De priester, augustijner kanunnik, theoloog, filosoof, schrijver en humanist, Desiderius Erasmus (1466-1469-1536), één van de grootste auteurs van Nederland en België, en zelfs van heel Europa, verpersoonlijkte de overgang van de middeleeuwen naar de moderne tijd. Zijn betekenis voor de literatuur- én wetenschapsgeschiedenis is immens en zijn duizenden brieven over onderwerpen als gewetensdwang en drukpersvrijheid, hebben nog niets aan zeggingskracht ingeboet.
Erasmus was leerling van de parochieschool in Gouda en kreeg in Utrecht muziekles van Jacob Obrecht. Hij studeerde verder aan de Latijnse scholen in Deventer en ’s-Hertogenbosch en deed in 1487 zijn intrede in het Klooster Emmaüs in de heerlijkheid Stein nabij Gouda. In 1492 werd hij in de Dom van Utrecht tot priester gewijd. Hij werd secretaris van de aartsbisschop van Kamerijk en ging in Parijs, theologie studeren. Daarna gaf hij een tijd les aan de Universiteit van Oxford. In 1502 kreeg Erasmus op voorspraak van de theoloog Adriaan Boeyens, de latere paus Adrianus VI, een post aangeboden op de universiteit van Leuven, die hij weliswaar niet aanvaardde. Hij legde zich toe op vertalingen uit het Grieks en in 1506 vertrok hij voor drie jaar naar Italië. Op de terugweg richting Engeland, schreef hij zijn “Lof der zotheid”. Bij zijn terugkeer werd hij benoemd tot raadsheer van keizer Karel V en vestigde hij zich tussen 1516 en 1521, in Antwerpen, Brugge, Leuven en Mechelen. In 1521 woonde hij ook enige tijd in Anderlecht, als gast van zijn vriend Pieter Wyckman. Hij stichtte het Leuvens Collegium Trilingue ter verspreiding van zijn opvattingen over de studie van de klassieke talen en onderhield een uitgebreide briefwisseling met verschillende vooraanstaande Engelse en Parijse humanisten. Na enkele jaren in Freiburg, ging hij in 1535 naar Bazel, waar hij op 12 juli 1536, overleed.Erasmus schreef o.a. de satire, “Lof der zotheid” en het “Enchiridion”, naast opvoedkundige en onderwijsgeschriften, bv. “De civilitate morum puerilium” (Goede manierlijcke seden, Hoe die Jonghere gaen, staen, eten, drincken, spreken, swijghen, ter tafelen dienen, ende die spijse ontghinnen sullen) of “De recta Latini Graecique sermonis pronunciatione” (De juiste uitspraak van de Latijnse en Griekse taal), en hij vertaalde het Nieuwe Testament vanuit het Grieks, die Luther gebruikte voor zijn vertaling van de Bijbel naar het Duits.Maar, het grootste deel van Erasmus’ leven en werk bleef tot nu toe onderbelicht. Sandra Langereis is de eerste biograaf die zijn levensverhaal recht doet door zijn briefwisseling op de voet te volgen en zijn complete literaire erfenis te beschrijven. Ze toont hem als de sprankelende auteur van de “Lof der zotheid” en als brutale bijbelwetenschapper die het net zo hevig aan de stok kreeg met pauselijke inquisiteurs als met Luther. Erasmus’ levensverhaal werpt licht op een opwindend tijdvak, de eeuw van felle humor en grof geweld, van religieus fanatisme en strijd voor intellectuele vrijheid. Deze rijke biografie maakt de actualiteit van geschiedenis invoelbaar.Sandra Langereis werkte zeven jaar aan haar biografie van Erasmus. Nooit kwam de erudiete humanist geestiger, slimmer, scherper, dapperder, dwarser, bozer, banger en menselijker in beeld dan in dit boek. En niet eerder werd Erasmus’ tijd levendiger voor het voetlicht gebracht dan in deze biografie, een indringend en ongekend compleet portret van Erasmus. Meesterlijk!Sandra Langereis is historicus, biograaf en schrijver. Haar vorige biografie, “De woordenaar, Christoffel Plantijn, ’s werelds grootste drukker en uitgever (1520-1589)” (foto), werd genomineerd voor de Libris Geschiedenis Prijs en door de Volkskrant en Trouw verkozen tot beste biografie en beste geschiedenisboek van 2014. Verder schreef ze o.a. “Breken met het verleden. Herinneren en vergeten op het Valkhof in de Bataafse revolutiejaren” en “Geschiedenis als ambacht. Oudheidkunde in de Gouden Eeuw: Arnoldus Buchelius en Petrus Scriverius”.Sandra Langereis Erasmus Dwarsdenker Een biografie 784 bladz. geïllustreerd uitg. De Bezige Bij ISBN 9789403120317