Siegfried Wagners opera gaat over het afbrokkelend Byzantijns Rijk ten tijde van de Vierde Kruistocht (1202-1204), een Kruistocht, die richting Constantinopel trok, en in 1204 uitmondde in het Beleg en de val van de stad. De tragedie weerspiegelde de stemming in Duitsland op het moment dat de opera in 1912 werd gecomponeerd, kort voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. En zoals Constantinopel in 1204 in vlammen opging, zo componeerde Siegfried Wagner een werk met verblindende instrumentale muziek, aangrijpende, vocale ensembles en hartstochtelijke lyriek.
Siegfried Wagner (1869-1930) was jarenlang werkzaam bij Bayreuth als festivaldirecteur. Zijn opera’s gaan over Duitse tradities en verkennen grotendeels de mysterieuze en magische middeleeuwse wereld, zoals die door de gebroeders Grimm werd voorgesteld. Deze voorstelling van “Sonnenflammen” op het Bayreuth Festival in augustus 2020, was de eerste geënsceneerde productie sinds de Tweede Wereldoorlog, met een nieuwe, kritische partituur van dirigent Ulrich Leykam en een gevierde jonge cast, geënsceneerd door Peter P. Pachl.
Siegfried Wagner, de zoon van Richard Wagner, was het derde kind en de enige zoon van Richard Wagner en Cosima von Bülow, de dochter van Franz Liszt. Hij studeerde bij Engelbert Humperdinck en Julius Kniese, de beroemde koorleider van de Bayreuther ferstspiele, en vanaf 1894 was hij als dirigent verbonden aan het Festspielhaus in Bayreuth, eerst als assistent en vanaf 1896, als tweede dirigent en regisseur. Vanaf 1908 had hij de leiding over het Festspielhaus en nam hij de organisatie van de Bayreuther Festspiele over van zijn moeder Cosima, die op 1 april 1930 op 92 jarige leeftijd overleed. In 1915 trouwde Siegfried met Winifred Williams (foto), de pleegdochter van de pianist en fervente Wagneriaan, Karl Klindworth. Zij kregen vier kinderen, Wieland, Friedelind, Wolfgang en Verena (foto).
Wieland was een geboren theaterkunstenaar. Voor “Der Bärenhäuter”, een opera naar het sprookje van de gebroeders Grimm uit 1899 van zijn vader, ontwierp hij in 1936, op 18-jarige leeftijd, het decor. Friedelind, de rebel van de ‘Groene Heuvel’, werd beschouwd als het “zwart schaap” van de familie, maar Friedelind (1918-1991) ging haar eigen weg. Als het enige lid van de Bayreuth-clan verzette ze zich tegen de nazi’s, “Ist das deutsch, was euch Hitler gebracht hat?”, en vluchtte naar de VS. Na het overlijden van Siegfried op 4 augustus 1930, leidde Winifred de Festspiele tot 1945. Zijn zonen Wieland en Wolfgang waren vanaf de heropening na de Tweede Wereldoorlog in 1951 tot 1965 eveneens bij Bayreuth betrokken. Siegfried Wagner was de grootvader van de huidige Festival directeur, Katharina Wagner (°1978) (foto), de dochter van Wolfgang Wagner en zijn tweede vrouw, Gudrun Mack-Armann (1944-2007).
Het compositorisch oeuvre van Siegfried Wagner, dat nu bijna volledig bekend is, is een oogverblindende kosmos die de virulente thema’s van het begin van de 20ste eeuw op een eigenzinnige en soms ongebruikelijke manier weerspiegelt. Hij componeerde 17 opera’s en orkestwerken. Zijn opera’s, alle op eigen libretti, vaak “Märchenspiele”, gaan over complexe, problematische constellaties, moeilijke karakters en vreemde verschijnselen. In de loop van de heropvoeringen en wereldpremières van zijn opera’s en cd-opnames, o.a. van de indrukwekkende Vor- und Zwischenspiele in zijn opera’s, en de activiteit van de Internationale Siegfried Wagner Gesellschaft (ISWG), is de belangstelling voor deze werken de afgelopen jaren aanzienlijk toegenomen.
De voorheen spaarzame en meestal ideologisch vertroebelde literatuur over Siegfried Wagner heeft al lang een aanzienlijk niveau bereikt, zowel kwantitatief als kwalitatief, waarop tendentieuze exegeses hebben plaats gemaakt voor een gefundeerde kritische discussie, gevoerd met hoge intellectuele normen. Het eerste internationaal Siegfried Wagner Symposium in Keulen, dat, samen met de late wereldpremière van de opera “Die Heilige Linde” uit 1924, een buitengewoon grote respons kreeg en waarvan het resultaat sindsdien is gepubliceerd in het Siegfried Wagner Compendium, deel I, wordt beschouwd als het voorlopig hoogtepunt van deze ontwikkeling. Maar ook talrijke artikelen van verschillende auteurs, o.a. analyses van de liedcomposities en de orkestwerken van Siegfried Wagner, gepubliceerd in programma’s en in de ISWG-nieuwsbrieven, werpen nieuw licht op de diverse aspecten van het werk van Siegfried Wagner.
De Vierde Kruistocht, op initiatief van paus Innocentius III, stond onder leiding van Bonifatius van Montferrat, Simon IV van Montfort, Godfried van Villehardouin en Boudewijn IX, de graaf van Vlaanderen en Henegouwen. Zij veroverden voor Venetië de stad Zara in Dalmatië en gingen in op de voorstellen van de Byzantijnse pretendent Alexios IV Angelos, de broer van Irena Angela, om zich te mengen in de troonopvolging in Constantinopel. De kruistocht werd door de Venetiaanse doge voor economische en politieke doeleinden benut.
De kruisvaarders veroverden de stad op 12 april 1204 en staken de stad in brand. In de 3de akte van de opera worden bv. poppen van de Franse koning, de Duitse keizer, de paus en de Venetiaanse doge, verbrand op het terras van het paleis. Een hoveling, lid van de familie Doukas, vermoordde Alexios IV uiteindelijk en besteeg de troon als Alexios V.
Na premières in München, Hamburg en Karslruhe van zijn eerste 7 opera’s, ging “Sonnenflammen” op 30 oktober 1918, in het Großherzogliches Hoftheater in Darmstadt, in première. De productie van Siegfried Wagners “Sonnenflammen” uit 1912 in Bayreuth werd unaniem lovend ontvangen in de media en werd omschreven als “een ontdekking, althans in muzikale termen.” Er is prachtige muziek in Sonnenflammen. Misschien meer dan wat dan ook, fascineert de rijkdom aan kleuren en stilistische verscheidenheid. Zelfs de secundaire personages, het spottend koor van de meisjes die de nieuwe hofnar kaal scheren, de waarzegster die het einde van de wereld aankondigt, of de vader van Fridolin die zijn zoon vervloekt, hebben elk hun eigen idioom. Wanneer Fridolin zich zijn vaderland herinnert dat nu voor altijd verloren is gegaan, is zijn zang ongewoon mooi en intiem.
De Duitse regisseur, artistiek leider, auteur en publicist, Prof. Dr. Peter P. Pachl (° 1953) (foto’s)uit Bayreuth, kreeg zijn muzikale basisopleiding aan het muziekgymnasium van de Regensburger Domspatzen. In 1972 begon hij muziek, theater en Sprechwissenschaft te studeren aan de universiteit van München, waar hij in 1977 afstudeerde. Naast zijn studie werkte hij als assistent bij ZDF en bij verschillende operahuizen in binnen- en buitenland. Zo werkte hij onder leiding van Günther Rennert, Götz Friedrich, Hans Neuenfels, Karl Wesseler, Herbert Junkers, Ulrich Brecht, Hansgünther Heyme en Hans-Peter Lehmann. Vanaf 1979 begon hij economie te studeren in Mainz, van 1974 tot 1975 was hij werkzaam als regisseur en dramaturg medewerker bij het Staatstheater Nürnberg, van 1977 tot 1979 als regisseur bij Musiktheater Wiesbaden en produceerde ook zijn eigen producties in Ulm, Regensburg, Hildesheim, Koblenz, Wiesbaden, Wuppertal, Kassel, Bonn, Münster, Neurenberg en München. In 1980 richtte hij het Pianopianissimo-Musiktheater in München op, dat hij nog steeds leidt, en in 1972 richtte hij de Internationale Siegfried Wagner Gesellschaft op.
Van 1990 tot 1995 was Pachl artistiek leider en administratief directeur van het Thüringer Staatstheater Rudolstadt, het Thüringer Symfonieorkest Saalfeld-Rudolstadt en het Rudolstadt Festival. Van 1998 tot 2000 werkte hij als adjunct-directeur en hoofddramaturg bij het Hagen Theater. Van 1989 tot 1991 doceerde hij als administratief hoogleraar operaregie aan de Hogeschool voor Muziek en Theater van Hannover. Daarnaast kreeg hij lesopdrachten voor muziek- en theaterstudies in Weimar, Bayreuth, Wenen, Bochum en Berlijn en doceerde hij ook cultureel management in Weimar, Dresden, Hamburg, Görlitz en Berlijn. Momenteel doceert hij “Veranstaltungskunde“, “Veranstaltungsmanagement“, en “Darstellen und Präsentieren“, aan de Beuth-Hochschule für Technik in Berlijn.
Peter P. Pachl wordt met zijn PPP Muziektheaterensemble geroemd om zijn operaproducties van Siegfried Wagner. Inclusief vorige Marco Polo dvd’s An allem ist Hütchen schuld! (‘Everything is Little-Hat’s Fault!’) (2220006) en Der Kobold (‘The Goblin’) (222000304). De complete liederen van de componist, bekend als de Wahnfried-Idyll, zijn verkrijgbaar onder nummer 8225349. Van “Abend auf dem Meere” (1890) tot liederen geschreven eind jaren ’20, presenteert deze uitgave liederen uit heel zijn compositorische carrière, afwisselend humoristisch en melancholisch, intiem en fantastisch. De betrokken artiesten zijn leden van piano-pianissimo-musiktheater, dat in 1980 werd opgericht door Peter P. Pachl dankzij de aanmoediging van August Everding, de toenmalige directeur van de Opera van München. Op het tweejaarlijkse Wagner-Spectacular in het Opper-Frankische Pegnitz, werden de onbekende werken van Richard Wagner voor het eerst opgevoerd, evenals werken van Franz Schreker en Alexander Zemlinsky, en werken van schrijvers als Herbert Rosendorfer en Bernd Schünemann.
Het Bayreuth Digital Orchestra werd onafhankelijk ontwikkeld door Ulrich Leykam op basis van de notatiesoftware “Sibelius”, waaraan Leykam in de beginjaren actief heeft bijgedragen. De mogelijkheden van deze software zijn op veel manieren uitgebreid. Door het te combineren met aanvullende software is het nu mogelijk om de illusie van live geluid te bereiken. Het tempo en de dynamiek van het live-geluid worden aangepast aan de specifieke eisen van de zangers en de scène. Ulrich Leykam bereikt de ‘natuurlijkheid’ van het live-geluid van een toporkest dankzij de eigenheid van de individuele instrumentalisten door nauwgezet en gedifferentieerd precisiewerk in agogiek, dynamiek en articulatie van het spel van elk individueel instrument van dit orkest. Op deze manier bereikt The Bayreuth Digital Orchestra een algemeen klankbeeld, dat volgens de recensent van Opera Lounge in oktober 2020 “een verschil met een live orkest echter niet kan worden waargenomen”. Het digitaal orkest dat uit de Corona-noodsituatie is ontstaan, bleek eerst twijfelachtig.
De Duitse kerkmusicus en organist Ulrich Leykam (° 1948) uit Truppach, studeerde protestantse kerkmuziek bij Viktor Lukas (°1931) en Almut Rößler (1932-2015) in Bayreuth en Düsseldorf. Sinds 1974 is hij kerkmusicus van de Evangelische Paasparochie (eerder, Melanchthon-parochie) in Düsseldorf. Een bijzonder accent van zijn werk is het bespelen van de 40 klokken van de beiaard (Grafenberger Glockenspiel), van de Melanchthon-kerk in Düsseldorf (Stadtteil Düsseltal). Als klavecinist maakt Leykam deel uit van het Melanchthon Ensemble, een kamermuziekensemble dat in 1998 in Düsseldorf werd opgericht.
Rolverdeling:
Kaiser Alexios : Uli Bützer
Kaiserin Irene : Rebecca Broberg
Fridolin, ein fränkischer Ritter : Giorgio Valenta
Albrecht, vader van Fridolin : Steven Scheschareg
Gomella : Dirk Mestmacher/William Wallace
Iris, chter van Gomella, geliefde van Friedolin : Julia Reznik
Eustachia : Maarja Purga
Ritter Gottfried : Robert Fendl
Der Gesandte Venedigs : Robert Fendl
Eunoe : Xenia Galanova
Ein Bote : Reuben Scott
Ein Winzer : Alexander Geiger
1.Tanz-Deuterin Artemis : Rafaela Fernandes
2.Tanz-Deuterin Phila : Xenia Galanova
3.Tanz-Deuterin Iphis : Angelika Muchitsch
Hofdame Mänade : Anna Ihring
Verschwörer Apollon-Priester 1 : Reuben Scott
Verschwörer Apollon-Priester 2 : Di Guan
Ein Sklave : Reuben Scott
Ein Diener : Luca Micheli
Der behinderte Infant : Janniannis Bargel
Zwei jugendliche Raufbolde : Cheyenne Garcia/Emilia Petrovic
Munich PPP Music Theatre Instrumental Ensemble
Bayreuth Digital Orchestra o.l.v. Ulrich Leykam
Peter P. Pachl, regie
Robert Pflanz, decors
Christian Bruns, kostuums
Live opname in de Kulturbühne Reichshof Bayreuth, in augustus 2020.
Siegfried Wagner (1869-1930) Sonnenflammen (Sun Flames) PPP Music Theatre Ensemble, Munich The Bayreuth digital orchestra . Ulrich Leykam dvd Marco Polo 2.220007
https://www.stretto.be/2017/08/28/wieland-wagner-een-magistrale-uitgave-van-deutscher-kunst-verlag/