Maxime Rovere, “Spinozaland, De ontdekking van de vrijheid – Amsterdam, 1677”, uitgegeven door Balans. Een monument!

In “Spinozaland” maakt de Franse filosoof en kunsthistoricus, Maxime Rovere, zowel de 17de eeuw als de filosofie van Spinoza voor iedereen toegankelijk en komt de wereld van Spinoza tot leven. Bovendien toont hij in zijn boek aan dat de eerste “spinozisten”, allesbehalve wereldvreemde metafysici waren.

Vaak wordt gedacht dat de Amsterdamse filosoof Spinoza (foto), nadat hij door de joodse gemeenschap in de ban werd gedaan, in alle eenzaamheid tot zijn radicale en nog altijd zeer invloedrijke ideeën kwam. Maar niets is minder waar. Spinoza had veel vrienden, zowel binnen als buiten Nederland. Zij becommentarieerden zijn werk, en leverden een grote bijdrage aan de ontwikkeling van zijn denkbeelden. Velen van hen maakten deel uit van de kring verlichte geleerden, dichters en staatslieden uit de 17de eeuw, zoals Christiaan Huygens, Gottfried Leibniz en de gebroeders De Witt.Dit baanbrekend boek schetst op erudiete wijze de wereld van Spinoza, een wereld mannen en vrouwen die hartstochtelijk op zoek waren naar vrijheid en naar de waarheid. We maken o.a. kennis met de gedreven Saul Morteira (ca. 1596-1660), de opperrabbijn van de joodse gemeenschap, die zijn briljante leerling Spinoza tot zijn grote spijt ‘de verkeerde kant’ op zag gaan, met de Nederlands arts, jurist en filosoof, Adriaen Koerbagh (1633-1669), met de boekbinder, boekdrukker, uitgever en boekverkoper, Jan Rieuwertsz (1616/17-1686), die er niet voor terugschrikte de meest opruiende boeken van zijn tijd te publiceren, met de Deense anatoom, natuurvorser en zaligverklaarde bisschop, Niels Stensen (Nicolaus Steno) (1638-1686), en met de latinist en geleerde, Franciscus van den Enden (1602-1674) (“Affinius”), die beschouwd wordt als Spinoza’s filosofische leermeester.Met inachtneming van de stand van het onderzoek tot dusver, heeft Maxime Rovere zijn fantasie de vrije loop gelaten. Rovere is nu eenmaal zelf een spinozist en dus weigert hij de denkbeelden die wij gemakshalve toeschrijven aan Spinoza, aangezien hij nu eenmaal de auteur was van de Ethica. Spinozisme is volgens Rovere eerder het resultaat van de gezamenlijke inspanning van een groep van gelijkgestemden. Wat wij nu ‘spinozisme’ noemen is net als alles wat bestaat, het product van een oneindige reeks causale impulsen. In Rovere’s perspectief was Spinoza uiteindelijk de belangrijkste woordvoerder van een hele generatie van Amsterdamse vrijdenkers, actief in het derde kwart van de 17de eeuw. Hij schreef vanuit de permanente interactie van de filosoof met zijn onmiddellijke omgeving en zijn vrienden, van Juan de Prado en Franciscus van den Enden, tot Lodewijk Meyer en Adriaan Koerbagh. Vandaar de titel: “Le Clan Spinoza”, in het Nederlands, “Spinozaland”.“Bovendien”, zo schrijft Prof. Wiep van Bunge in zijn voorwoord, “laat “Spinozaland” zien dat deze eerste ‘spinozisten’ allesbehalve wereldvreemde metafysici waren. ‘Denken is een handeling’, heet het in het vijfde hoofdstuk. Spinoza was nu eenmaal een praktisch filosoof. In “Spinozaland” is geen plaats voor de klassieke tegenstelling tussen het theoretische en het praktische leven. Want, ook de abstractste bespiegelingen over aard en structuur van de werkelijkheid stonden steeds in het teken van de moraal en de politiek. Niet voor niets noemde Spinoza zijn hoofdwerk, “Ethica”, een meesterwerk waarin hij met behulp van axioma’s en definities, noodzakelijk ware stellingen, over God, de menselijke geest en zijn aandoeningen, bewees”. Iets is in de logica “noodzakelijk waar” als het tegengestelde onmogelijk is. Het begrip is het absolute tegendeel van “onmogelijkheid” en de afwezigheid van contingentie (mogelijkheid of toeval).“Spinozaland” is een roman die én feiten én fictie biedt. De mensen over wie Rovere schrijft hebben werkelijk geleefd, maar de gesprekken die zij in “Spinozaland” voeren zijn verzonnen. Dat zij elkaar dikwijls spraken staat wel vast en wat we wel weten over de inwoners van dit land, bleek ruim voldoende om een waarheidsgetrouwe roman te schrijven. Zie trouwens het gedetailleerd notenapparaat en de uitvoerige bibliografie op de website die gelanceerd werd bij de publicatie van het Frans origineel, “Le Clan Spinoza Amsterdam, 1677. L’invention de la liberté” http://www.leclanspinoza.com/ In dit verhaal wordt de wonderbaarlijke wereld van Spinoza met veel kennis van zaken, op schitterende wijze tot leven gebracht. Dit boek is een monument. Het is een indrukwekkende, historische studie die u geenszins mag missen! Voor de vertaling tekenden Frank Mertens en Hendrickje Spoor.Maxime Rovere (°1977) is filosoof en Spinoza-specialist. Hij is een oud-leerling van de Spinoza specialist, Bernard Pautrat (°1944), aan de École normale supérieure (1996-2002), studeerde kunstgeschiedenis aan de ’École du Louvre, volgde een fellowship aan het prestigieus N.I.A.S. (Netherlands Institute for Advanced Study in the Humanities and Social Sciences) in Amsterdam, en is wetenschappelijk onderzoeker bij het Institut d’Histoire des Représentations et des Idées dans les Modernités (IHRIM) in Lyon. Tot 2019 was hij docent filosofie aan de Pontifícia Universidade Católica do Rio de Janeiro (PUC-Rio). Van “Le Clan Spinoza” (Flammarion – 2017) werden in Frankrijk ondertussen reeds meer dan 20.000 exemplaren verkocht. In navolging van Charles Appuhn (1862-1942) (Lycée d’Orléans, Lycée d’Avignon en het lycée Henri-IV in Parijs), vertaalde hij de correspondentie van Spinoza. Eerder schreef hij, “Spinoza. Méthodes pour exister” (CNRS Éditions).Maxime Rovere Spinozaland De ontdekking van de vrijheid – Amsterdam, 1677 560 bladz. uitg. Balans ISBN 9789460039386

https://www.stretto.be/2017/11/12/ethica-van-spinoza-door-martin-van-buuren/

https://www.stretto.be/2020/07/26/frederic-lenoir-spinoza-en-de-weg-naar-het-geluk-een-inspirerende-uitgave-van-balans/

https://www.stretto.be/2020/12/20/herman-de-dijn-de-andere-spinoza-de-twee-wegen-naar-het-ware-geluk-een-uitgave-van-pelckmans-niet-te-missen/