Na de 5 Pianoconcerti en een eerste deel met symfonische werken vervolgt het label Capriccio nu met de uitgave van een dubbel cd, gewijd aan zijn werken voor strijkers en orkest van Pancho Vladigerov (1899-1978). Op één uitzondering na, werd het hele programma uitgevoerd door de zoon van de componist, Alexander Vladigerov, die op briljante wijze de werken van zijn vader verdedigde aan het hoofd van het uitstekend Bulgaars Nationaal Radio orkest.
Op deze dubbel cd staan de Concerti voor viool en orkest nr. 1 op.11 en nr. 2 op.61, de Burlesque voor viool en orkest op.14, de Bulgaarse parafrase op.18/1, “Horo”, voor viool en orkest, de Bulgaarse Rapsodie voor viool en orkest, “Vardar”, op.16, de Bulgaarse Suite op.21 voor viool en orkest, een Bulgaarse dans voor twee violen en strijkers, de Elegische Romance voor cello en orkest, en de Concert fantasie op.35 voor cello en orkest. 
De uitvoerders op deze opnamen opgenomen in 1970-1975, zijn Georgi Badev, Dina Schneidermann en Emil Kamilarov, viool, Ventseslav Nikolov, cello, het Bulgaars kamerorkest o.l.v. van Pancho Vladigerov zelf, en het Bulgaars Nationaal Radio Symfonie Orkest o.l.v. zijn zoon, Alexander Vladigerov (foto). Met deze uitgave blijft het Capriccio-label het orkestwerk van de Bulgaarse Pancho Vladigerov presenteren, een componist die geliefd is in zijn land, maar daarbuiten bijna onbekend is. Het initiatief is des te lovenswaardiger omdat deze post-romantische componist magnifieke muziek componeerde. Deze cd-serie (al zeven voor de drie delen) bestaat uit de remastering van een verzameling van ongeveer dertig 33 toeren platen, opgenomen door Balkanton in de jaren ‘70.
Deze uitgave is een gelegenheid om het opmerkelijk talent van de violist, Georgi Badev (1939-2015) (foto’s), te herontdekken. Deze Bulgaarse virtuoos, amper twintig jaar oud, werd zesde winnaar van de Koningin Elisabethwedstrijd in 1959 (de winnaar was toen Jaime Laredo), nadat hij het concerto van Tsjaikofski in de finale had gespeeld. Hij won daarna de eerste prijs in de wedstrijd in Montreal in 1966 en zijn carrière was gelanceerd. Op uitnodiging van Isaac Stern trad hij als solist op in de Verenigde Staten, maar ook in Londen, Moskou, Parijs en Rome.
Hoewel bijna 50 jaar van elkaar gescheiden, getuigden zowel het Vioolconcerto nr. 1 (1920) als het Vioolconcerto nr. 2 (1968), van voorname, welsprekende lyriek, grote virtuositeit en diepe expressiviteit. Toen hij zijn eerste concerto componeerde, stond de 21-jarige Pancho Vladigerov aan het begin van zijn Duitse periode, een periode waarin hij tot 1932 samenwerkte met de regisseur, Max Reinhardt. De eerste beweging, Moderato, komt vóór een Andante-cantabile, die de solist in staat stelt een buitengewoon delicate dialoog aan te gaan met het impressionistisch discours van het orkest. Een afsluitend Allegro belicht een ritme dat is ontleend aan een Bulgaarse volksdans. 
De première was in maart 1921 door Gustav Havermann en de Berliner Philharmoniker, o.l.v. Fritz Reiner. Het Concerto werd vervolgens herhaaldelijk uitgevoerd door Vladigerovs tweelingbroer, Lyuben (1899-1992) (foto), een getalenteerde violist. Hier schittert Georgi Badev en benadrukt hij de verfijnde accenten in een briljante stijl.
Dezelfde kleurintensiteit is terug te vinden in het Vioolconcerto nr. 2 uit 1968. Vijftig jaar na zijn eerste concerto, hanteerde Vladigerov (foto) opnieuw een vorm die lyrische elementen en populaire accenten verder benadrukte. De stijl is post-romantisch, maar op basis hiervan heeft de componist voor zichzelf een zeer aantrekkelijke persoonlijke taal opgebouwd. Een lange melodische lijn loopt door het hele oorspronkelijke Allegro-moderato, waardoor de viool een welsprekende virtuoze demonstratie krijgt, die verder weerklinkt in een Andante molto sostenuto, doorkruist van levendige, lyrische emotie. Dina Schneidermann creëerde dit concerto in april 1969, en speelde het later nog meerdere keren, o.a. voor deze opname, kort na de première, waarin ze liet horen dat juichende inspiratie, een van de fundamentele kwaliteiten was van de schriftuur van Pancho Vladigerov (foto).
Na de Burlesque (1922), een sonatebeweging met een inleiding en een coda, gebouwd op ritmische elementen uit Bulgaarse volksmelodieën, begon Vladigerov aan een reeks werken die de nationalistische geest en de kwaliteit van de lokale folklore verheerlijkte. Dit bereikte een hoogtepunt in de Bulgaarse Rapsodie, “Vardar”, uit 1922. Oorspronkelijk gecomponeerd voor viool en piano, is het de beroemdste compositie van Vladigerov. Er zijn trouwens meerdere versies van gemaakt voor verschillende instrumenten. De componist gebruikte hier een koraal, 5 jaar eerder gecomponeerd door zijn leraar, Dobri Christov (1875-1941) (foto), geïnspireerd door het Macedonisch volksliedje, “Vardar”. 
Gebouwd in de geest van de dans, eindigt dit melodieus genot in uitbundigheid. Wat betreft de Bulgaarse parafrase uit 1925, met als ondertitel “Horo”, is deze in dezelfde geest als “Vardar”, opgevat als een dans die, na een langzame introductie, verandert in een ritmische wervelwind. Deze pagina’s zijn een kans voor de solist om een vaak sprankelend spel, een stralende sensualiteit en een bedwelmende stijl te etaleren. Georgi Badev speelde dit alles met een gebaar dat tegelijkertijd nobel en licht, en lichtgevend was. Een prachtige violistische demonstratie, versterkt door een inventieve en verfijnde orkestratie, waarvan de kleuren en poëzie zeer goed tot uiting kwamen door het orkest onder leiding van de zoon van de componist.
Dina Schneidermann (1931-2016) (foto), perfectioneerde zich na haar studie in haar geboortestad, Odessa, bij de legendarische vioolpedagoog, Pjotr Stolyarsky (1871-1944) (foto), aan het Tsjaikofski Conservatorium in Moskou bij David Oïstrakh. Ze won twee wedstrijden, in Berlijn en Genève, en trouwde daarna met de Bulgaarse violist, Emil Kamilarov (1928-2007) (foto), die ze volgde naar Bulgarije. 
Het echtpaar (foto’s) trad regelmatig samen op (“Duo Deschka”) (foto), en richtte het Bulgaars Kamerorkest op. Dina Schneidermann speelde als soliste, vooral in Wenen, waar ze in het bijzonder werd geprezen voor haar uitvoering van het Vioolconcerto van Beethoven. Verschillende componisten, onder wie Kabalevski en Khatchaturian, hebben werk aan haar opgedragen. Met Vladigerov ervoer ze een actieve artistieke samenwerking. Op de tweede cd is het verfijnd spel van Dina Schneidermann en Emil Karmilarov te horen in de melancholische Bulgaarse Suite uit 1927. 
Ook schreef de componist voor haar en haar man, en als eerbetoon aan de oprichting van het Bulgaars Kamerorkest, een levendige Bulgaarse Dans voor twee violen en strijkers, een bewerking van de zevende dans, “Golyamo horo”, uit zijn Bulgaarse Dansen, op.23. Het echtpaar verliet Bulgarije in de jaren ‘80 en verhuisde naar Uppsala in Zweden, waar ze de rest van hun leven woonden. Dina Schneidermann bespeelde “Il Cannone Guarnerius”.
Twee composities voor cello en orkest, de enige die door Vladigerov voor het instrument zijn geschreven, maken dit programma voor strijkers compleet. De Elegische Romance uit 1917, een jeugdwerk, georkestreerd in 1941, en de Fantasia concertante uit 1948, evenzeer gecomponeerd in de makkelijk toegankelijke stijl van de componist, die expressieve diepte combineerde met emotie. De Fantasie biedt daarenboven de solist de gelegenheid om een warme virtuoze dialoog aan te gaan met het orkest. De solist is hier Ventseslav Nikolov (°1943) (foto), die, gesteund door Rostropovich en János Starker, vanaf zijn 14de jaar, Sjostakovitsj Celloconcerto nr. 1 speelde. Nikolov, een erkend pedagoog maar ook een beroemde schrijver, was een zeer gewaardeerde vertolker van Vladigerov, van wie hij met vurigheid de muziek speelde die aan hem werd toevertrouwd.
Dit derde deel van Vladigerovs oeuvre is net zo spannend als de eerste twee uitgaven. Het label Capriccio levert bijzonder waardevol werk door deze Balkanton-gravures uit de jaren ’70, die met de grootst mogelijke zorg zijn gerestaureerd, opnieuw uit te geven. Naast de herontdekking van deze bijzondere muziek, brengt het label daarmee een terecht eerbetoon aan een geïnspireerde componist, wiens werk een ware openbaring is.
Pancho Vladigerov String Concertos – Violin Concertos Nos. 1 and 2 / Bulgarian Rhapsody, “Vardar” Concert Fantasy Georgi Badev Dina Schneidermann Venteslav Nikolov Bulgarian National Radio Symphony Orchestra Alexander Vladigerov 2 cd Capriccio C8064
Stretto – Magazine voor kunst, geschiedenis, filosofie, literatuur en muziek.
Michel Dutrieue.
