In ‘Het wereldrijk van het Tweestromenland’, biedt Daan Nijssen een overzicht van de wereldrijken in het gebied tussen Eufraat en Tigris, in het eerste millennium v.Chr.
In 480 v.Chr. bracht de Perzische grootkoning Xerxes honderdduizenden soldaten vanuit heel het Midden-Oosten bijeen voor zijn invasie van Griekenland. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen, verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus, het Babylonisch Rijk tot bloei. Maar ook deze grootmacht moest in 539 v.Chr. plaats maken voor het Perzische Rijk, onder de legendarische koning Cyrus de Grote. Het Perzische Rijk breidde zich in snel tempo uit en raakte onder Xerxes slaags met de Grieken, precies 2500 jaar geleden. Een knap staaltje machtsvertoon dat diepe indruk maakte op de Grieken. De fascinerende vraag blijft: hoe kon één man zo veel mensen uit zo veel verschillende landen ertoe bewegen duizenden kilometers af te leggen en hun leven voor hem in de waagschaal te stellen?
Het wereldrijk waarover Xerxes regeerde was het resultaat van een ontwikkeling die bijna driehonderd jaar in beslag nam. Tussen grofweg 750 en 450 v.Chr. werden de koninkrijken, stadstaten en stammen in het Midden-Oosten tot een politieke eenheid gesmeed onder leiding van één grootkoning. Deze politieke eenheid werd in eerste instantie geleid door Assyrië, vervolgens door Babylonië en tot slot door Perzië. Op zijn hoogtepunt strekte het rijk zich uit van de Nijl tot aan de Indus en van de Donau tot aan de Syr Darya. In dit boek legt Daan Nijssen aan de hand van bronteksten, illustraties en kaarten uit hoe dit enorme en diverse gebied in zo’n korte tijd onder het gezag van één heerser kwam te staan.
De opkomst van Assyrië ging aan de Bijbelse koninkrijken Juda en Israël niet onopgemerkt voorbij. In een paar jaar tijd waren de Aramese en Neo-Hittitische vorstendommen in Syrië stuk voor stuk opgedoekt of tribuut plichtig gemaakt. Vriend en vijand waren het erover eens dat Tiglath-Pileser dit niet zonder goddelijke steun had kunnen doen en dat de overwonnen vorstendommen door hun beschermgoden verlaten waren. Het optreden van het Assyrische leger in Aram en Israël maakte grote indruk op de Judeeërs. Twee koninkrijken die eeuwenlang geduchte rivalen waren geweest van Juda, waren in drie jaar tijd bijna helemaal verwoest.
In dit boek dat veel kaarten en afbeeldingen bevat, wordt beschreven hoe de grootkoningen van Assyrië, Babylonië en Perzië zich in driehonderd jaar tijd meester maakten van deze oikoumene en het gebied dat we nu het Midden-Oosten noemen tot een politieke eenheid maakten. “Assyrië, Babylonië en Perzië moeten naar mijn mening niet worden gezien als drie losse koninkrijken, maar als één imperium dat slechts van heersende elite wisselde, met Mesopotamië als kernland. “Met de term ‘imperium’ doel ik bovendien niet alleen op het territorium waarover de grootkoning heerste”, schrijft Nijssen, “maar vooral op het gezag van deze grootkoning. Oftewel: zijn vermogen om blijvende gehoorzaamheid van de plaatselijke bevolking af te dwingen of in elk geval van de plaatselijke elite. Deze strijd om ‘het imperium’ is de rode draad van dit boek.” Een historisch meesterwerk. Zeker lezen.
Daan Nijssen (°1989) studeerde Oudheid aan de VU, waar hij zich specialiseerde in de geschiedenis van het Oude Nabije Oosten. Hij werkt nu als zelfstandig tekstschrijver en publicist met een immense eruditie, gespecialiseerd in de geschiedenis van het Oude Nabije Oosten en Centraal-Azië, de geschiedenis van ideologie en antropologie. Hij publiceerde onder meer in ‘Ancient History Magazine’, Ancient World Magazine en op Sargasso.nl.
Daan Nijssen Het wereldrijk van het Tweestromenland De opkomst van Assyrië, Babylonië en Perzië Uitgeverij Omniboek ISBN 9789401916561