Het oeuvre van Brahms heeft door voortdurend evoluerende interpretaties, een ongepaste zwaarte gekregen, die eerder de structuur van zijn muziek verbergt dan de subtiele fijne kneepjes van zijn ‘zich ontwikkelende variaties’ onthult. András Schiff benadrukt dit in zijn nieuwe opname van de twee pianoconcerti met het Orchestra of the Age of Enlightenment. 
Johannes Brahms (foto) was een gevoelige verteller, die typisch Duitse balladen en legenden vol “Sehnsucht”, diffuus licht, elfen en woudromantiek, vertelde. Thematische dialectiek zorgde voor diepgang, contrast, subtiele kleurschakeringen, muzikale conversatie of dispuut. Soms liet Brahms zich even kort gaan in extraverte blijheid, zoals de Meister uit Hamburg het ooit op één of ander eiland of bij één of ander meer moet hebben gevoeld. Componeerde Brahms één van zijn onweerstaanbare wiegenlied melodieën, deinde ieder instrument mee op de hartverwarmende tonen die hij uit zijn diepste, tederst innerlijk toverde.
Na de publicatie in 1854 van zijn Ballades op. 10 voor piano, opgedragen aan zijn vriend, de componist, Julius Otto Grimm (1827-1903), publiceerde de toen 22-jarige Johannes Brahms, geen verdere werken tot 1860. Zijn belangrijkste project van deze periode was zijn pianoconcerto in re klein (Pianoconcert nr. 1 op. 15, voltooid in 1858), dat hij in 1854 was begonnen als een sonate voor twee piano’s, maar waarvan hij al snel besefte dat het een grotere vorm en bezetting nodig had. Op dat moment nog gevestigd in Hamburg, verwierf hij met de steun van Clara, een positie als musicus aan het hof van Friedrich Emil Leopold III (1821-1875) en zijn echtgenote, Prinses Elisabeth von Schwarzburg-Rudolstadt (van het vorstendom in Thüringen), in Detmold, de hoofdstad van het vorstendom Lippe, waar hij de winters van 1857 tot 1860 doorbracht. Brahms speelde zelf de première van zijn 1ste Pianoconcerto, o.l.v. Joseph Joachim als concertmeester, in januari 1858, in Hannover.
Brahms componeerde in totaal 2 pianoconcerti. Tussen zijn tweede pianoconcerto en zijn eerste pianoconcerto bevond zich weliswaar een tijdspanne van 22 jaar. Hij werkte van 1878 tot 1881 aan zijn 2de Pianoconcerto in Bes, op. 83, en droeg het werk op aan zijn leraar Eduard Marxsen (1806-1887). Dit concerto beleefde zijn première in Boedapest in november 1881, door het Filharmonisch Orkest van Boedapest (Budapesti Filharmóniai Társaság Zenekara), in 1853 opgericht door Ferenc Erkel (1810-1893), met opnieuw Brahms zelf aan de piano.
De groei van een wereldwijd muziekpubliek met een overeenkomstige toename van het volume, grotere concertzalen en steeds massievere ensembles en stevigere instrumenten, heeft echter geleid tot een vertekend beeld van de muziek van Brahms dat om correctie vraagt. De muziek van Brahms is immers volgens Schiff , ‘transparant, sensitief, gedifferentieerd en genuanceerd in haar dynamiek’. “Om dit aan het licht te brengen, moeten we ons echter de uitvoeringsvoorwaarden van Brahms’ tijd herinneren en deze zo goed mogelijk reconstrueren”, zo stelt hij. Het Hoforkest van Meiningen, een van Europa’s vooruitstrevendste en veelgeprezen orkesten van die tijd, en Brahms’ persoonlijke favoriet (hij dirigeerde het met de première van zijn Vierde symfonie in 1885), bestond soms uit niet meer dan 49 muzikanten met negen eerste violen.
Bovendien waren de piano’s die Brahms verkoos, voornamelijk gebouwd door de firma’s Streicher, Bösendorfer en Blüthner. Ze hadden niet gekruiste maar parallelle bas snaren, waren helderder van klank, rijker aan boventonen en hadden een lichtere aanslag. Blüthners belangrijkste uitvinding was trouwens de aliquot stringing uit 1873. Kenmerkend voor dit type is een extra 4de snaar boven ieder koor (3 gelijkgestemde snaren) van de discant, die in unisono of een octaaf hoger gestemd is en via snaarresonantie meeklinkt, wat de hoorbaarheid van de boventonen (aliquot) versterkt en een helderder klank geeft. Deze vierde snaar wordt dus niet aangeslagen, en is in unisono met de drie andere snaren gestemd. In Steinway-vleugels gebruikt men het duplex scale system om hetzelfde effect te bereiken. Hierbij worden de delen van de snaar achter de kam niet gedempt door vilt.
Om de kenmerken van Brahms’ muziek volledig tot uiting te brengen, koos Schiff voor een Blüthner-piano, gebouwd in Leipzig rond 1859, het jaar waarin het Pianoconcerto in d-klein in première ging. Het resultaat is niets minder dan een poging om de werken te herscheppen en te restaureren en de muziek te zuiveren en te bevrijden van de vaak twijfelachtige kenmerken van de traditionele uitvoeringen op een moderne vleugel.
András Schiff wendde zich al tot historische instrumenten op enkele van zijn eerdere opnames voor ECM’s New Series, waaronder zijn twee dubbelalbums met Schuberts late pianowerken, waarvoor hij een pianoforte (foto) bespeelde uit 1820, gebouwd door Franz Brodmann. Hij bespeelde hetzelfde instrument voor zijn dubbelalbum met Beethovens Diabelli Variaties.
Soms krijgt de opname hier van Brahms’ pianoconcerti, de kwaliteit van kamermuziek, zoals vooral te horen is in de laatste twee bewegingen van het Bes-groot Concerto op. 83. Het resultaat is een uitvoering die de oorspronkelijke klank benadert, die partijen onthult, die de dialoog tussen solist en orkest benadrukken, en de traditionele vooronderstelling wegneemt dat het tweede concerto een ‘symfonie met obligaat piano zou zijn. “Mijn enthousiasme voor Brahms gaat terug tot mijn jeugd, en de pianoconcerti zijn er grotendeels verantwoordelijk voor”, schrijft Sir András Schiff bij deze opmerkelijke, nieuwe opname.
Het historisch geïnformeerd Orchestra of the Age of Enlightenment speelt dan ook met de flexibiliteit, de houding en het reactievermogen van een kamermuziekensemble, terwijl ze zonder dirigent spelen maar aandachtig naar elkaar luisteren. András Schiffs samenwerking met het orkest in een reeks concerten werd alom geprezen. “Brahms’ eerste pianoconcerto werd herboren dankzij het scherp spel van het OAE en de karaktervolle frasering van András Schiff”, schreef The Guardian. De wederzijdse wens van de muzikanten om de ervaring opnieuw te beleven, leidde tot deze unieke huidig dubbel cd, opgenomen in Londen in december 2019. Het bijbehorend cd-boekje bevat teksten van András Schiff en Peter Gülke in het Engels en in het Duits.
Sir András Schiff werd in 1953 in Boedapest geboren en neemt sinds eind jaren ’90 op voor ECM. Naast zijn veelgeprezen opnames van Beethovens 32 pianosonates en de Diabelli variaties, Bachs Goldbergvariaties en het Wohltemperierte Klavier, bevat zijn ECM-discografie werken van Schumann, Janáček en vooral Franz Schubert, wiens sonates en pianostukken hij heeft opgenomen op historische instrumenten. Sir András Schiff werd geboren in een joods gezin, als het enig kind van twee overlevenden van de Holocaust. Hij begon met pianoles op vijfjarige leeftijd en studeerde aan de Franz Liszt Academie voor Muziek in Boedapest bij Elisabeth Vadász, en daarna bij Pál Kadosa en Ferenc Rados. Onder zijn klasgenoten waren de beroemde pianisten Zoltán Kocsis en Dezső Ránki. Gelijktijdig met zijn studie in Boedapest, studeerde hij tijdens de zomer ook bij Tatiana Nikolayeva en Bella Davidovich aan de Hochschule für Musik Franz Liszt in Weimar. 
Daarna studeerde hij in Londen bij George Malcolm, een pionier in het spelen op historische klavierinstrumenten. Schiff maakte met Malcolm zelfs een opname van vierhandige klaviermuziek van Mozart op een pianoforte dat ooit van Mozart zelf was! Schiff studeerde ook piano en kamermuziek bij György Kurtág. Hij was in 1974, de vierde prijswinnaar op de Tchaikovsky International Piano Competition, en in 1975 won hij de derde prijs op de International Pianoforte Competition in Leeds. Hij emigreerde vanuit Hongarije in 1979, maar kon omwille van zijn lange afwezigheid om te toeren, niet voldoen aan de verblijfsvereisten voor Amerikaans staatsburgerschap . In 1987 werd hij Oostenrijks staatsburger en vestigde zich in Londen en in Salzburg.
Het Engels Orchestra of the Age of Enlightenment werd opgericht in 1986. Trouw aan zijn naam, is het voornamelijk gewijd aan muziek uit de 18de eeuw, de “Eeuw van de verlichting”. Het speelt op ‘periode-instrumenten’ die zijn gebouwd op het moment dat de muziek werd gecomponeerd. De 50 muzikanten spelen regelmatig zonder dirigent. Uniek. Niet te missen!
András Schiff Johannes Brahms Piano Concertos Orchestra of the Age of Enlightenment 2 cd ECM New Series 2690/91 4855770