het einde van de Koude Oorlog. De 15 auteurs hebben het over de opkomst van het nationaalsocialisme en de val van de Muur in 1989, maar ook over minder bekende thema’s als de echo van het Duits koloniaal verleden in Afrika en de opvallende carrière van de Volkswagen Kever. De oorsprong van dit bijzonder interessant project lag bij de samenwerking tussen het Duitsland Instituut Amsterdam (DIA) en het tijdschrift Kleio.
De Duitse geschiedenis blijft onverminderd relevant voor de wereld van nu. Wie actuele gebeurtenissen in de Bondsrepubliek of de huidige verhoudingen in Europa wil begrijpen, wordt steeds geconfronteerd met erfenissen uit de 20ste eeuw. Dit boek behandelt de ‘korte’ 20ste eeuw van Duitsland. Ze eindigt nl. met de vreedzame revoluties en het einde van de Koude Oorlog in de jaren van 1989 tot 1991, na de Duitse eenwording in 1990. Dat wil zeggen dat de sindsdien verstreken geschiedenis van de ‘Berliner Republik’ buiten het bestek van deze bundel valt. Maar toch kleuren de jongste 30 jaar het beeld van het verleden veelvuldig. Bijvoorbeeld omdat ons perspectief met het verstrijken van die tijd is verschoven. Debatten over het Duits koloniaal verleden in Zuid-West-Afrika (het huidige Namibië), over ‘Duitsers als slachtoffers’ in 1945, of over de manier waarop er in het oosten van de Bondsrepubliek op de DDR wordt teruggekeken, zijn van jonger datum. Ze hebben aan het begin van deze eeuw het verhaal over de vorige veranderd, aangevuld en bijgesteld. Ook daarover berichten hoofdstukken in dit boek.
De auteurs zijn Patrick Dassen, Frits Boterman, Tom Menger, Moritz Föllmer, Krijn Thijs, Ruud van Dijk, Ton Nijhuis, Willem Melching, Bernhard Rieger, Hanco Jürgens, Jacco Pekelder, Christie Miedema, Marc van Berkel, Amieke Bouma en Christina Morina. Zij hebben het o.a. over De Herero-Nama-genocide en de herontdekking van het Duits koloniaal verleden, ideologische overtuigingen en individuele belangen in het Derde Rijk, de oprichting van de Bondsrepubliek, de vroege jaren van de DDR, de Bondsrepubliek en de Europese integratie (1952-1992), Ostpolitik, ontspanning en onderhandelen met de vijand (1963-1989), de omgang met het naziverleden in het Duits geschiedenisonderwijs, hoe de DDR van het toneel verdween, de verwerking van het DDR-verleden in het verenigd Duitsland, en over een politieke cultuurgeschiedenis van Duitsland sinds de jaren ‘80. In deze hoofdstukken maken academici hun expertise over deze gebeurtenissen toegankelijk voor een breder leespubliek. De bijdragen zijn kort en afwisselend, en kunnen afzonderlijk van elkaar gelezen worden, als vensters met een eigen uitzicht.
Enkele auteurs brengen klassieke vraagstukken uit de geschiedschrijving ter sprake, zoals de lessen die geleerd kunnen worden van de ondergang van de Weimarrepubliek in 1933, de mogelijke verklaringen voor het nationaalsocialisme en de radicalisering van delen van de Duitse studentenbeweging na 1968, anderen behandelen meer alledaagse onderwerpen, zoals de schijnbare normaliteit in het gedeelde Berlijn en de opvallende reputatie van de Volkswagen Kever. Bijzondere aandacht is er voor vragen over de Duitse omgang met het eigen verleden, de ‘Vergangenheitsbewältigung’ na de dictaturen van het Derde Rijk en de DDR, bijvoorbeeld in de rechtspraak, in politieke debatten en in het geschiedenisonderwijs. Voor wie verder wil lezen, is aan elke bijdrage een kort lijstje van aanbevolen literatuur toegevoegd. Een personenregister vergemakkelijkt het leggen van dwarsverbanden tussen de hoofdstukken.
In het post-tijdperk van Entnazifizierung, Schuldgefühl, Wiedergutmachung en Vergangenheitsbewältigung, van de Bundesgesetz zur Entschädigung für Opfer der nationalsozialistischen Verfolgung, van de al dan niet historisierbare Geschichtskultur en van het omgaan met Erinnerungskultur, en van de democratische Wiederaufbau op basis waarvan het Duits collectief geheugen een nieuwe, Duitse, culturele, nationale identiteit verzekert, kan het boek misschien bijdragen tot beter begrip van wat het vandaag betekent, Duitser te zijn. Zeker lezen.
Krijn Thijs is als historicus werkzaam bij het Duitsland Instituut Amsterdam, het Nederlands kenniscentrum op het gebied van het moderne Duitsland. Hij studeerde Geschiedenis aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en schreef daarna een proefschrift over het politieke gebruik van de Berlijnse stadsgeschiedenis in het Derde Rijk, de DDR en West‐Berlijn aan het Zentrum für Zeithistorische Forschung te Potsdam. Sinds 2009 is hij werkzaam bij het DIA. Hij begeleidt het DAAD-Graduiertenkolleg, organiseert workshops en lezingen en geeft onderwijs aan de Universiteit van Amsterdam (Geschiedenis, Duitslandstudies).
Krijn Thijs (red.) Duitsland 1918‐1991, Twintig vensters op een bewogen eeuw 320 blz. geïllustreerd uitg. Boom uitgevers Amsterdam ISBN 9789024437153
Stretto – Magazine voor kunst, geschiedenis, filosofie, literatuur en muziek.
Michel Dutrieue.
