De jongeman uit het Duitse Noorden, die volgens Robert Schumann in de wieg gelegd was om de boodschap van de symfonieën van Beethoven verder uit te dragen en nieuw leven in te blazen, die volgens dezelfde Schumann, de uitdaging moest aangaan, koor en orkest voor eeuwig te verenigen, heeft, al was het maar om zich eerst te vervolmaken in de toonkunst, vooraleer een eerste symfonie te componeren, een schat aan prachtige, gedreven en elegische kamermuziek nagelaten.

Op de cd staan het Pianokwartet nr. 3 in do klein, op. 60 uit 1875, van Johannes Brahms (foto) en het Pianokwartet uit 2001/2002, van Pēteris Vasks (°1946) Van de ontroerendste melodieën ooit gecomponeerd, zijn er heel wat in het woud van Brahms’ kamermuziek verstopt. U treft ze aan bij het bewonderen van de onmetelijke schoonheid, geheimzinnigheid of weidsheid van het woud, heel stil, ergens in het Duitse woud, dat magisch oord van de meester uit Hamburg.Johannes Brahms (foto) was een gevoelige verteller, die typisch Duitse balladen en legenden vol “Sehnsucht”, diffuus licht, elfen en woudromantiek, vertelde. Thematische dialectiek zorgde voor diepgang, contrast, subtiele kleurschakeringen, muzikale conversatie of dispuut. Soms liet Brahms zich even kort gaan in extraverte blijheid, zoals de Meister uit Hamburg het ooit op één of ander eiland of bij één of ander meer moet hebben gevoeld. Componeerde Brahms één van zijn onweerstaanbare wiegenlied melodieën, deinde ieder instrument mee op de hartverwarmende tonen die hij uit zijn diepste, tederst innerlijk toverde.Na de publicatie in 1854 van zijn Ballades op. 10 voor piano, opgedragen aan zijn vriend, de componist, Julius Otto Grimm (1827-1903), publiceerde de toen 22-jarige Johannes Brahms, geen verdere werken tot 1860. Zijn belangrijkste project van deze periode was zijn Pianoconcerto in re klein (Pianoconcert nr. 1 op. 15, voltooid in 1858), dat hij in 1854 was begonnen als een sonate voor twee piano’s, maar waarvan hij al snel besefte dat het een grotere vorm en bezetting nodig had. Op dat moment nog gevestigd in Hamburg, verwierf hij met de steun van Clara, een positie als musicus aan het hof van Friedrich Emil Leopold III (1821-1875) en zijn echtgenote, Prinses Elisabeth von Schwarzburg-Rudolstadt (van het vorstendom in Thüringen), in Detmold, de hoofdstad van het vorstendom Lippe, waar hij de winters van 1857 tot 1860 doorbracht.Daar probeerde hij het pianokwartet als genre uit en componeerde hij zijn twee heerlijk mooie orkestserenades (op. 11 en op. 16 – 1858 en 1859). In Hamburg richtte hij een vrouwenkoor en een “Mädchenquartett“ op, waarvoor hij muziek componeerde. Twee leden van het “Mädchenquartett“, Betty en Marie Völckers, waren nichten van Frau Dr. Elisabeth Rösing, aan wie Brahms zijn 3^de Pianokwartet zou opdragen. Tot deze periode behoorden ook zijn in Hamm gecomponeerde, eerste twee pianokwartetten (op. 25 en op. 26) en de eerste beweging van het derde pianokwartet, dat uiteindelijk in 1875 verscheen.Brahms componeerde in totaal 3 sublieme pianokwartetten. Hij schetste zijn kwartet voor viool, altviool, cello en piano, dat we vandaag kennen als het  Pianokwartet nr. 3, in 1856, en voltooide het in 1875 in Ziegelhausen (foto’s) ten noorden van Heidelberg. Tussen 1856 en 1861, had hij overigens reeds zijn eerste twee pianokwartetten op. 25 en op. 26 gecomponeerd. Brahms woonde er in het huis van de Hongaarse zanger en kunstschilder, Anton Hanno (1809-1881) (verwoest, nu Kleingemünder Strasse 41-43). Vanaf 1836 woonde Hanno in Mannheim, was er zanger bij het Nationaal Theater, en werkte als portrettist in en rond Mannheim. Hij verhuisde in 1852 naar Ziegelhausen, waar hij een eigen atelier had en was van 1859 tot 1865, de dirigent van het (nog bestaand) mannenkoor, “Liedertafel”, in Ziegelhausen.Het “Wormser Hof” (foto), het voormalig huis aan de Hauptstrasse 108 in Heidelberg werd ook wel het Brahmshuis genoemd. De instrumentenmaker Johann Baptist Trau (1845-1921), die daar een pianofabriek had, ontmoette Brahms in 1864. Naar verluidt heeft Brahms meerdere keren in dit huis verbleven en er pianorecitals gespeeld, toen hij van Ziegelhausen naar de stad kwam, en heeft hij er, geïnspireerd door het spatten van de “Kapuzinerbrunnen” in de Theaterstrasse, liederen gecomponeerd.
Beide eerste pianokwartetten werden in 1861 en 1862 door leden van het het Hellmesberger Quartett (foto) in première gespeeld. Het eerste, opgedragen aan Reinhard Carl Friedrich Freiherr von Dalwigk zu Lichtenfels (1802-1880) (foto), minister van het Großherzogtums Hessen, in Hamburg, met Clara Schumann aan de piano, het tweede, opgedragen aan Elisabeth Rösing, in Wenen, met Brahms zelf aan de piano. Van beide eerste pianokwartetten, maakte Brahms in 1870 en 1872, een versie voor piano vierhandig. Het eerste pianokwartet werd daarenboven in 1937, door Arnold Schönberg georkestreerd. Het Pianokwartet nr. 3, bekend als het “Werther Quartett”, werd in februari 1876, voor de eerste keer gespeeld, voor de Landgraaf van Hessen in Wiesbaden met Brahms zelf aan de piano.De Letse componist, Pēteris Vasks (°1946) (foto) componeerde reeds toen hij amper 8 jaar oud was. Zijn muzikale opleiding begon aan de Emīls Dārziņš-muziekschool in Riga, vervolgens aan de Litouwse Muziekacademie in Vilnius, waar hij voornamelijk contrabas studeerde. Van 1963 tot 1978 was hij dan ook contrabassist bij de Litouwse Nationale Filharmonie (1966-1969), het Kamerorkest van Letland (1969-1970) en het Orkest van de Letse Omroep (1971-1974). Daarnaast studeerde hij van 1973 tot 1978 compositie aan de Letse Muziekacademie in Riga bij Valentin Utkin. Hij verwerkt oude Letse muziek in zijn composities en zijn muziek gaat meestal over de strijd van mens en natuur; de schoonheid, maar tegelijk ook de dreiging van de natuur. In 1996 componeerde hij het hier opgenomen Vioolconcerto “Tāla gaisma” (“Ver licht”). Sinds 1994 is Vasks erelid van de Letse Academie voor Wetenschappen en sinds 2001 is hij lid van de Koninklijke Zweedse Muziekacademie.“De meeste mensen bezitten tegenwoordig niet langer overtuigingen, liefde en idealen. De spirituele dimensie is verloren gegaan. Mijn bedoeling is om de ziel van voedsel te voorzien en dit is wat ik predik in mijn werken.” (Pēteris Vasks).Het Belgisch Urban Piano Quartet (UPQ), winnaar van de Supernova 2019 en Nordic Strings 2020 Competition, werd opgericht in 2018 in Brussel. UPQ won zijn eerste wedstrijd trouwens slechts een paar maanden na de oprichting. Dit leidde tot een spannend seizoen 2019/2020 met meer dan dertig concerten en de debuutopname van hun eerste album voor het Etcetera-label met muziek van Brahms en Peteris Vasks. Geboren uit de vereniging van sterke persoonlijkheden, is het Urban Piano Quartet een inspirerend ensemble dat een vleugje moderniteit en passie toevoegt aan de interpretatie van de grote klassiekers, terwijl het de nabijheid van het hedendaagse repertoire nastreeft. De leden zijn Nicolas Dupont (viool), Clément Holvoet (altviool), Kacper Nowak (cello) en Monika Dars (piano).Johannes Brahms Pēteris Vasks Piano Quartets Urban Piano Quartet cd Et’cetera KTC1650

https://www.stretto.be/2018/01/27/mahlers-menschen-en-mahlers-welt-bij-residenz-verlag-monumentaal/